Από τον Ηλιο – Απόλλωνα στον Χριστό

Από τον Ηλιο – Απόλλωνα στον Χριστό

4' 55" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Κ​​ωνσταντίνου και Ελένης σήμερα. Των Ισαποστόλων, όπως τιμητικά τους αποκάλεσε η Εκκλησία με τον θάνατό τους. Γι’ αυτό άλλωστε ο Φλάβιος Βαλέριος Κωνσταντίνος ενταφιάστηκε στον ναό των Αγίων Αποστόλων της Κωνσταντινούπολης, με τη λάρνακά του να τοποθετείται ανάμεσα στις δώδεκα κενές λάρνακες των μαθητών του Χριστού, σαν δέκατη τρίτη. Αν κρίνουμε από τις αγιοποιήσεις που έχουν γίνει στις μέρες μας, από την Ανατολική και τη Δυτική Εκκλησία, τα κριτήρια δεν είναι πάντοτε αυστηρά. Στην περίπτωση του μοναχού Παΐσιου δεν τηρήθηκαν με επιμέλεια όσα ορίζουν οι σχετικοί κανόνες, στη δε περίπτωση του Κροάτη καρδινάλιου Αλοΐσιου Στέπινατς, η αγιοποίησή του από το Βατικανό παρέβλεψε τις τεκμηριωμένες καταγγελίες ότι ανέχτηκε (αν δεν την ευλόγησε) την εξόντωση περίπου ενός εκατομμυρίων ορθόδοξων Σέρβων, Εβραίων και Ρομά από το φιλοναζιστικό καθεστώς των Ουστάσι.

Φυσικά και η προσφορά του οραματιστή Κωνσταντίνου και της Ελένης στη νομιμοποίηση και την επιβολή τελικά του χριστιανισμού είναι τεράστια, και θα ήταν βλασφημία η σύγκρισή τους με αγίους Αλοΐσιους και αγίους Παΐσιους. Μολαταύτα, και ο γιος του αυτοκράτορα Κωνστάντιου Α΄ Χλωρού και η μητέρα του, η ταπεινής καταγωγής πλην καλλονή Ελένη, παραμένουν πρόσωπα (ή προσωπικότητες) της Ιστορίας. Η εκκλησιαστική εξίσωσή τους με τους αποστόλους δεν απαγορεύει τη θεώρηση του βίου τους με τους όρους της ιστοριογραφίας, όχι των συναξαρίων. Τα συναξάρια είναι για τους πιστούς. Πίστη ωστόσο και επιστήμη σπανίως συμπορεύονται.

Για τον πιστό ο βίος του Κωνσταντίνου είναι ανεπίληπτος, αν όχι εξαρχής, τουλάχιστον από το απόγευμα της παραμονής της μάχης στη Μουλβία γέφυρα, 28 Οκτωβρίου του 312· είδε τότε, όπως μας δίδαξε το σχολείο, να σχηματίζεται στον ουρανό ένας φωτεινός σταυρός, με την επιγραφή «εν τούτω νίκα», ενώ το ίδιο βράδυ είδε σε όραμα τον Χριστό να του δίνει την εντολή να κατασκευάσει το νέο έμβλημά του, το χριστιανικό μονόγραμμα, ένα Χ πλεγμένο με το Ρ. «Η αξιοπιστία των παραδόσεων για το όραμα αυτό», γράφει εντούτοις ο Βλάσης Φειδάς (πανεπιστημιακός καθηγητής της Γενικής Εκκλησιαστικής Ιστορίας και της Βυζαντινής Ιστορίας), στο λήμμα «Κωνσταντίνος Α΄, ο Μέγας» της εγκυκλοπαίδειας «Πάπυρος – Larousse – Britannica», «σχολιάστηκε με ποικίλους τρόπους, αφού και οι ίδιες οι παραδόσεις παρουσιάζουν διαφορετικά στοιχεία. Ο Λακτάντιος υπονοεί ότι ο Μέγας Κωνσταντίνος είδε το όραμα κοιμώμενος, ενώ ο εκκλησιαστικός ιστορικός Ευσέβιος το περιγράφει ως πραγματικό όραμα κατά τη διάρκεια της ημέρας και το αποδίδει σε φανέρωση της θείας βούλησης.

Ο Ευσέβιος συνδέθηκε στενότατα με τον Μέγα Κωνσταντίνο και οπωσδήποτε συζήτησε άμεσα ή έμμεσα και το θέμα αυτό, το οποίο με τόση έμφαση περιγράφει στον “Βίο Κωνσταντίνου”. Είναι γεγονός ότι ο Μέγας Κωνσταντίνος, αν και απέφευγε να συζητά τα σχετικά με το όραμα, δεν δίσταζε να αποδίδει την τελική επικράτησή του σε θεία έμπνευση. Ο Μέγας Κωνσταντίνος δεν ήταν χριστιανός, αλλά, όπως κι ο πατέρας του, έκλινε προς τον ενοθεϊσμό και λάτρευε ως ύψιστο θεό τον θεό Ηλιο (Απόλλωνα) και τη θεά Νίκη με σαφή συγκρητιστική ελευθερία. Μετά τη νίκη εναντίον του πεθερού του Μαξιμιανού και των επαναστατημένων Γερμανών (310), τις ευχαριστίες του προσέφερε σε έναν ναό του Ηλίου (Απόλλωνος) στη Γαλατία, όπου είδε το όραμα ότι ο θεός Ηλιος και η θεά Νίκη τού προσέφεραν δύο δάφνινα στεφάνια με ορισμένα σημεία στο κέντρο τους, τα οποία ερμηνεύθηκαν από τον ιερέα ότι θα βασίλευε τριάντα χρόνια (xxx) στην αυτοκρατορία». Δύο λοιπόν τα οράματα. Ο Απόλλωνας στο πρώτο, ο Χριστός στο δεύτερο. Προδρομικός σικελιανισμός.

