«Πώς η φύση, το τοπίο, ο άνθρωπος και η μηχανή μπορούν να συνυπάρξουν ώστε να δημιουργηθεί ένα ενιαίο αποτέλεσμα; Με ποιον τρόπο μπορεί η αρχιτεκτονική να συνδέσει όλα τα προηγούμενα μεταξύ τους; Αυτά ήταν τα βασικά ερωτήματα που οδήγησαν τη νεαρή αρχιτέκτονα Δανάη Τουρσόγλου-Παπαλεξανδρίδου, απόφοιτο του ΑΠΘ, στην εκπόνηση διπλωματικής εργασίας με τίτλο «Αφηγηματικές Μεταβάσεις», υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Αρχιτεκτονικής Μαρίας Βογιατζάκη, και τη διάκρισή της με το πρώτο βραβείο στον διεθνή διαγωνισμό Unbuilt Visions 2016, που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη Νέα Υόρκη. Σημείο εκκίνησης, το θέμα της μετανάστευσης.
Περιοχή όπου πραγματοποιήθηκε η εκτέλεση του έργου, εκείνη μεταξύ Ορεστιάδας και Εβρου – του ποταμού που είτε διαχωρίζει είτε συνδέει την Ελλάδα και την Τουρκία. Η εργασία βασίστηκε σε ερευνητική εργασία της, με τίτλο «ROBO [ECO]LOGY: Συναθροίσεις μιας Αναδυόμενης Οικολογίας», όπου αναζητήθηκε τι συμβαίνει στον χώρο μεταξύ αρχιτεκτονικής και ρομποτικής. Πώς οι σύγχρονες τεχνολογίες μπορούν να επηρεάσουν την αρχιτεκτονική σκέψη και δημιουργία, όχι δημιουργώντας απλώς καινοτόμες μορφές, αλλά «επαυξάνοντας ήδη υπάρχοντες τρόπους ύπαρξης και ήδη υπάρχοντα φυσικά και κοινωνικά τοπία», αρχίζει να λέει η αρχιτέκτων. «Προσπάθησα να δω πώς τα μέρη από τα οποία αποτελείται ο κόσμος αλληλεπιδρούν, καθώς ο ίδιος ο κόσμος στην ουσία δεν είναι παρά το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης όλων των μερών που τον αποτελούν. Ασχολήθηκα με το θέμα της μετανάστευσης, με την ιδέα ότι η διαφυγή προς μία γη ικανή να λειτουργήσει υποστηρικτικά σε κάθε είδους δραστηριότητα είναι ικανή να συμβάλει στην απελευθέρωση από κάθε ορισμένο όριο», συνεχίζει η κ. Παπαλεξανδρίδου, αποκρυσταλλώνοντας με τον πιο δημιουργικό τρόπο –εκτός των σπουδών της στο ΑΠΘ– τόσο τις εμπειρίες που αποκόμισε από τη συμμετοχή της σε πρόγραμμα Erasmus στην Ισπανία, όσο και από τη δραστηριοποίησή της ως φωτογράφου σε καλλιτεχνικά δρώμενα της Θεσσαλονίκης.
Δίκτυο διαδρομών
Διόλου τυχαίο, άλλωστε, το γεγονός ότι η πρώτη ματιά του έργου της στον Εβρο παραπέμπει περισσότερο σε εικαστική εγκατάσταση παρά σε αρχιτεκτονικό σχεδιασμό με τη «συμβατική κτιριακή δομή». «Οντως, αποτελεί μία καλλιτεχνική εγκατάσταση, με χρηστικό όμως χαρακτήρα», απαντά στο σχετικό σχόλιο. «Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα δίκτυο διαδρομών, το οποίο μπορεί να υποστηρίξει κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, αλλά και τη μεταβολή οποιουδήποτε φυσικού στοιχείου». Σε ό,τι αφορά το πρακτικό κομμάτι της κατασκευής, η αρχιτέκτων βασίστηκε στις ρίζες του μυκηλίου, ενός είδους μύκητα, στις οποίες προσθετει γεωργικά κατάλοιπα για να δημιουργήσει ένα πορώδες φυσικό δομικό υλικό, που οπτικά θυμίζει μπετόν, ενώ καθίσταται ανθεκτικότερο κατόπιν διαφόρων προσμείξεων. «Χαρακτηριστικό αυτού του υλικού είναι ο εφήμερος χαρακτήρας του. Επειτα από περίπου ένα μήνα, βιοδιασπάται. Αφού συλλέξει ξανά υλικό από τα μανιτάρια το ρομποτικό σύστημα, που αποτελείται από ένα σμήνος drones, θα ανανεώσει την κατασκευή, έχοντας προηγουμένως λάβει δεδομένα για τις επερχόμενες πλημμύρες και το επίπεδο του νερού όπως και για την ανθρώπινη δραστηριότητα στην περιοχή ανάλογα με την εποχή, διευκολύνοντας με αυτό τον τρόπο τις μετακινήσεις είτε των αλλοδαπών είτε των αγροτών ή των κατοίκων της Ορεστιάδας».
Τείχη vs γέφυρα
Την ώρα που άλλες ευρωπαϊκές χώρες ορθώνουν τείχη για να εμποδίσουν την εισροή προσφύγων και μεταναστών στα εδάφη τους, η νέα επιστήμων καταθέτει μία αρχιτεκτονική πρόταση που διευκολύνει τη μετάβαση των ανθρώπων από τη μια μεριά στην άλλη. Οπως εξηγεί, «δημιούργησα μία συνθήκη που ξεκινάει από την Ορεστιάδα και φτάνει ώς τα μέσα του ποταμού, στο σημείο όπου αυτήν τη στιγμή είναι το όριο με την Τουρκία. Κάθε φορά που πλημμυρίζει, αυτό το σύνορο μετακινείται. Οσο συμβαίνει αυτό τόσο η δική μου κατασκευή εκτείνεται προς το νέο σημείο. Επειδή είναι ένα σύστημα το οποίο μπορεί να εφαρμοστεί και στις δύο πλευρές, περιμένουμε μία αντίστοιχη κατασκευή από απέναντι, ώστε οι δύο όχθες να ενωθούν».
Η διακριθείσα εργασία παρουσιάστηκε σε διεθνές συνέδριο στη Λιουμπλιάνα της Σλοβενίας μέσω της πλατφόρμας Future Architecture και θα εκτεθεί στο Σεράγεβο, στο πλαίσιο του Διεθνούς Συνεδρίου Days of Architecture 2017 (5-13/5/2017).