Λέγεται ότι, με μόνη πιθανή εξαίρεση τον Χένρι Κίσινγκερ, ο Ρεξ Τίλερσον είναι ο Αμερικανός στον οποίο ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει αφιερώσει τον περισσότερο χρόνο για κατ’ ιδίαν συνομιλίες. Μάλιστα, ο Ρώσος πρόεδρος απένειμε, το 2013, στον τότε επικεφαλής του ενεργειακού μεγαθηρίου ExxonMobil το Μετάλλιο της Τιμής για τις (με το αζημίωτο) καλές υπηρεσίες του στις ρωσοαμερικανικές σχέσεις. Τούτων δοθέντων, η επιλογή του Ντόναλντ Τραμπ να αναθέσει στον κ. Τίλερσον το υπουργείο Εξωτερικών είχε μεταφραστεί ως μία ακόμη επιβεβαίωση των προθέσεών του για επαναπροσέγγιση με τη Μόσχα.
Η στροφή 180 μοιρών στην πολιτική Τραμπ για το Συριακό με τη μονομερή πυραυλική επίθεση της περασμένης Πέμπτης άλλαξε δραματικά το τοπίο. Κατά τη χθεσινή πρώτη επίσκεψή του στη ρωσική πρωτεύουσα με τη νέα του ιδιότητα, ο Ρεξ Τίλερσον υπέστη διαδοχικές ψυχρολουσίες. Ο παλιός του γνώριμος Βλαντιμίρ Πούτιν δεν προθυμοποιήθηκε αυτήν τη φορά να τον δεχτεί στο Κρεμλίνο, αφήνοντάς τον για ώρες στην αβεβαιότητα, για να συναντηθεί τελικά μαζί του το βράδυ. Ο ομόλογος και οικοδεσπότης του, Σεργκέι Λαβρόφ, τον υποδέχθηκε με ανελέητο μαστίγωμα της Ουάσιγκτον. Και ο Ρώσος υφυπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Ριαμπκόφ, δεν δίστασε να αφήσει στην άκρη κάθε διπλωματική αναστολή και να καταλογίσει στην κυβέρνηση Τραμπ «αγένεια και πρωτογονισμό». Ακόμη και την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου τα προσχήματα διασώζονταν.
Την ώρα που άρχιζε η συνάντηση Λαβρόφ – Τίλερσον, το ρωσικό τηλεοπτικό δίκτυο Mir24 πρόβαλλε συνέντευξη του προέδρου Πούτιν, που έδινε τον τόνο: «Το επίπεδο εμπιστοσύνης, ειδικά στο στρατιωτικό πεδίο, δεν έχει βελτιωθεί, αλλά μάλλον έχει επιδεινωθεί επί κυβέρνησης Τραμπ», διαπίστωσε ο Ρώσος ηγέτης. Αναφορικά με την πολύνεκρη επίθεση στην Ιντλίμπ της Συρίας, που στάθηκε αφορμή για την αμερικανική επίθεση, υποστήριξε πως υπάρχουν δύο ενδεχόμενα: είτε να επλήγησαν από τη συριακή αεροπορία αποθήκες χημικών όπλων των ανταρτών είτε να ήταν ένα «στημένο» από τους Αμερικανούς συμβάν, για να δυσφημισθεί η συριακή κυβέρνηση.
Λίγο νωρίτερα, ο Σεργκέι Λαβρόφ είχε υποδεχθεί τον Ρεξ Τίλερσον με ασυνήθιστα καυστικές εκφράσεις: «Εχουμε πολλά ερωτήματα, δεδομένων των εξαιρετικά αμφιλεγόμενων και κάποτε αντιφατικών ιδεών της Ουάσιγκτον… Πέραν των δηλώσεων, γίναμε πρόσφατα μάρτυρες εξαιρετικά ανησυχητικών πράξεων, με την παράνομη επίθεση στη Συρία», σημείωσε ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας.
Προτού αναχωρήσει για τη Μόσχα, ο Ρεξ Τίλερσον είχε θέσει στη Μόσχα το δίλημμα είτε να συνεχίσει τη συμμαχία της με τον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ Ασαντ και το Ιράν είτε να αλλάξει πορεία, με αντάλλαγμα τη βελτίωση των σχέσεών της με τη Δύση. Η χθεσινή απάντηση του Σεργκέι Λαβρόφ ήταν σαφής: «Η πολιτική μας είναι συνεπής… και δεν προσδιορίζεται από καιροσκοπικά κίνητρα ή πλαστά διλήμματα του τύπου: ή είστε μαζί μας ή εναντίον μας» – αφορισμός, που παρέπεμπε στη φρασεολογία του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους την περίοδο του πολέμου στο Ιράκ. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο εκπρόσωπος Τύπου του Κρεμλίνου, Ντιμίτρι Πεσκόφ, δήλωσε ότι όποιοι καλούν τη Ρωσία να εγκαταλείψει τον Ασαντ είναι σαν να ανάβουν πράσινο φως στους τρομοκράτες.
Στην κοινή συνέντευξη Τύπου που παραχώρησαν, οι δύο ΥΠΕΞ παραδέχθηκαν την όξυνση στις σχέσεις μεταξύ των κρατών τους, με τον κ. Τίλερσον να αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ των χωρών μας είναι χαμηλό. Οι δύο μεγαλύτερες πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου δεν μπορούν να έχουν τέτοια σχέση».
Πάντως, ο Ντόναλντ Τραμπ άφησε να εννοηθεί ότι δεν σχεδιάζει, τουλάχιστον για την ώρα, εκτεταμένη στρατιωτική επέμβαση στη Συρία για την ανατροπή του Μπασάρ Ασαντ. «Δεν θα πάμε στη Συρία», δήλωσε ο Αμερικανός πρόεδρος σε συνέντευξή του στο τηλεοπτικό δίκτυο Fox Business Network, διαβεβαιώνοντας ότι πρωταρχικός στόχος των ΗΠΑ παραμένει η συντριβή του Ισλαμικού Κράτους. Δικαιολογώντας την πυραυλική επίθεση, δήλωσε ότι δεν μπορούσε παρά να αντιδράσει, καθώς έβλεπε «ανθρώπους να χρησιμοποιούν φριχτά χημικά όπλα και αυτά τα όμορφα παιδιά να πεθαίνουν στα χέρια των γονιών τους». Σε άλλο σημείο κάλεσε τη Μόσχα να άρει την υποστήριξή της στον Μπασάρ Ασαντ, τον οποίο χαρακτήρισε «ζώο».
Επί του παρόντος, φαίνεται ότι η αμερικανική επίθεση της περασμένης Πέμπτης όχι μόνο δεν κλόνισε, αλλά αντιθέτως ενίσχυσε την υποστήριξη της Ρωσίας στην κυβέρνηση Ασαντ.
Συναντήσεις
Σήμερα αναμένεται στη Μόσχα ο Σύρος υπουργός Εξωτερικών Ουαλίντ Μουάλεμ, ενώ αύριο θα διεξαχθεί τριμερής συνάντηση Ρωσίας, Ιράν και Συρίας, με τη συμμετοχή των ομολόγων του, Σεργκέι Λαβρόφ και Τζαβάντ Ζαρίφ. Εξάλλου, στις 24 Απριλίου η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Φεντερίκα Μογκερίνι θα επισκεφθεί για πρώτη φορά από την ανάληψη των καθηκόντων της τη Μόσχα, με τα ζητήματα Συρίας και Ουκρανίας στην κορυφή της ημερήσιας διάταξης.