Δεν είναι θρίαμβος του Ταγίπ Ερντογάν το δημοψήφισμα της Κυριακής. Ο ίδιος θα προτιμούσε ένα πιο καθαρό αποτέλεσμα, ειδικά στα αστικά κέντρα που τον είχαν στηρίξει μέχρι σήμερα – το «Οχι» της Κωνσταντινούπολης σίγουρα τον πόνεσε. Ομως, στα δημοψηφίσματα δεν υπάρχει «οριακό» αποτέλεσμα, όσο κοντά κι αν βρεθούν το «Ναι» και το «Οχι». Ο μόνος θρίαμβος έγκειται στην επικράτηση μιας μη φιλελεύθερης μορφής δημοκρατίας που συναντάται όλο και πιο συχνά. Και αυτή δυστυχώς δεν αφορά μόνο τη «μη ευρωπαϊκή» Τουρκία.
Το μοντέλο είναι γνώριμο τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ: χαρισματικοί ηγέτες χρησιμοποιούν τις δημοκρατικές διαδικασίες, όπως οι εκλογές και τα δημοψηφίσματα, διεκδικώντας την εντολή να εφαρμόσουν τη βούληση της πλειοψηφίας. Η ειρωνεία είναι ότι το βασικό τους μέλημα είναι να το κάνουν ει δυνατόν απαλλαγμένοι από τους περιορισμούς της δημοκρατίας. Ο Ερντογάν δεν χρειαζόταν την εντολή της Κυριακής για να δρομολογήσει προειλημμένες αποφάσεις, ούτε για να καταργήσει το αξίωμα του πρωθυπουργού (τυπικά έχει ήδη καταργηθεί μετά την έξοδο του Αχμέτ Νταβούτογλου), ούτε για να γίνει αυταρχικός, αφού έχει δώσει ήδη σχετικά δείγματα γραφής. Η Κυριακή απλώς τον νομιμοποιεί να το κάνει στον μέγιστο βαθμό επικαλούμενος τη βούληση του «κυρίαρχου λαού».
Πρόκειται για συρρίκνωση της δημοκρατίας μέσω της δήθεν διεύρυνσής της και της διαβούλευσης με όπλο, μεταξύ άλλων, τα δημοψηφίσματα. Αραγε, πώς να νιώθει αυτές τις ημέρες το 48,1% του Bremain; Αλληλέγγυο με το 48,5 % του «Οχι» στον Ερντογάν; Ή απλώς σαν έτοιμο από καιρό να δει τις επιθυμίες να αγνοούνται πλήρως σε μια πορεία που δεν έχει επιστροφή; Ή ίσως και κάπου ταυτισμένο με το ποσοστό των Αμερικανών που δεν ψήφισαν Τραμπ και βιώνουν με φρίκη τη διακυβέρνηση μέσω προεδρικών διαταγμάτων για τους μετανάστες και τις βίζες;
Ο Ερντογάν επιμένει ότι δεν είναι δικτάτορας και ότι παίρνει τη δύναμή του από τον λαό και την «εθνική βούληση». Την ίδια ώρα, οι αναλυτές μιλούν για «ύφεση» της δημοκρατίας και σε καλά εδραιωμένες δημοκρατίες της Δύσης. Μόνο που στο μετανεωτερικό παράδειγμα οι δημοκρατίες δεν διαλύονται μέσω στρατιωτικών πραξικοπημάτων. Στις δημοκρατίες του Διαδικτύου τα alt facts αποδεικνύονται πιο αποτελεσματικά από τα τανκς. Οι δημοκρατίες πέφτουν εκ των έσω, μέσω της συστηματικής και σταδιακής υποβάθμισης των δημοκρατικών θεσμών, δικαιωμάτων και διαδικασιών εντός του δημοκρατικού πλαισίου. Ο εχθρός δεν είναι αναγνωρίσιμος. Δεν φοράει στρατιωτική μπότα, αλλά είναι εντός των τειχών. Πολιτικοί με λαϊκιστική και εθνικιστική ατζέντα, από τον Τραμπ μέχρι τη Λεπέν και τον Ερντογάν, εκμεταλλεύονται την απογοήτευση της κοινωνίας από το πολιτικό σύστημα, τους φόβους και τα αντιδραστικά της ένστικτα. Λειτουργούν εντός του δημοκρατικού πλαισίου ως προφήτες του λαϊκού «καλού», αλλά στην πραγματικότητα εναντίον της δημοκρατίας.
Ούτε η Ευρώπη ούτε η Ελλάδα είναι Τουρκία. Ομως, το παράδειγμα της γείτονος ίσως αποτελεί μάθημα. Στην εποχή που η δημόσια σφαίρα μετατρέπεται σε «χαβούζα» όπου ριζώνουν οι κάθε λογής θεωρίες συνωμοσίας, είναι ευθύνη και του καθενός να δυσπιστεί απέναντι σε ασυνάρτητες απόψεις και ανορθολογικά επιχειρήματα. Γιατί μπορεί να ξυπνήσει μια μέρα και τίποτα να μην είναι όπως πριν. Οπως οι άλλοτε ψηφοφόροι του Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη που μάλλον ακόμη αναρωτιούνται πότε σταμάτησε να είναι δημοκράτης.