Ενα ξεχωριστό πρόγραμμα παρουσίασε ο πιανίστας Θοδωρής Τζοβανάκης στις 27 Μαρτίου στην αίθουσα «Μητρόπουλος» στο πλαίσιο του κύκλου «Από τη Ρωσία με αγάπη». Διαμόρφωσε την πρότασή του με δημοφιλή αλλά και λιγότερο γνωστά έργα, όπως τα τέσσερα Πρελούδια του Γιούλιαν Σκριάμπιν, νεότερου γιου του Αλεξάντερ, του οποίου τα 24 Πρελούδια ακούστηκαν στο τέλος της βραδιάς. Ανάμεσα σε πατέρα και γιο ο Τζοβανάκης τοποθέτησε τα τέσσερα «Λυρικά σπαράγματα» του Νικολάι Μέντνερ, την «Ντούμκα» του Πιοτρ Ιλιτς Τσαϊκόφσκι και τη νεανική πρώτη Σονάτα του Σεργκέι Προκόφιεφ. Μουσική που γράφηκε στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, με έντονο το άρωμα του τέλους ενός κόσμου ο οποίος χάθηκε οριστικά με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αλλες αξίες
Ο Τζοβανάκης ανήκει στους ελάχιστους πιανίστες που αφήνουν στη μουσική χρόνο να ακουστεί και στον ακροατή χρόνο να ακούσει και να αισθανθεί. Σε μια εποχή που οι περισσότεροι συνάδελφοί του διακατέχονται από την αγωνία να δείξουν ότι μπορούν όλο και πιο γρήγορα, όλο και πιο δεξιοτεχνικά, εκείνος μοιάζει να προέρχεται –ή να ανήκει– σε μια άλλη εποχή, με διαφορετικές αξίες και άλλη αισθητική. Η προσέγγισή του ταιριάζει άριστα στα έργα που επέλεξε να παρουσιάσει, τα περισσότερα από τα οποία χαρακτηρίζονται από τον ενθουσιασμό της νιότης και έναν αέρα αναπόλησης, από συναισθήματα μελαγχολικά και φευγαλέες ατμόσφαιρες. Το παίξιμό του, γεμάτο ευαίσθητες αποχρώσεις και παύσεις που είναι εκφραστικές όσο και οι νότες, βλέπει πέρα από το μουσικό κείμενο και δημιουργεί περιβάλλοντα. Ο Τζοβανάκης περιλαμβάνεται στους λίγους πιανίστες, στους οποίους θεωρεί κανείς περιττό να σχολιάσει θέματα τεχνικής ή δεξιοτεχνίας, καθώς τοποθετούν τον διάλογο σε διαφορετικό επίπεδο, σε αυτό της έκφρασης.
Είτε πρόκειται για τα παιδικά Πρελούδια που αποδίδονται στον 11χρονο Γιούλιαν Σκριάμπιν είτε για τη νεανική Σονάτα του Προκόφιεφ, τα Πρελούδια που συνέθεσε ο Αλεξάντερ Σκριάμπιν ως φόρο τιμής στον Σοπέν, τα «Λυρικά σπαράγματα» του Μέντνερ ή τη νοσταλγική «Ντούμκα» του Τσαϊκόφσκι, ο Τζοβανάκης διαμόρφωνε ηχητικούς πίνακες, κομμάτια μιας συνολικής αφήγησης, όπως αναδύεται, λόγου χάριν μέσα από την «Εποχή των αυτοκρατοριών» του Χόμπσμπαουμ. Την εποχή της μπελ επόκ, του τέλους μιας παρακμάζουσας αριστοκρατίας, η οποία έμπαινε στο περιθώριο από την ταχύτατα ανερχόμενη αστική τάξη. Ενός κόσμου, ο οποίος κατέρρεε από το ίδιο του το βάρος. Σπάνια ένα ρεσιτάλ πιάνου μπορεί να πει τόσα περισσότερα μέσα από την ίδια τη μουσική.
