Την ώρα που η Αργεντινή και η Βενεζουέλα βρίσκονται στη δίνη οικονομικής και πολιτικής κρίσης με εκατομμύρια ανθρώπους να διαδηλώνουν στους δρόμους του Μπουένος Αϊρες και του Καράκας, το Μεξικό, με τα ιλιγγιώδη ποσοστά πληθυσμού κάτω από τα όρια της φτώχειας, ετοιμάζει την αντεπίθεσή του στην εχθρική ρητορική του Ντόναλντ Τραμπ.
Το μεξικανικό πέσο έχει ανακάμψει σχεδόν πλήρως μετά την πτώση που του προκάλεσε η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και οι απειλές του για επιβολή φόρων στις εισαγωγές αυτοκινήτων από το Μεξικό. Η κεντρική τράπεζα της χώρας, πάντως, εξακολουθεί να πουλάει μαζικά δολάρια για να στηρίξει το νόμισμα, ενώ οι εργαζόμενοι στις αυτοκινητοβιομηχανίες του εξακολουθούν να αγωνιούν. Τώρα, όμως, η κυβέρνηση του Μεξικού ετοιμάζεται να χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης ένα σημαντικό αγροτικό προϊόν που εισάγει από τις ΗΠΑ: το καλαμπόκι.
Φαίνεται να έχει την υποστήριξη μερίδας του αμερικανικού Τύπου, δημοσιεύματα του οποίου αντικρούουν την επιχειρηματολογία του Αμερικανού προέδρου, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου της Nafta και τα οφέλη που άντλησε το Μεξικό από αυτήν εις βάρος των ΗΠΑ.
Οι τόνοι από τορτίγιες που καταναλώνονται στο Μεξικό, καθώς και οι ζωοτροφές που χρησιμοποιούν στη χώρα, παράγονται από αμερικανικής παραγωγής εισαγόμενο καλαμπόκι. Η μεγάλη αγορά για τις εξαγωγές αμερικανικών αγροτικών προϊόντων αναζητά ήδη εναλλακτικούς προμηθευτές για τις ανάγκες της σε καλαμπόκι και μεταξύ άλλων αναμένεται να στραφεί στην Αργεντινή ή στη Βραζιλία.
Πλήρης κατάργηση σε 3 χρόνια
Παράλληλα, σχεδιάζει να αυξήσει την εγχώρια παραγωγή του. Δεν άφησε, άλλωστε, καμία αμφιβολία ως προς το ότι τα κίνητρά του είναι και πολιτικής φύσεως καθώς ένας γερουσιαστής υπέβαλε στο μεξικανικό Κογκρέσο νομοσχέδιο για την πλήρη κατάργηση των εισαγωγών καλαμποκιού από τις ΗΠΑ σε χρονοδιάγραμμα τριών ετών.
Οπως αναφέρει σχετικό ρεπορτάζ των New York Times, η προοπτική να χάσουν οι ΗΠΑ τη μεγαλύτερη ξένη αγορά για τις εξαγωγές τους σε καλαμπόκι έχει προκαλέσει ανησυχία στις αγροτικές κοινότητες των λεγόμενων δυτικών μεσοπολιτειών μιας και το καλαμπόκι αποτελεί ζωτικό τμήμα της οικονομίας τους.
Οι εξαγωγές αμερικανικού καλαμποκιού στο Μεξικό ανήλθαν το περασμένο έτος στα 2,6 δισ. δολάρια. Συνολικά οι εξαγωγές αμερικανικών αγροτικών προϊόντων στο Μεξικό υπερέβησαν τα 18 δισ. δολάρια το περασμένο έτος, που σημαίνει πως το καλαμπόκι αντιπροσωπεύει μια μικρή σχετικά μερίδα τους. Σε ό,τι αφορά το ετήσιο διμερές εμπόριο ανέρχεται στα 525 δισ. δολάρια, που σημαίνει ότι οι εξαγωγές καλαμποκιού δεν αντιπροσωπεύουν μεγάλο κεφάλαιο για τις ΗΠΑ. Εχουν όμως εξελιχθεί σε σύμβολο της οικονομικής αλληλεξάρτησης ανάμεσα στις ΗΠΑ και στο Μεξικό.
Στο μεταξύ, ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου τείνει να αμβλύνει τις απειλές του και στο θέμα της Nafta καθώς προ ημερών η κυβέρνηση διένειμε στο Καπιτώλιο έγγραφο εργασίας με μια ήπια προσέγγιση στο θέμα που εν ολίγοις διατηρεί μεγάλο μέρος από τις υφιστάμενες συμφωνίες και αναγνωρίζει την οικονομική, πολιτισμική και ιστορική αλληλεξάρτηση των δύο χωρών. Ο Ντόναλντ Τραμπ είχε επανειλημμένως τονίσει πως το Μεξικό ήταν ο μεγάλος νικητής αυτής της συμφωνίας και οι ΗΠΑ ήταν ο ηττημένος.
