Με ένα τηλεφώνημα από τη Ρώμη, το περασμένο Σάββατο, ο Αλέξης Τσίπρας έδωσε τη ρητή οδηγία προς τον υπουργό Οικονομικών, Ευκλείδη Τσακαλώτο, να κινηθεί σε στρατηγική επίτευξης συμφωνίας με τους εκπροσώπους των θεσμών. Το μήνυμα του Γερμανού αντικαγκελάριου, Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, δύο ημέρες νωρίτερα, ήταν σαφές: «Κλείστε τη συμφωνία “χθες”. Δεν πρόκειται να υπάρξουν υποχωρήσεις από την πλευρά των εταίρων». Σε αυτό προστέθηκε το κλίμα με το οποίο ο πρωθυπουργός έγινε δεκτός από τους εκπροσώπους της ευρωπαϊκής πολιτικής ηγεσίας στην ιταλική πρωτεύουσα και «ο κύβος ερρίφθη».
Λίγες ημέρες αργότερα, και ενώ όλες οι πλευρές εξέπεμπαν το μήνυμα ότι απομένουν μόλις μερικές λεπτομέρειες για να κλείσει η συμφωνία, ήρθε το πισωγύρισμα. Το πρωθυπουργικό επιτελείο διαπίστωσε ότι η διατύπωση που είχε συμφωνηθεί για την περιγραφή του πλαισίου στα εργασιακά, ουσιαστικά παρέπεμπε σε επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων ως φυσικό αποτέλεσμα της λήξης περιόδου αναστολής τους, που είχε συμφωνηθεί από τις προηγούμενες κυβερνήσεις. Φαινόταν, δηλαδή, ότι δεν πρόκειται για κατάκτηση της κυβέρνησης, αλλά για φυσιολογική εξέλιξη της πορείας των προβλεπομένων από τα μνημόνια.
Κάτι τέτοιο στερούσε από την κυβέρνηση τη δυνατότητα και την προοπτική να προβάλει ως δική της κατάκτηση και ως αποτέλεσμα των πολύμηνων «σκληρών διαπραγματεύσεων» την επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων. Η προοπτική πολιτικής αξιοποίησης της εν λόγω παραμέτρου της συμφωνίας «καιγόταν». Η απαίτηση της Αθήνας και προσωπικά του κ. Τσίπρα να υιοθετηθεί διαφορετική διατύπωση έφερε την αρχική εμπλοκή, η οποία περιπλέχθηκε περαιτέρω, όταν η συζήτηση άνοιξε εκ νέου για τον χρόνο και τις φάσεις εφαρμογής της κατάργησης της προσωπικής διαφοράς.
Το βασικό κίνητρο του κ. Τσίπρα να κινηθεί σε γραμμή ολοκλήρωσης της συμφωνίας, κάτι που φαίνεται να παίρνει πάνω του, αποφασίζοντας ο ίδιος τους χειρισμούς, είναι ότι μια ομαλή εξέλιξη στη διαπραγμάτευση διαμορφώνει ένα σχετικά ευθύγραμμο πολιτικό «μονοπάτι» μέχρι το φθινόπωρο του 2018, με παραμονή της κυβέρνησης στην εξουσία και του ιδίου στη θέση του πρωθυπουργού.
Στη διαδικασία αυτή, ο κ. Τσίπρας καλείται να ξεπεράσει δύο κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητα εμπόδια: τις απαιτούμενες υποχωρήσεις, που είναι κάθε άλλο παρά εύκολες και αμελητέες, προκειμένου να επιτευχθεί μια συνολική συμφωνία και την έγκριση του κόμματος και της Κοινοβουλευτικής Ομάδας στους χειρισμούς του. Το πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη για ένα θετικό αφήγημα, φάνηκε από το πισωγύρισμα των προηγούμενων ημερών.
Ανησυχία
Ο συνδυασμός Κοινοβουλευτικής Ομάδας και κόμματος, Κεντρικής Επιτροπής εν προκειμένω, απαιτούν χειρισμούς ιδιαίτερης ισορροπίας. Οι βουλευτές εμφανίζονται να ανησυχούν περισσότερο για τα μέτρα δημοσιονομικού χαρακτήρα, τις περικοπές στις συντάξεις και τη μείωση του αφορολογήτου, που θα έχουν άμεση επίπτωση στην τσέπη των πολιτών και αυξάνουν τη δυσαρέσκεια που εισπράττουν από τη βάση. Το κόμμα, αντίθετα, δείχνει να αντιδρά περισσότερο στα ζητήματα που άπτονται των ιδεολογικών καταβολών του ΣΥΡΙΖΑ, αυτό της πώλησης παραγωγικών μονάδων της ΔΕΗ και τη συμφωνία για τα εργασιακά. Μπορούν να ικανοποιηθούν όλοι;
Στην Κουμουνδούρου, όπου η ανησυχία του κομματικού δυναμικού γίνεται αισθητή με όλο και πιο έντονο τρόπο, προσπαθούν να κατευνάσουν τα πνεύματα καλώντας όσους ανησυχούν να κάνουν υπομονή, να περιμένουν την τελική συμφωνία, η οποία, όπως υπόσχονται, θα είναι ισορροπημένη. Από τα κομματικά στελέχη, που εμφανίζονται με διαρκώς αυξανόμενο προβληματισμό εξαιτίας των πληροφοριών που δημοσιοποιούνται για επιμέρους παραμέτρους της συμφωνίας, απευθύνονται προειδοποιήσεις για δυναμικές αντιδράσεις στο ενδεχόμενο να μην έρθει η συμφωνία στην Κεντρική Επιτροπή. Στην προηγούμενη συνεδρίαση του ανώτατου κομματικού οργάνου αποφασίσθηκε ότι η όποια συμφωνία πριν πάει στη Βουλή θα συζητηθεί εκεί, ωστόσο, όλο και πιο συχνά, όλο και περισσότεροι, θυμούνται τις ανάλογες δεσμεύσεις του καλοκαιριού του 2015, οι οποίες δεν τηρήθηκαν ποτέ και η Κ.Ε. απλώς αγνοήθηκε.
