Μπορεί τα αντίμετρα να είναι το μόνο… γλυκαντικό στο πικρό ποτήρι των μέτρων που συμφώνησε η κυβέρνηση με τους πιστωτές, αλλά εν τέλει είναι στην αρμοδιότητα του ΔΝΤ να αποφασίσει αν, πόσα και ποια θα εφαρμοστούν.
Σε όλη τη διαδικασία των περίφημων αντιμέτρων, το Ταμείο θα έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο. Γι’ αυτό εξάλλου στην κυβέρνηση ελπίζουν πως όταν το φθινόπωρο του 2018 θα εξετάζεται η εφαρμογή των μέτρων και των αντιμέτρων του 2019, η χώρα δεν θα βρίσκεται σε νέο πρόγραμμα βοήθειας ή τουλάχιστον δεν θα βρίσκεται σε πρόγραμμα στο οποίο θα συμμετέχει το ΔΝΤ.
Ολο το πακέτο των μέτρων και των αντιμέτρων είναι έμπνευσης του Ταμείου. Αυτό επέμεινε να μειωθούν οπωσδήποτε οι συντάξεις και το αφορολόγητο όριο. Αυτό ήταν επίσης που πρότεινε, προς άρση του αδιεξόδου στο οποίο είχαν περιέλθει οι διαπραγματεύσεις, να ληφθούν αντίμετρα αν διαπιστωθεί ότι οι εκτιμήσεις του είναι υπερβολικά απαισιόδοξες.
Σύμφωνα με αυτόν τον πρωτοφανή μηχανισμό, το μόνο σίγουρο είναι πως το 2019 θα περικοπούν οι προσωπικές διαφορές στις κύριες και επικουρικές συντάξεις κατά 9% κατά μέσον όρο, ώστε να προκύπτει δημοσιονομικό όφελος 1% του ΑΕΠ. Συνεπώς, η κυβέρνηση και οι θεσμοί θα πρέπει να κάνουν μια εκτίμηση για το πρωτογενές πλεόνασμα του 2019. Σε περίπτωση που οι εκτιμήσεις μεταξύ των δύο πλευρών ή μεταξύ των θεσμών δεν συμπίπτουν, το ΔΝΤ έχει εξασφαλίσει ότι τελικά θα ισχύσει η δική του. Στη συνέχεια θα προσθέσουν το 1% του ΑΕΠ των περικοπών στις συντάξεις κι αν το άθροισμα είναι κάτω από 3,5% του ΑΕΠ, τότε θα επισπευσθεί η μείωση του αφορολόγητου ορίου, που υπό κανονικές συνθήκες θα γίνει το 2020. Για παράδειγμα, εάν το ΔΝΤ εκτιμήσει ότι μαζί με τις περικοπές στις συντάξεις το πρωτογενές πλεόνασμα του 2019 θα είναι 3% του ΑΕΠ, τότε θα εφαρμοστεί η μισή μείωση του αφορολόγητου ορίου εκείνη τη χρονιά και η άλλη μισή την επόμενη.
Σε περίπτωση που η εκτίμηση είναι πως (πάντα περιλαμβανομένων των περικοπών στις συντάξεις) το πλεόνασμα θα ανέλθει σε 3,5% του ΑΕΠ, τότε δεν επισπεύδεται η μείωση του αφορολογήτου, αλλά δεν εφαρμόζεται και κανένα από τα αντίμετρα.
Στην περίπτωση που η πρόβλεψη είναι για πρωτογενές πλεόνασμα 4% του ΑΕΠ, τότε θα μπορούν να εφαρμοστούν μόνο τα μισά αντίμετρα, κόστους 0,5% του ΑΕΠ. Σημειώνεται ότι το σύνολο των αντιμέτρων του 2019 ανέρχεται στο 1% του ΑΕΠ και περιλαμβάνει επιδότηση ενοικίου, αύξηση οικογενειακών επιδομάτων, επέκταση του προγράμματος σχολικών γευμάτων, μείωση της συμμετοχής συνταξιούχων στην ιατροφαρμακευτική δαπάνη κ.ά. Αν δεν υπάρχει δημοσιονομικός χώρος να εφαρμοστούν όλα, ποιος θα επιλέξει τα αντίμετρα που θα υλοποιηθούν; Και σε αυτή την περίπτωση, η τελική απόφαση ανήκει στο Ταμείο.
Τα κυβερνητικά στελέχη, για προφανείς λόγους, παρουσιάζουν μόνο μία εκδοχή, σύμφωνα με την οποία θα εκτιμηθεί ότι το 2019 το πρωτογενές πλεόνασμα μαζί με τη μείωση των συντάξεων θα φτάσει στο 4,5% του ΑΕΠ, οπότε θα εφαρμοστεί το σύνολο των αντιμέτρων. Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές που είχαν εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις, το ενδεχόμενο της υπέρβασης του στόχου δεν απασχόλησε ιδιαίτερα τους θεσμούς, καθώς δεν το θεωρούν ως το επικρατέστερο σενάριο. Αυτό που κυρίως ήθελαν να διασφαλίσουν ήταν το τι θα γίνει σε περίπτωση υστέρησης.