Πληροφορήθηκα πως στις περυσινές εξετάσεις του Μπακαλορεά, στα Γαλλικά, έπεσε άγνωστο θέμα από κείμενο του Ανατόλ Φρανς. Είναι ένας συγγραφέας τον οποίον αγαπώ. Μου πάει η νηφάλια γραφή του και ο καίριος σαρκασμός του. Κατά σύμπτωση πρόσφατα ξαναδιάβασα δύο από τα γνωστότερα έργα του, «Το νησί των πιγκουίνων», παραβολή της ιστορίας της Γαλλίας και το υπέροχο «Οι θεοί διψούν», ψυχογράφημα των χρόνων της Τρομοκρατίας. Ετοιμάζομαι να βγάλω το καλοκαίρι με την τετραλογία υπό τον τίτλο «Η σύγχρονη Ιστορία». Την είχα διαβάσει πριν χρόνια, αλλά ελάχιστα θυμάμαι. Αυτό είναι το καλό, διότι μπορώ να την ξαναδιαβάσω τώρα με την ίδια περιέργεια αλλά με καινούργια ευρήματα.
Σε πείσμα των καιρών, παραμένω πιστός αναγνώστης μυθιστορημάτων. Και ως πιστός, θεωρώ υποχρέωσή μου να μην διαβάζω μόνον κείμενα που δεν εκδόθηκαν τους τελευταίους έξι μήνες. Αισθάνομαι, δε, πως εισπράττω υπεραξία όποτε κάποιο από τα πολύ σύγχρονα κείμενα με παραπέμπει σε κλασικούς, όπως «Η υποταγή» του Ουελμπέκ στον Ουισμάν. Περιμένει κι ο Ουισμάν τη σειρά του στο τραπέζι με τα αδιάβαστα. Οπως μου έλεγε κάποιος δάσκαλός μου, μακαρίτης πια, έπειτα από κάποια ηλικία πρέπει περισσότερο να ξαναδιαβάζεις και λιγότερο να διαβάζεις. Αλλιώς δεν είσαι αναγνώστης. Συγγραφέας πάντως δεν γίνεσαι, αν δεν γίνεις πρώτα αναγνώστης.
Κάπου εδώ σταματώ την προσωπική εξομολόγηση για να περάσω στο θέμα. Οταν μου είπε η φίλη δημοσιογράφος ότι έβαλαν Φρανς στο Μπακαλορεά, ενθουσιάστηκα. «Να που είναι ζωντανός!». Η συνέχεια με προσγείωσε απότομα. «Πανωλεθρία. Ελάχιστοι τον ήξεραν. Ούτε ο γιος μου τον έχει διαβάσει, αν και έχει κάνει λατινικά, θέλω να πω είναι αναγνώστης. Κάποιος μάλιστα έγραψε στο Διαδίκτυο “τι μας τα πρήζουν μ’ αυτή τη γριούλα”. Το Φρανς είναι γυναικείο όνομα και τον πέρασε για γυναίκα.» Το θετικό είναι ότι για να δώσεις εξετάσεις στο Μπακαλορεά πρέπει να ξέρεις τον συγγραφέα πάνω στον οποίον εξετάζεσαι. Δεν φτάνει η αποστήθιση του εγχειριδίου Νέων Ελληνικών όπως παρ’ ημίν. Το αρνητικό είναι πως οι εξεταζόμενοι δεν γνώριζαν τον Ανατόλ Φρανς. Ο συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νομπέλ το 1921 έχει πάψει προ πολλού να είναι της μόδας. Η εκπαίδευση, όμως, οφείλει να συντηρεί αξίες που ο συρμός έχει απορρίψει.