Φαίνεται, όμως, πως η εικόνα αυτή δεν είναι ακριβής, αφού από πολλές έρευνες προκύπτει επιδείνωση πολλών οικονομικών δεδομένων στο Μεξικό μετά τη σύναψη της Nafta το 1994. Οι ΝΥΤ επικαλούνται στελέχη της αμερικανικής βιομηχανίας αγροτικών προϊόντων, που εκτιμούν πως η Nafta έχει δώσει μεγάλη ώθηση στον αγροτικό τομέα των ΗΠΑ. Ερευνα που έδωσε στη δημοσιότητα προ ημερών το αμερικανικό Κέντρο Οικονομικών και Πολιτικών Ερευνών (CEPR) φέρει τη φτώχεια στο Μεξικό να έχει αυξηθεί σημαντικά μετά το 1994.
Μεγάλα ποσοστά φτώχειας
Σήμερα, 55% των Μεξικανών ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας ενώ το αντίστοιχο ποσοστό το 1994 ήταν 52%. Ως ποσοστό η διαφορά φαίνεται μικρή. Το πρόβλημα είναι όμως ότι υπερβαίνουν τα 50 εκατ. οι Μεξικανοί που ζουν σε συνθήκες φτώχειας. Σύμφωνα, πάντα, με το CEPR, από το 1994 έως το 2016 η αύξηση στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στο Μεξικό ήταν μόλις 1,2% κατά μέσον όρο, σαφώς μικρότερη δηλαδή από άλλες οικονομίες της περιοχής. Σε μεγάλο βαθμό για την επιδείνωση αυτή ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό η ένταξη της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 2001 καθώς έκτοτε ο ασιατικός οικονομικός γίγαντας αποτέλεσε τον σημαντικότερο ανταγωνιστή του Μεξικού στο διμερές εμπόριο με τις ΗΠΑ.
Η Βενεζουέλα συγκρίνεται μόνο με τη Συρία ή τη Λιβύη
Τα εκατομμύρια των πολιτών που διαδηλώνουν στους δρόμους είναι πλέον το κοινό στοιχείο ανάμεσα στη Βενεζουέλα και στην Αργεντινή. Η εικόνα είναι συνήθης στις χώρες της ευρύτερης περιοχής, αλλά αυτήν τη φορά αποτελεί ιδιαίτερη ιστορική συγκυρία και για τις δύο χώρες, που, ωστόσο, δεν βρίσκονται στην ίδια μοίρα.
Στην περίπτωση της Βενεζουέλας καταγράφεται το πρωτοφανές φαινόμενο της πλήρους συντριβής μιας οικονομίας σε καιρό ειρήνης. Οπως επισήμανε το ΔΝΤ, μέσα στην τελευταία δεκαετία μόνο οι οικονομίες δύο σπαρασσόμενων από πολέμους χωρών εμφάνισαν χειρότερη εικόνα από την οικονομία της Βενεζουέλας: της Συρίας και της Λιβύης. Η Βενεζουέλα διανύει το τέταρτο έτος ύφεσης ενώ μόνο το περασμένο έτος το ΑΕΠ της συρρικνώθηκε κατά τουλάχιστον 10% σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ και κατά τουλάχιστον 15% σύμφωνα με ιδιωτικούς φορείς. Παράλληλα με πληθωρισμό που το ΔΝΤ υπολογίζει σε τουλάχιστον 475%, η Βενεζουέλα αποτελεί ακραίο παράδειγμα προς αποφυγήν: αιτία της καταστροφής της δεν είναι παρά η δομή της οικονομίας της, που βασίζεται στη «μονοκαλλιέργεια» του πετρελαίου. Δεδομένου ότι οι εξαγωγές πετρελαίου αντιπροσωπεύουν το 95% των εσόδων της, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς τι συνέβη όταν μόλις πριν από τρία χρόνια, το 2014, οι τιμές του πετρελαίου υπερέβαιναν τα 100 δολ. το βαρέλι και σήμερα κυμαίνονται ανάμεσα στα 50 και τα 55 δολ. το βαρέλι. Προπαντός, όμως, ο καθοριστικός παράγοντας ήταν πως οι τιμές του «μαύρου χρυσού» υποχωρούσαν σταθερά σε όλη τη διάρκεια του 2015 και στις αρχές του περασμένου έτους είχαν καταβαραθρωθεί στα 26 δολ. το βαρέλι. Μοιραίο συνεπακόλουθο η κατάρρευση του νομίσματος και η πτώση των εισαγωγών κατά περισσότερο από 50% το 2016, που οδήγησε στην έλλειψη βασικών ειδών πρώτης ανάγκης. Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της χώρας έχουν υποχωρήσει από τα 42 δισ. δολ. το 2009 σε μόλις 10,3 δισ. δολ. Κι ενώ ο πρόεδρος, Νικολάς Μαδούρο, δηλώνει σε όλους τους τόνους αποφασισμένος να αποπληρώσει το χρέος της, το 91% των επενδυτών προεξοφλεί πτώχευση του Καράκας μέσα στην επόμενη πενταετία.
