Ενας ποιητής του καιρού μας

Ενας ποιητής του καιρού μας

3' 0" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τ​​ο βιβλίο του Απόστολου Δοξιάδη «Λέγοντας και ξαναλέγοντας», που κυκλοφόρησε προσφάτως από τον εκδοτικό οίκο Ικαρος, είναι ένα τεράστιο λογοτεχνικό αστείο. Δεν είναι μομφή αυτό· διότι το αστείο είναι από τα σοβαρότερα πράγματα στη ζωή. Επίσης, το αστείο είναι δύσκολο είδος, πόσο μάλλον όταν το υλικό του είναι η λογοτεχνία.

Το βιβλίο είναι μια συγκριτική μελέτη τεσσάρων λογοτεχνικών κειμένων: το ποίημα «Η Ερημη Χώρα» του Τ. Σ. Ελιοτ, στη μετάφραση του Γιώργου Σεφέρη· το διήγημα του Νάσου Βαγενά «Πάτροκλος Γιατράς ή Οι ελληνικές μεταφράσεις της Ερημης Χώρας»· το ποίημα του Ηλία Λάγιου «Η Ερημη Γη»· και το ποίημα του πρωτοεμφανιζόμενου Α. Τ. Ελή «Η Ετοιμη Χώρα». Το τελευταίο, άγνωστο στους περισσότερους, δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στην ιστοσελίδα της αθηναϊκής λογοτεχνικής και πολιτικής επιθεώρησης The Books’ Journal.

Τα τέσσερα αυτά κείμενα είναι εκδοχές ενός πρωτότυπου κειμένου, εκείνου που έγραψε στα αγγλικά ο Ελιοτ. Η αναπαραγωγή του πρωτοτύπου γίνεται με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά, που απηχεί τις ανάγκες νέων εποχών, αλλά δεν είναι μια απλή μίμηση. Είναι, αντιθέτως, μια θεμιτή και δημιουργική διαδικασία, μέσα στο αέναο λογοτεχνικό γίγνεσθαι, και κατατείνει στην αναπαραγωγή ενός πρωτοτύπου, το οποίο προϋπάρχει και αυτής της «Ερημης Χώρας» του Ελιοτ. Ισως ακούγονται βαριά και ολίγον πλατωνικά όλα αυτά. Ομως, στο βιβλίο, είναι «όλα ωραία και μεγάλα φωτισμένα», όπως στη «Θάλασσα του Πρωϊού». Παρουσιάζονται, θέλω να πω, με απλότητα και αφηγηματικό τρόπο στον αναγνώστη, τόσο στο δοκίμιο του Δοξιάδη όσο και στο επίμετρο του Γιώργη Γιατρομανωλάκη.

Η αποκάλυψη, για την οποία θα έπρεπε να πω με αυτοσυγκράτηση ότι με ξαφνιάζει ευχάριστα, αλλά δεν διστάζω να πω ότι με ενθουσιάζει παράφορα, είναι ο Α. Τ. Ελής. Πρόκειται, βεβαίως, για ψευδώνυμο με εμφανείς παραπομπές. Το ποίημά του «Η Ετοιμη Χώρα» είναι μια παρωδία της «Ερημης Χώρας», καμωμένη με την ίδια συμπιληματική τεχνική του Ελιοτ, με υλικά που ο Ελής έχει αντλήσει όχι μόνο από τη διεθνή, αλλά και από την ελληνική λογοτεχνία και τέχνη (Σεφέρης, Παπαδιαμάντης, Ρίτσος, Βαλαωρίτης, Καζαντζάκης, Τσιτσάνης, Χατζιδάκις, Σαββόπουλος κ.ά.) και, τέλος, είναι τοποθετημένη στην Ελλάδα του 2016.

Οι εισαγωγικοί στίχοι μάς δίνουν μια ιδέα τού τι μας περιμένει παρακάτω: «Ο Απρίλης είναι ο πιο σκληρός μήνας, στέλνοντας / μυρωδιά αντηλιακού απ’ την πισίνα, σμίγοντας / περικοπές και ιδιωτικοποιήσεις, αναδεύοντας γκαζόν και ποτιστικά». Προχωρώντας, αναγνωρίζουμε φωνές, αλλά και πρόσωπα από την πραγματικότητά μας: «Η κυρία Γωγώ, η διάσημη καφετζού, / Είχε αλλεργική ρινίτιδα, παρ’ όλα αυτά / Είναι η πιο καλή στην Ευρωπαϊκή Ενωση, / Και λέει τον καφέ μοναδικά. Να, είπε, / Βλέπω εδώ τον πνιγμένο Υπουργό Οικονομικών / (Πέντε οργιές βαθιά είναι το πέτσινο σακάκι του. Κοίτα!) / Από εδώ είναι η Πεντάμορφη, η Τασία των Βράχων, / Η κυρά των ψευδαισθήσεων».

Δείτε πώς μεταμορφώνεται ο ελιοτικός Φληβάς ο Φοίνικας στο ποίημα του Ελή: «Ο σύντροφος Παναγιώτης, που πέθανε το καλοκαίρι, / Ξέχασε τις ντουντούκες και τις λαοθάλασσες / Και τη Θεωρία της Υπεραξίας. / Τον πήρε μια σπιλιάδα / Ψιθυρίζοντας, πήρε τα οστά του. Οπως τον πήγαινε / Ξανάζησε μια μια τις μέρες της νιότης του / Ανεμισμένος. / Ορθόδοξοι και Ρεβιζιονιστές / Εσείς που γυρνάτε τον Τροχό της Ιστορίας / Να θυμάστε τον Παναγιώτη, που ήταν κάποτε νέος κι αλάνθαστος σαν κι εσάς».

Ολο το βιβλίο είναι, κατά τη γνώμη μου, ένα πολυεπίπεδο αστείο με τον Ελή και την Ετοιμη Χώρα στον πυρήνα του. Ενα αστείο για την καθαρή χαρά που μπορούμε να βρίσκουμε στο παιχνίδι της γλώσσας. Ισως η μόνη δυσκολία για τον αναγνώστη να είναι ότι η πλήρης κατανόηση του αστείου και, επομένως, η πλήρης απόλαυσή του προϋποθέτουν κάποια γνώση του πρωτοτύπου. (Από τους ελιοτικούς ρυθμούς που ακολουθεί, είναι φανερό ότι ο Ελής δούλεψε με βάση το αγγλικό πρωτότυπο στο κεφάλι του…)

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή