Τον Αύγουστο του 2015 η αποπνικτική ζέστη και οι καλοκαιρινές μπόρες είχαν μετατρέψει την Ειδομένη σε έναν βούρκο μέσα στον οποίο «βούλιαζαν» οι εκατοντάδες μετανάστες και πρόσφυγες που περίμεναν πολλές ημέρες και ώρες για να περάσουν στα Σκόπια και να συνεχίσουν το ταξίδι τους στις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Σε κάθε μας επίσκεψη, το «σκηνικό» άλλαζε ελάχιστα: ένα σμάρι ανθρώπων, οικογενειών με μικρά παιδιά και μωρά σηκωμένα στα χέρια, άλλοτε περίμενε υπομονετικά και άλλοτε ξεσπούσε μπροστά στο αγκαθωτό συρματόπλεγμα των Σκοπίων. Κάθε φορά που η είσοδος άνοιγε περνούσαν τρέχοντας, για να σταματήσουν μερικά μέτρα πιο πέρα για μία ακόμη δοκιμασία αβεβαιότητας και υπομονής.
Αυτές τις εικόνες μού έφερε στον νου το «Sanctuary», το νέο πρότζεκτ του Μπρετ Μπέιλι που ανοίγει αύριο (3/5) στο πλαίσιο του φεστιβάλ Fast Forward της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Επισκεφθήκαμε τις τελικές πρόβες της παράστασης και είδαμε πώς ο Νοτιοαφρικανός καλλιτέχνης μετέτρεψε την Πέτρινη Αποθήκη στο Λιμάνι του Πειραιά στον μινωταυρικό λαβύρινθο, για να μιλήσει για την προσφυγική κρίση και την ξενοφοβία μέσα από εικαστικά προσεγμένες σκηνές ταμπλό βιβάν.
Ακολουθώντας έναν υποφωτισμένο διάδρομο, φτιαγμένο με ψηλούς συρμάτινους φράκτες και αγκαθωτό συρματόπλεγμα, ο Μπέιλι μας βάζει στη θέση των προσφύγων, κάτι που ενισχύεται από τον μη μεταφρασμένο λόγο που ακούμε στα περισσότερα δωμάτια-σταθμούς της ξενοφοβικής Ευρώπης που παρουσιάζει. Οι ειδυλλιακές εικόνες από τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελλάδα που εμφανίζονται στον «Πρόλογο» του λαβυρίνθου αποδομούνται σε κάθε δωμάτιο: από τον πρόσφυγα που κρατάει ένα μωρό στην αγκαλιά δίπλα σε ένα σκηνικό που θυμίζει έντονα Ειδομένη στις γυναίκες που κακοποιούνται και καταλήγουν σε οίκους ανοχής και από τους λαθρεμπόρους που γεμίζουν τη θάλασσα της Μεσογείου με άψυχα σώματα, στις μνήμες των βομβαρδισμών που στοιχειώνουν τους περισσότερους, στις ερωτήσεις που γίνονται κατά την καταγραφή στα σύνορα. «Φέρεις κάποια μολυσματική ασθένεια;».
Στο «Sanctuary» τα στερεότυπα γίνονται εργαλεία και έτσι η άνοδος της Ακροδεξιάς παρουσιάζεται μέσα από έναν μαυροφορεμένο νεαρό που ετοιμάζεται για μια άλλη «Νύχτα των Κρυστάλλων» σε ένα μουσουλμανικό τέμενος μιλώντας γερμανικά και υποκινείται από το δωμάτιο «Europa» (Ευρώπη), όπου μια μοναχική ηλικιωμένη μεσοαστή Γαλλίδα σχεδόν προσεύχεται φοβισμένη στην οθόνη της τηλεόρασης που έχει γεμίσει με ένα γκρο πλαν της Μαρί Λεπέν. Το πορτρέτο του Αλέξη Τσίπρα βρίσκεται απέναντι από τη φωτογραφία ενός μοντέλου σε ένα δωμάτιο-βιτρίνα σε μια αμφίσημη αλληγορία των ευρωπαϊκών-ελληνικών πολιτικών στη μεταναστευτική κρίση.
Συνεχίζοντας από το περυσινό «Exhibit b» και το θέμα του φυλετικού διαχωρισμού, στη φετινή του δουλειά, που παρουσιάζεται διεθνώς για πρώτη φορά, ο Μπρετ Μπέιλι μας φέρνει ενώπιος ενωπίω με τον ανθρωποφάγο Μινώταυρο που κρύβεται δίπλα μας ή και μέσα μας και θέτει το ερώτημα πότε το άσυλο γίνεται θυσιαστήριο (Sanctuary). Σύμφωνα με τον μύθο, ο Μινώταυρος ήταν ο εγγονός της Ευρώπης.