Σούμαν από την Ευνουχίδου
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 31 Μαρτίου στο Μέγαρο και πάλι, αλλά αυτή τη φορά στην αίθουσα «Φίλων της Μουσικής» μαζί με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών εμφανίστηκε η πιανίστρια Δόμνα Ευνουχίδου, δασκάλα του Τζοβανάκη. Ερμήνευσε το υπέροχο Κοντσέρτο για πιάνο του Ρόμπερτ Σούμαν, έργο δημοφιλές, το οποίο όμως έχει ν’ ακουστεί αρκετά χρόνια στην Αθήνα. Αλλοτε μία από τις καλύτερες Ελληνίδες πιανίστριες, η Ευνουχίδου προσέφερε μια ανάγνωση με ποιητικές ενότητες, που έμοιαζε με απόηχο μιας ερμηνείας η οποία στο παρελθόν θα ήταν σπουδαία. Παραβλέποντας πρόθυμα αστοχίες αλλά και έναν ήχο λιγότερο ρωμαλέο απ’ ό,τι θα τον επιθυμούσε κανείς συχνά, κυρίως με βάση τον τρόπο που εκφράζεται την ίδια στιγμή η ορχήστρα, κρατά κανείς την αίσθηση μιας πιανίστριας, η οποία αντιλαμβάνεται την υδραργυρική ρευστότητα των διαθέσεων της μουσικής του Σούμαν και τη διαρκή εναλλαγή θερμοκρασίας των συναισθημάτων.
Ορχήστρα χωρίς φαντασία
Ολα αυτά στο πλαίσιο μιας ακόμη συναυλίας της Κρατικής, η οποία σίγουρα δεν μπορεί να περιληφθεί στις πλέον πρωτότυπες. Δημιούργησε μάλλον την αίσθηση της διαρκούς ανακύκλωσης και συρρίκνωσης του ρεπερτορίου, ενώ επιτρέπει να διερωτηθεί κάποιος εάν οι επιλογές που γίνονται οφείλονται σε έλλειψη φαντασίας, ατολμία ή απουσία γνώσης. Μόλις κατά την περυσινή καλλιτεχνική περίοδο (2015) είχε ακουστεί η εισαγωγή «Μάνφρεντ» του Ρόμπερτ Σούμαν, ενώ είχαν προηγηθεί το 2014 η εισαγωγή στην όπερα «Οι αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης» του Ρίχαρντ Βάγκνερ και το 2013 το συμφωνικό ποίημα «Δον Χουάν» του Ρίχαρντ Στράους. Τα τρία έργα επέστρεψαν εκ νέου κατά τη φετινή καλλιτεχνική περίοδο στην ίδια συναυλία υπό τη διεύθυνση του γεννημένου στην Ινδονησία Αντριάν Πραμπάβα. Το γεγονός ότι στη διάρκεια των τελευταίων ετών η Κρατική επιμένει σε ομοειδή έργα, όπως τα δημοφιλέστερα από τα συμφωνικά ποιήματα του Στράους, εντείνει την αίσθηση διαρκών επαναλήψεων.
Ο Πραμπάβα, ο οποίος είχε διευθύνει την Κρατική με επιτυχία και το 2014 (βλ. «Κ» 9.11.14), οδήγησε έξυπνα την ορχήστρα, δίνοντας έμφαση κυρίως στο δυναμικό στοιχείο καθεμιάς από τις μουσικές σελίδες του προγράμματος, στην ταχύτητα και στον νεανικό ενθουσιασμό, στην περίπτωση του έργου του Ρίχαρντ Στράους. Απέφυγε να ασχοληθεί διεξοδικότερα με τη λυρική διάσταση κάθε παρτιτούρας, η οποία απαιτεί πάντοτε διαφορετικές ποιότητες συνοχής, ήχου αλλά και ανάλυσης του έργου. Το αποτέλεσμα ήταν μία βραδιά χωρίς κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα, αλλά ταυτόχρονα μια συναυλία μονοδιάστατα αισιόδοξη ως προς τη διάθεση και την ατμόσφαιρα των έργων, καθώς κανένα δεν απέκτησε ιδιαίτερο χρώμα. Τη θετική εικόνα της ορχήστρας στήριξε η πάντοτε καλή ομάδα των ξύλινων πνευστών (Πιλαφτσή, Βάμβας, Μουρίκης Α. Οικονόμου) καθώς επίσης τα κόρνα.