Αργεντινή
Την ίδια στιγμή, οι μαζικές διαδηλώσεις είναι καθημερινό φαινόμενο στους δρόμους του Μπουένος Αϊρες καθώς διαψεύδονται οι υποσχέσεις του προέδρου, Μαουρίσιο Μάκρι, και οι πολίτες δεν βλέπουν παρά ραγδαία επιδείνωση της ζωής τους. Πριν από ένα χρόνο, ο Αργεντίνος πρόεδρος ήρθε σε συνεννόηση με όσους ομολογιούχους της χώρας δεν είχαν συναινέσει στο «κούρεμα» των ομολόγων τους αποπληρώνοντας μεν ιλιγγιώδη ποσά για να ανακτήσει την πρόσβαση της Αργεντινής στις διεθνείς χρηματαγορές, από τις οποίες είχε αποκλεισθεί μετά την πτώχευση του 2011. Προχώρησε σε σειρά μεταρρυθμίσεων φιλικών προς τις επιχειρήσεις και την ελεύθερη αγορά, αλλά έως τώρα δεν έχει κατορθώσει να βελτιώσει στο ελάχιστο το βιοτικό επίπεδο των συμπατριωτών του. Ο πληθωρισμός στην Αργεντινή υπερβαίνει το 40%, ενώ οι μισθοί έχουν παραμείνει στάσιμοι με αποτέλεσμα να έχουν βρεθεί κάτω από τα όρια της φτώχειας περίπου 1,5 εκατ. άνθρωποι. Στη διάρκεια του περασμένου έτους το ΑΕΠ της Αργεντινής συρρικνώθηκε κατά 2,3%. Τα επίσημα στοιχεία εμφανίζουν, πάντως, την οικονομία να ανακάμπτει σταδιακά και να δημιουργούνται 25.000 θέσεις εργασίας κάθε μήνα.
Καράκας καλεί Μόσχα
Σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να αντλήσει κεφάλαια για να αποπληρώσει τα χρέη της Βενεζουέλας, ο πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο πρότεινε προ ημερών στη Ρωσία να αγοράσει μερίδιο στην κρατική πετρελαϊκή PetroPIar. Η εταιρεία ανήκει κατά 30% στη Chevron και κατά 70% στη ναυαρχίδα του πετρελαϊκού κλάδου της χώρας, την PDVSA. Αν υπάρξει συμφωνία θα πληγεί η Chevron καθώς θα συνδέεται με τη Rosneft, που υπόκειται στις οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Βυθίζεται η Petrobras
Η κρατική πετρελαϊκή της Βραζιλίας, Petrobras, ανακοίνωσε προ ημερών ζημία ύψους 4,8 δισ. δολαρίων για το περασμένο έτος Ο λόγος είναι ότι αναγκάστηκε να εκποιήσει περιουσιακά της στοιχεία σε χαμηλές τιμές για να μειώσει τα χρέη της, που υπολογίζεται ότι υπερβαίνουν τα 100 δισ. δολάρια. Το 2015, άλλωστε, είχε εμφανίσει ζημίες ύψους 9,6 δισ. δολαρίων και πάλι επειδή είχε μειωθεί η αξία περιουσιακών της στοιχείων εξαιτίας της πτώσης των τιμών του πετρελαίου.
Το σχέδιο του Μάκρι
Η Αργεντινή εκτιμά ότι σύντομα θα κατορθώσει να έχει πλήρη αυτάρκεια σε ό,τι αφορά τις ενεργειακές ανάγκες της. Προ ημερών ανακοίνωσε ότι δρομολογείται επένδυση ύψους 2,3 δισ. δολαρίων έως το 2019 από την εταιρεία Tecpetrol του ομίλου Techint σε κοιτάσματα σχιστολιθικών υδρογοναναθράκων στην περιοχή Βάκα Μουέρτα. Η επένδυση κατέστη δυνατή ύστερα από συμφωνία του προέδρου, Μαουρίσιο Μάκρι, με τα εργατικά συνδικάτα του ομίλου.