Από το 2008, που η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίση, οι καθυστερήσεις στην επιλογή και εφαρμογή των μέτρων που απαιτούσε η συγκυρία ήσαν πάντοτε (με ελάχιστες εξαιρέσεις) απογοητευτικές. Μια απλή σύγκριση μεταξύ των κειμένων επί των οποίων διαπραγματεύτηκε η κυβέρνηση δείχνει πόσο λίγα είναι τα σημεία για τα οποία θα μπορούσε να δεχτεί κανείς ότι υπήρξε κάποιο κέρδος. Κατά τα λοιπά, η δεύτερη αξιολόγηση κλείνει με τους τεχνοκράτες να έχουν «κερδίσει» όλα όσα είχαν σχεδιάσει πριν από έξι μήνες, προσαυξημένα μάλιστα με εκείνα που είχαν σχεδιαστεί να γίνονται κατά τους μήνες των καθυστερήσεων αλλά και επιπλέον μέτρων που επέβαλαν οι ζημίες που προκάλεσε η καθυστέρηση.
Ο κ. Τσίπρας έχει δημοσίως αναλάβει προσωπική ευθύνη για τις απανωτές αναβολές. Ο ίδιος ισχυρίζεται –και είμαι σίγουρος ότι θα καταφέρει να πείσει τους βουλευτές που τον στηρίζουν– ότι η σημερινή συμφωνία είναι καλύτερη από εκείνη που μπορούσε να κλείσει τον Δεκέμβριο. Επικουρικά σημειώνει ότι και να ήθελε να κλείσει, δεν τον άφησαν οι της άλλης πλευράς επειδή έβαλαν στη μέση το Ταμείο, που έφερε στο προσκήνιο τις απαιτήσεις του αλλά και τις διαφωνίες του με το Βερολίνο.
Δεν είναι έτσι. Το περιεχόμενο της 2ης αξιολόγησης ακολουθεί τα συμπεφωνημένα του τρίτου μνημονίου με όσες προσαρμογές περιελήφθησαν στην πρώτη αξιολόγηση. Τίποτε περισσότερο, τίποτε λιγότερο. Τον Νοέμβριο 2016, για παράδειγμα, η κυβέρνηση, παρά τις αντίθετες συμβουλές των ανθρώπων του Μοσκοβισί, έβαλε στο τραπέζι την απαίτηση να επιστρέψει η χώρα στο καθεστώς των δύο κύριων εργασιακών νόμων, του 1982 και του 1990, σημαντικές διατάξεις των οποίων είχαν τεθεί σε αναστολή. Δημιουργήθηκε σοβαρή εμπλοκή, πολιτική αλλά και τεχνική, με αποτέλεσμα τον πλήρη εξευτελισμό των δογματικών του ΣΥΡΙΖΑ. Εκείνη η αποτυχία υποχρέωσε τον κ. Τσίπρα να στείλει την μπάλα στην εξέδρα, ρίχνοντας την ευθύνη στο ΔΝΤ! Τελικώς, οι ρυθμίσεις 2011 και 2012 ρητώς νομοθετούνται μέχρι τέλους 2018, ενώ στην επόμενη αξιολόγηση, το φθινόπωρο, πρέπει να φέρει νέο εργασιακό νόμο, δηλαδή ένα νέο πλαίσιο αναφοράς για όλα τα πολιτικώς ακανθώδη ζητήματα. Είναι προφανές ότι μέχρι τότε οι εταίροι δεν πρόκειται να παράσχουν τις ουσιαστικές και πλήρεις διευκολύνσεις για το χρέος.
Χειρότερο είναι όμως το γεγονός ότι η εξάμηνη καθυστέρηση άνοιξε πάλι την όρεξη όλων για δημοσιονομικά μέτρα. Ετσι, οι Ευρωπαίοι πήραν το αντιαναπτυξιακό κατώφλι υπερπλεονάσματος στο «3,5%» ενώ, σαν να μην έφτανε αυτό, το Ταμείο ζήτησε και πήρε πρόσθετη διόρθωση κατά δύο εκατοστιαίες μονάδες (ασφαλιστικό και φορολογία εισοδήματος) ανεξαρτήτως του προηγουμένου άφρονος δημοσιονομικού αποτελέσματος.
Αν η ομάδα Τσίπρα είχε ακολουθήσει την οδό της λογικής θα είχε κλείσει τη 2η αξιολόγηση πολύ πριν από τον Δεκέμβριο 2016. Η οικονομία δεν θα έχανε την εύθραυστη, όπως ήδη αποδείχτηκε, ισορροπία της, που σημαίνει ότι το ΑΕΠ δεν θα επέστρεφε σε υφεσιακή στασιμότητα. Επιπλέον, η εμπιστοσύνη καταναλωτών, επενδυτών και αποταμιευτών θα ωρίμαζε περαιτέρω και, κατά την εκτίμησή μου, ο πολιτικός ανταγωνισμός θα μετακινείτο σε πιο σοβαρά πεδία.
Ο κ. Τσίπρας δεν πήρε ούτε το χρέος, ούτε τη ρευστότητα του QE, εξέλιξη που του προκάλεσε θυμό μεγάλο, με αποτέλεσμα να τινάξει στον αέρα και τη δεύτερη προσπάθεια να κλείσει η αξιολόγηση, στα τέλη Φεβρουαρίου. Ακόμη και τώρα όμως, ακόμη και η μεσοπρόθεσμη διευθέτηση του χρέους αναμένεται να συζητηθεί υπό την προϋπόθεση της νομοθέτησης των υποχρεώσεων που περιλαμβάνει η καθυστερημένη αξιολόγηση και το πολύ πιο καθυστερημένο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα 2018 – 2021.
Η πιο απλή αξιολόγηση της αξιολόγησης δείχνει ότι από τις καθυστερήσεις αυτές, κυβέρνηση, κράτος και πολίτες μόνον έχασαν, όπως άλλωστε θα δείξει, στον κατάλληλο χρόνο, η Ιστορία. Εκτός αν την προλάβουν η κάλπη και ο θυμός των ψηφοφόρων.