Το ενδεχόμενο ολοκλήρωσης της διαπραγμάτευσης και επίτευξης συμφωνίας διαμορφώνει ένα νέο πλαίσιο για το σύνολο των πολιτικών κομμάτων. Στη Ν.Δ. αναπόφευκτα θα ανοίξει η συζήτηση εάν πρέπει να επιμείνει το κόμμα στη στρατηγική του διαρκούς αιτήματος για εκλογές ή εάν αυτή θα επανεξετασθεί. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει, βεβαίως, στη δεδομένη συγκυρία και με δεδομένο ένα δύσκολο «πακέτο» νέων μέτρων, στα υπέρ του τη σύμφωνη και εκπεφρασμένη δημοσίως γνώμη όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης ότι η συνέχιση της παραμονής της κυβέρνησης στην εξουσία μόνο ζημιά προκαλεί στη χώρα. Το ζητούμενο για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι εάν, τελικά, θα προκύψει αίτημα από τους θεσμούς για δέσμευση της Ν.Δ. επί της νέας συμφωνίας. Η επιμονή του ΔΝΤ για έναρξη υλοποίησης όλων των συμφωνηθέντων από το 2019 απομακρύνει αυτό το ενδεχόμενο.
Την ίδια στιγμή, η επιπλέον φθορά της κυβέρνησης από μια νέα συμφωνία αυξάνει τις πιθανότητες να διεκδικήσει αυτοδυναμία στις επόμενες εκλογές η Ν.Δ. Το ΠΑΣΟΚ προσβλέπει στην υποδοχή δυσαρεστημένων ψηφοφόρων από τον ΣΥΡΙΖΑ, που, ωστόσο, έχουν έντονα αντιδεξιό προσανατολισμό, αλλά και στον επαναπατρισμό ψηφοφόρων που έχασε στις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Εφόσον ο χρόνος προσφυγής στις κάλπες μετατεθεί στο μέλλον, εξαιτίας επίτευξης της συμφωνίας, θα δοθεί χρόνος για να ωριμάσουν οι διεργασίες στον ευρύτερο χώρο της Κεντροαριστεράς, που επικεντρώνονται αυτή τη στιγμή στον άξονα Ποταμιού και Ωρας Αποφάσεων.
Δοκιμασία για το κόμμα
Οι έχοντες γνώση της γεωγραφίας στο εσωτερικό της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ εκτιμούν ότι, με βάση το πώς δείχνει να διαμορφώνεται το περίγραμμα της συμφωνίας, η συζήτηση εκεί μπορεί να εξελιχθεί σε δοκιμασία για την κυβερνητική και κομματική ηγεσία. Αν και εκτιμάται ότι ο κ. Τσίπρας διαθέτει ακόμα την επιρροή για να πάρει το αποτέλεσμα που θέλει, στη δεδομένη συγκυρία αυτό θα έρθει με σημαντικές απώλειες, ίσως τις σημαντικότερες που έχουν αποτυπωθεί εσωκομματικά από την έλευση του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία και ένθεν. Τα επιμέρους χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης διαπραγμάτευσης φαίνεται ότι διαμορφώνουν ρηγματώσεις τόσο στην κίνηση των «53+», όπου εκφράζονται αμφιβολίες για το κατά πόσον θα μπορέσει ο κ. Τσακαλώτος να τους πείσει να στηρίξουν ενιαία τη συμφωνία, αλλά και στο «προεδρικό» στρατόπεδο, σε στελέχη όπως οι κ. Πάνος Σκουρλέτης και Νίκος Φίλης, οι οποίοι παλαιότερα βρίσκονταν στον στενό κύκλο συνεργατών του κ. Τσίπρα. Ακόμα και αν επιλέξουν να μην καταψηφίσουν, προεξοφλείται η διατύπωση από μέρους τους σκληρής κριτικής προς τις κυβερνητικές επιλογές. Εναντι όλων αυτών, ο κ. Τσίπρας θα θελήσει να αντιτάξει τα θετικά σημεία της συμφωνίας αλλά και το αφήγημα ότι, παρά τη δημοσκοπική υποχώρηση, ο ΣΥΡΙΖΑ διατηρεί συμπαγείς ομάδες ψηφοφόρων σε συγκεκριμένες κατηγορίες του πληθυσμού και, εφόσον, όλα εξελιχθούν ευθύγραμμα και παγιωθεί η τάση ανάκαμψης της οικονομίας, έχει την ευκαιρία να «γυρίσει» το παιχνίδι, να ανακάμψει και να υλοποιήσει στη μεταμνημονιακή περίοδο τη δική του πολιτική.