Σκέψεις που έκανα όταν προ ημερών, στη «Μοντ», διάβασα μια συνέντευξη του Ρεζίς Ντεμπρέ. Γνωστός για τις σχέσεις του με τον Τσε Γκεβάρα, μετέπειτα σύμβουλος του προέδρου Μιτεράν, ο Ντεμπρέ ήταν ένας από τους ελάχιστους Ευρωπαίους διανοουμένους που κατήγγειλαν τους βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία. Στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών υποστήριξε τον Μελανσόν. Σε κάποιο σημείο της συνέντευξης απαντά στο ερώτημα που αφορά στον εξισλαμισμό της Ευρώπης. Τον αντιμετωπίζει ως ενδεχόμενο; Τον φοβάται; Η απάντησή του είναι σαφής. Η Ευρώπη δεν πρόκειται να εξισλαμισθεί, διότι ο πολιτισμός της είναι ισχυρότερος από τον πολιτισμό που προπαγανδίζουν οι ισλαμιστές. Δεν φτάνουν η τρομοκρατία και οι νεκροί για να επιβληθεί ένας πολιτισμός. Χρειάζονται αξίες και η υπόσχεση του Παραδείσου μέσω της θυσίας δεν είναι βιώσιμη αξία. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν εκβαρβαρώθηκε. Οι βάρβαροι εκλατινίσθηκαν και εκχριστιανίσθηκαν, κι ας επικρατούσαν στις μάχες.
Ας μη δώσουμε σημασία στις σηκωμένες τρίχες της μεταμοντέρνας περούκας που στεγάζει τις κεφαλές της πολιτικής ορθότητας και της ισοτιμίας των πολιτισμών. Απλώς να υπενθυμίσω πως παρ’ ημίν, αν τεθεί θέμα πολιτιστικών αξιών της Δύσης που υπερτερούν αυτών του Ισλάμ, οι προοδευτικοί τελώνες βάζουν δασμούς για να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό με το συντηρητικό εμπόριο. Οι Φαρισαίοι ουρλιάζουν. Κάποια στιγμή θα σκάσει το πρόβλημα και σε μας, όπως έσκασε το οικονομικό χρέος και σταθήκαμε σαν τον λαγό απέναντι στους προβολείς. Και να που τώρα το ουσιώδες μεταφέρεται από τη σκέψη ενός αριστερού, πολέμιο του φιλελευθερισμού και της παγκοσμιοποίησης, αλλά πιστό στις αξίες της δημοκρατίας και της Δύσης. Και το ουσιώδες είναι ότι η σύγκρουση της Ευρώπης με το Ισλάμ θα κριθεί από την πολιτισμική υπεροχή.
Εκεί είναι το πρόβλημα της ευρωπαϊκής πολιτικής: αντιμετωπίζει τον εξισλαμισμό με τεχνικά μέσα. Χρειάζεται περισσότερη αστυνόμευση, περισσότερη εγρήγορση για να αντιμετωπίσουμε την τρομοκρατία. Ομως αυτά είναι τα μέσα. Αναγκαία πλην, όμως, όχι ικανή συνθήκη. Ο πόλεμος θα κριθεί στον πολιτισμό και την παιδεία. Κι αν το Γαλλάκι δεν ξέρει ποιος είναι ο Ανατόλ Φρανς, τότε υπάρχει πρόβλημα. Για το Ελληνόπουλο δεν συζητώ, διότι αυτό το έρμο το έχουν αφήσει στο έλεος της μοίρας του, άστεγο και ανυπόδητο, και δάσκαλοι και γονείς. Οι δυτικές κοινωνίες έχουν ένα πανίσχυρο όπλο, την υπεροχή του πολιτισμού τους και των αξιών τους, από την ελευθερία του ατόμου έως τα μεγάλα έργα που σημάδεψαν την πορεία του.
Ο εθνικολαϊκισμός περιορίζει το ζήτημα στην εθνική ταυτότητα. Η Λεπέν μιλά σαν εκπρόσωπος Τύπου του Κάρολου Μαρτέλ, που σταμάτησε το Χαλιφάτο στο Πουατιέ. Δεν φτάνουν ο στρατός, η αστυνομία, όσο κι αν χρειάζονται. Χρειάζεται όμως περισσότερο αυτό το μεγάλο οπλοστάσιο που φιλοξενείται στον Παρθενώνα και του οποίου μέρος είναι και ο Ανατόλ Φρανς. Η Δύση έχασε τη μάχη στο σχολείο εξαιτίας των ενοχών της, της αμέλειάς της, αλλά και της δύναμής της που είναι η αμφισβήτηση των αξιών, ακόμη και των δικών της. Εκεί θα κερδίσει και τον πόλεμο.
Οπως έλεγε και ο Καμύ, η πρόοδος στον καιρό μας δεν είναι να αλλάξουμε τον κόσμο μας, αλλά να τον βοηθήσουμε να μη διαλυθεί. Κοινώς, να μη χάσει τις αξίες του.