Ο πιστός πάντως θα αδιαφορήσει για τις αμφιβολίες των ιστορικών. Θα αδιαφορήσει επίσης για το γεγονός ότι ο Κωνσταντίνος δεν ασπάστηκε αμέσως τη νέα θρησκεία, για το ότι προήδρευσε στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο (το 325) μολονότι αβάπτιστος, για το ότι βαφτίστηκε χριστιανός μόλις λίγες ημέρες πριν πεθάνει, ενώ ουδέποτε παραιτήθηκε από τον ειδωλολατρικό τίτλο του «ύπατου αρχιερέα» (pontifex maximus). Και δεν θα ενοχληθεί ιδιαίτερα από το γεγονός ότι ο ιστορημένος τραχύς χαρακτήρας του ελάχιστα μαλάκωσε από τον χριστιανισμό, όπως φανερώνει και η διαταγή που έδωσε το 326 (πεπεισμένος από τις διαβολές της Φαύστας, δεύτερης συζύγου του) να εξοντωθεί ο μεγαλύτερος γιος του, ο Φλάβιος Ιούλιος Κρίσπος, τέκνο της πρώτης γυναίκας του, της Μινερβίνης. Αλλά και η αυγούστα

Φαύστα την ίδια μοίρα είχε. Ο αυτοκράτορας, ο ευμετάβλητος χαρακτήρας του οποίου πανθομολογείται, δεν άργησε να διατάξει και τη δική της θανάτωση, μάλλον επειδή υποψιαζόταν ότι συνωμοτούσε εναντίον του.

Για τη στάση της Αγίας Ελένης ως προς την εκτέλεση της Φαύστας δεν υπάρχουν, όσο ξέρω, πληροφορίες. Για τη δολοφονία του εγγονού της όμως, του Κρίσπου, έχει γραφτεί ότι επέκρινε αυστηρά τον αυτοκράτορα γιο της. Σίγουρο είναι πάντως πως και η δική της συμβολή στην κατίσχυση του χριστιανισμού υπήρξε τεράστια. Είχε δώσει μάλιστα εντολή να αναζητηθούν παντού ιερά λείψανα και κειμήλια και να συγκεντρωθούν στην Κωνσταντινούπολη, ώστε να δοξαστεί. Μαζί με πάμπολλα άλλα λείψανα, αυθεντικά και μη, εντοπίστηκε και μεταφέρθηκε στη νέα πρωτεύουσα η κεφαλή του Ιωάννου του Προδρόμου. Ο λόγος στον Εμμανουήλ Ροΐδη και την «Πάπισσα Ιωάννα»:

«Τα οστά του αγίου, εκταφέντα υπό του Αγ. Αθανασίου περιήλθον κατά την τότε συνήθειαν την οικουμένην άπασαν θαυματουργούντα, η δε κεφαλή είχε μετακομισθή υπό τινος Γάλλου καλογήρου εξ Αλεξανδρείας εις Γαλλίαν· καθότι οι Φράγκοι του μεσαιώνος ήρπαζον από των εκκλησιών της Ανατολής τα λείψανα των αγίων, ως οι απόγονοι αυτών τα συντρίμματα της αρχαίας τέχνης. Δάκτυλος του Αγ. Σεργίου ή κνήμη τής Αγ. Φεβρωνίας επωλούντο τότε πολύ ακριβότερα ή σήμερον η κεφαλή του Ερμού ή βραχίων της Αφροδίτης· του δε Αγ. Ιωάννου το κρανίον κατατεθέν εν τη μονή του Αγ. Αγγελή εχρησίμευε τοις κατοίκοις προς θεραπείαν του πυρετού, ως σήμερον η κινίνη».

Προσθέτει ο Ροΐδης σε σημείωσή του: «Περί των λειψάνων και μάλιστα της κεφαλής του Βαπτιστού υπάρχουσι τοσαύται και τοσούτω αντιφατικαί παραδόσεις, ώστε ήθελε πιστεύσει τις ότι ο άγιος ούτος ήτο πολυκέφαλος, ως η Λερναία ύδρα, ή ότι μετά θάνατον επολλαπλασιάσθησαν τα λείψανα αυτού κατά την συνήθειαν του μεσαιώνος, ίνα επαρκέσωσιν εις την ευλάβειαν των χριστιανών. Οπωσδήποτε υπάρχουσιν εν μόνη τη Γαλλία επτά εκκλησίαι καυχώμεναι ότι κέκτηνται τα λείψανα του Αγ. Ιωάννη».

Βλάσφημος λόγος. Ναι. Αν όμως πρώτα δεχτούμε πως είναι ευσέβεια η υποδοχή του σκηνώματος της Αγίας Ελένης με τιμές αρχηγού κράτους. Η ισαπόστολος ισότιμη οποιουδήποτε Προέδρου, όσο τρανού;

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή