Ενας κόσμος υπό κατασκευή

2' 46" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η​​μουν ο Μασούντ, στον αριθμό 21. Φορώντας ακουστικά εντάχθηκα στο ηχητικό περιβάλλον μιας αποσπασματικής αφήγησης οκτώ ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων από το Αφγανιστάν, την Ερυθραία, το Πακιστάν και τη Συρία, που βρέθηκαν στην Αθήνα το 2015. Σκόρπιες φράσεις και πειράγματα, στα ελληνικά αλλά και στη γλώσσα του καθενός, έφηβοι που ανακάτευαν μνήμες πρόσφατες, από τις χώρες προέλευσής τους, επιθυμίες, γέλια, σχόλια του ενός για τον άλλον, εικόνες από έναν υπό κατασκευή κόσμο. Η οπτικοακουστική περφόρμανς, με τίτλο «Evros Walk Water» από τους Rimini Protokoll και τον Daniel Wetzel, παρουσιάστηκε στη Στέγη, στο πλαίσιο του Fast Forward Festival 4. Τα αγόρια αυτά, «παρόντα» με τη φωνή τους, διέσχισαν πολλά σύνορα, έζησαν εμπειρίες αναμενόμενες αλλά και αδιανόητες, τώρα βρίσκονται σκορπισμένα σε διαφορετικά σημεία της Ευρώπης. Ακουσα αρκετές αφηγήσεις, αλλάζοντας θέση, ακουστικά και ρόλο. Σε κάθε θέση, εγώ και 25 ακόμη θεατές, κάναμε και κάτι διαφορετικό. Χτυπούσαμε, με οδηγίες, τα πλήκτρα ενός συνθεσάιζερ ή ανοίγαμε μια μπίρα ή κουνούσαμε έναν φράχτη…

Την επόμενη μέρα, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας, παρακολούθησα την προβολή της ταινίας «Crossings» της Angela Melitopoulos στο πλαίσιο της documenta 14, σε δύο οθόνες, με επιτόπια μείξη ήχου. Οι Σκουριές και οι προσφυγικοί καταυλισμοί στη Λέσβο και στο Λαύριο ήταν τα κεντρικά μοτίβα αυτής της προβολής – βιντεοεγκατάστασης. Δεν θα αναφερθούμε στις Σκουριές. Οι ιδεολογικές εμμονές περί της «νεοφιλελεύθερης επίθεσης κατά του κοινωνικού ιστού» στην Ελλάδα της κρίσης ήταν τόσο κραυγαλέες που δέσμευαν και την οπτική πάνω στο θέμα. Ομως η κινηματογράφηση του τοπίου στη Μυτιλήνη με τους ήχους μόνο από τη Μόρια και το Καρά Τεπέ ή η περιπλάνηση του φακού σε ένα λόφο από σχισμένες βάρκες και σωσίβια, όπου το μαύρο και το πορτοκαλί κυριαρχούσαν, δίνοντας στην πραγματικότητα το χρώμα μιας αυτόκλητης εγκατάστασης, εξερευνούσαν μια διαφορετική αφήγηση για το προσφυγικό.

Με απόσταση ενός 24ώρου, παρακολούθησα στην Αθήνα δύο διαφορετικά δρώμενα με το ίδιο αντικείμενο: προσφυγικό/μεταναστευτικό. Συνδετικός κρίκος, οι ήχοι. Ξένοι καλλιτέχνες, επισκέπτες της Ελλάδας των δύο τελευταίων χρόνων, επέλεξαν, συμπτωματικά, τον ίδιο αφηγηματικό άξονα. Οχι τόσο εικόνες «ειδησεογραφικές», επαναλαμβανόμενες σε δεκάδες ντοκιμαντέρ που έχουν γυριστεί στη χώρα μας.

Δεν είναι η καλλιτεχνική κριτική ή αποτίμηση ο στόχος αυτού του σχολίου. Αλλά η συνύπαρξη και αναπαραγωγή ενός ηχητικού περιβάλλοντος, μέσα από το οποίο διαγράφεται η νέα Ευρώπη. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την επόμενη μέρα, ποια μορφή θα έχει, αν θα πρόκειται για «νέα», πώς θα διαμορφωθεί η καθημερινότητά της, ποια θα είναι η θέση των καινούργιων κατοίκων της, οι οποίοι τα τελευταία δύο χρόνια έφθασαν, εκατοντάδες χιλιάδες, κατά κύματα, από θάλασσα και ξηρά.

Τίποτα από αυτό που είδαμε ή ακούσαμε δεν είναι καινούργιο ή πρωτότυπο. Τείνει δε, ορισμένες φορές, η καλλιτεχνική ευαισθησία να ακυρωθεί από τη συνεχή επανάληψη· να εξαντληθεί εν τη γενέσει της, από τον όγκο του προσφερόμενου «υλικού». Ομως, η περφόρμανς και η ταινία έκαναν ένα βήμα παραπέρα. Επεξεργάστηκαν έναν ηχητικό πολιτισμό, που δεν είναι μόνο γλωσσικός. Οι οκτώ έφηβοι «μίλησαν» ελεύθερα γι’ αυτά που τους απασχολούν, γι’ αυτά που βλέπουν και επιθυμούν. Παίζουν –με υπολογιστές και κινητά– φλερτάρουν με Skype, επιθυμούν και ονειρεύονται έχοντας άπλετο χρόνο στη διάθεσή τους που δεν διοχετεύεται στην εκπαίδευση ή στη μάθηση. Περιπλανώνται –στην καλύτερη περίπτωση σε κέντρα φιλοξενίας–, διασχίζουν χιλιόμετρα, ζουν εν κινήσει σαν νομάδες. Ακόμη κι αν εγκατασταθούν κάπου, νομάδες είναι. Το αίσθημα της προσωρινότητας είναι η μόνη βεβαιότητα που διαθέτουν. Τα όρια διαρκώς μετακινούνται· τα δικά τους, τα δικά μας, της –υπό κατασκευή– Ευρώπης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή