«Ελλάδα, φρεσκάδα, παράδοση». Αυτό είναι το νέο τρίπτυχο το οποίο προωθούν οι εταιρείες τροφίμων, ελληνικών συμφερόντων και μη που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, δείχνοντας τα αντανακλαστικά τους στην επανεμφάνιση του λεγόμενου «οικονομικού πατριωτισμού».
Φαινόμενο που έκανε την εμφάνισή του στις αρχές της κρίσης και οδήγησε καταναλωτές αλλά και εταιρείες σε ακραίες συμπεριφορές, υποχώρησε στη συνέχεια και τώρα αποτυπώνεται εκ νέου και ίσως με μεγαλύτερη ωριμότητα, τόσο στις καταναλωτικές τάσεις όσο και στις στρατηγικές μάρκετινγκ των επιχειρήσεων. Οι καταναλωτές δεν θέλουν πια να στείλουν στο πυρ το εξώτερον ελληνικές επιχειρήσεις που διατηρούν την παραγωγή εντός Ελλάδας, αλλά μπορεί να αλλάζουν τη φορολογική τους έδρα, ούτε κάνουν μποϊκοτάζ σε αλυσίδες σούπερ μάρκετ ξένων συμφερόντων και οι εταιρείες από την πλευρά τους δεν προσπαθούν να πείσουν ότι ξένες επωνυμίες είναι κατά βάθος ελληνικής προέλευσης.
Πρόσφατη έρευνα της Kapa Research έδειξε ότι η πλειονότητα των καταναλωτών (68,5%) εν έτει 2017 θεωρεί περισσότερο πατριωτικό για μια επιχείρηση να διασφαλίζει τις θέσεις εργασίας στην Ελλάδα, ακόμη και αν αναγκάζεται να μεταφέρει την έδρα της στο εξωτερικό από το να διατηρεί την έδρα της στην Ελλάδα αλλά να απειλούνται η βιωσιμότητά της και οι θέσεις εργασίας. Δεν είναι τυχαίο ότι τα τελευταία χρόνια μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις τροφίμων και ποτών, ελληνικών συμφερόντων και μη, παρουσιάζουν εκτενείς απολογισμούς με στοιχεία για τη συνεισφορά τους στην ελληνική οικονομία, από τους φόρους που καταβάλλουν έως τον αριθμό άμεσων και έμμεσων θέσεων εργασίας.
Ελληνικότητα
Στην κατηγορία των τροφίμων ειδικά, η ελληνικότητα εξακολουθεί να παίζει σημαντικό ρόλο διότι επιχειρείται η σύνδεσή της με την ποιότητα και τη φρεσκάδα των προϊόντων, κάτι βεβαίως που δεν ισχύει για τις υπόλοιπες κατηγορίες προϊόντων. Στην ίδια έρευνα της Kapa Research το κριτήριο της ελληνικότητας έρχεται τρίτο σε προτεραιότητα στις επιλογές των καταναλωτών με 21%, με πρώτο το κριτήριο της τιμής με 49,5%.
Ωστόσο, όταν η ερώτηση γίνεται ειδικά για τα τρόφιμα, τα δεδομένα αντιστρέφονται: βασικό κριτήριο με 32,5% είναι η χώρα παραγωγής και ακολούθως η τιμή με 28,5%. Επιχειρώντας δε να δημιουργήσουν θετικά συναισθήματα στους Ελληνες καταναλωτές οι εταιρείες βάζουν στο κάδρο και τις έννοιες της παράδοσης και των οικογενειακών θεσμών. Η ΑΒ Βασιλόπουλος (θυγατρική της ολλανδοβελγικής Ahold Delhaize) βάζει τους παραγωγούς – προμηθευτές της να διαφημίζουν τα νωπά προϊόντα τους με αναφορές στην οικογενειακή παράδοση, η Αθηναϊκή Ζυθοποιία (θυγατρική της ολλανδικής Heineken στην Ελλάδα) χρησιμοποιεί το σήμα της «Αλφα», το ελληνικό δηλαδή, ασχέτως του αν παράγονται στην Ελλάδα και άλλα σήματά της, για να φέρει κοντά τον πατέρα και τον γιο στη γνωστή φετινή της διαφήμιση, η Ολυμπιακή Ζυθοποιία (θυγατρική πλέον της δανέζικης Carlsberg) απαντά με το σλόγκαν «Μία χώρα, μία μπίρα», βάζοντας στη διαφήμιση της ΦΙΞ εικόνες από Κυκλάδες, από οικογενειακές στιγμές και από γιορτή. Ελλάδα και παράδοση αξιοποίησε παλιότερα η Nestle για τον ελληνικό καφέ «Παπαγάλος Λουμίδη» και συνεχίζει τώρα η Jacobs Dowe Egberts επίσης για τον ελληνικό καφέ Bravo.
Με σήμα
Η «απάντηση» των εταιρειών ελληνικών συμφερόντων, με έδρα και ιδιοκτησία στην Ελλάδα, είναι η συγκρότηση πριν από ένα χρόνο της πρωτοβουλίας ΕΛΛΑ-ΔΙΚΑ ΜΑΣ. Στην πρωτοβουλία πλέον ανήκουν 30 πολύ γνωστές βιομηχανίες-επιχειρήσεις τροφίμων, ποτών και συσκευασίας, οι οποίες φέρουν το ομώνυμο σήμα της πρωτοβουλίας, ύστερα από πιστοποίηση από τη Eurocert.
Τα κύρια κριτήρια που πρέπει να πληροί μια επιχείρηση για να λάβει αυτό το σήμα είναι: επιχειρηματική έδρα εντός της ελληνικής επικράτειας, κατά πλειοψηφία ελληνική ιδιοκτησία, από φυσικά ή νομικά πρόσωπα με έδρα εντός Ελλάδας, αυστηρή εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας, παραγωγή υψηλής προστιθέμενης αξίας στην Ελλάδα, συνεργασία με ελληνικές επιχειρήσεις για τις ανάγκες προμηθειών και λήψης υπηρεσιών, νόμιμη άδεια λειτουργίας και ικανοποίηση των υποχρεώσεών τους στο ελληνικό Δημόσιο.
Η απομάκρυνση από την ιδέα του ευρωπαϊκού φεντεραλισμού και στο επίπεδο των τροφίμων δεν είναι πάντως μόνο ελληνικό φαινόμενο. Κάτι στο οποίο συνετέλεσε η κρίση που έπληξε συνολικά την Ε.Ε. από το 2008 και μετά και ειδικά τον κτηνοτροφικό τομέα. Ηδη, οκτώ χώρες (Φινλανδία, Γαλλία, Ισπανία, Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιταλία, Λιθουανία και Ρουμανία) αξιοποιούν τον κοινοτικό κανονισμό 1169/2011 που επιτρέπει την υποχρεωτική αναγραφή της χώρας προέλευσης σε γαλακτοκομικά και ζωικά προϊόντα. Στην Ελλάδα το σχετικό νομοσχέδιο έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 24 Απριλίου.
Η ευρωπαϊκή βιομηχανία τροφίμων δεν είναι ιδιαιτέρως χαρούμενη με αυτή την εξέλιξη, θεωρώντας ότι έτσι τίθενται εμπόδια στην ελεύθερη διακίνηση των προϊόντων. Ανάλογα συναισθήματα επικρατούν και στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Στην πρόσφατη έκθεση 492 σελίδων για τα εμπόδια στο εμπόριο, το Γραφείο του Εμπορικού Αντιπροσώπου των ΗΠΑ κάνει ειδική αναφορά σε αυτό το ζήτημα.