Για τη τοπογραφία της εργασίας με τις νέες μορφές απασχόλησης, αλλά και τις προκλήσεις, που αντιμετωπίζει η ΕΕ με την παγκοσμιοποίηση, την έξαρση του εθνικισμού και την ανάγκη δικαιότερου επιμερισμού του αριθμού των προσφύγων στις χώρες – μέλη, αλλά και της κοινωνικής ένταξής τους μίλησαν στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ οι ευρωβουλευτές Ελίζα Βόζεμπεργκ (Νέα Δημοκρατία) και Κωνσταντίνα Κούνεβα (ΣΥΡΙΖΑ) στο περιθώριο της τελευταίας ολομέλειας του Ευρωκοινοβουλίου στο Στρασβούργο.
1. Πως διαβλέπετε το μέλλον της εργασίας στην Ελλάδα και την Ευρώπη;
Ελίζα Βόζεμπεργκ:
Επιτρέψτε μου να επικεντρωθώ στην Ελλάδα. Η αγορά εργασίας βρίσκεται στη χειρότερη κατάσταση από την μεταπολίτευση και μετά κι αυτό συνδέεται και με το ότι είμαστε η τελευταία χώρα στην Ευρωπαϊκή ΄Ενωση, που ακολουθεί ακόμα πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής. Η ανεργία ουσιαστικά αυξάνεται και οι μισθοί ελαττώνονται – αρκεί να σκεφθεί κανείς ότι, πρώτη φορά, οι μορφές ευέλικτης απασχόλησης καταλαμβάνουν το 60% έναντι του 40% της τακτικής απασχόλησης. Τα τελευταία 2μιση χρόνια με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ έχει δημιουργηθεί μία εικόνα, που αποτρέπει την προσέλκυση επενδύσεων και τη συνεπαγόμενη δημιουργία θέσεων εργασίας. Χρειάζεται αλλαγή πολιτικής, θα μπορούσαμε δειλά-δειλά να προχωρήσουμε σε φοροαπαλλαγές, να δοθεί ανάσα στην οικονομία, να διαμορφωθεί ένα κλίμα αξιοπιστίας προς τα έξω, να δοθεί το μήνυμα πως ανοίξαμε τις πόρτες της ανάπτυξης – όχι να υπάρχει κωλυσιεργία, με όσους υπογράφουν μεταρρυθμίσεις και μετά δεν τις υλοποιούν.
Κωνσταντίνα Κούνεβα:
Η ανεργία παραμένει σε υψηλά επίπεδα, και υπάρχει και η κρυφή ανεργία, που κρύβεται στην ημιαπασχόληση, την κακοπληρωμένη εργασία και στην απλήρωτη. Επίσης, υπάρχουν και οι τεχνολογικές εξελίξεις με τα ρομπότ να αντικαθιστούν τους εργαζόμενους. Αυτό θα έπρεπε να μας κάνει χαρούμενους, γιατί σημαίνει ότι κανονικά οι άνθρωποι μπορούν να δουλεύουν λιγότερο και να έχουν περισσότερο χρόνο για τον εαυτό τους και την οικογένειά τους, χωρίς λιγότερα χρήματα. Ωστόσο, δεν υπάρχει πολιτική, που βοηθάει να περάσουμε ομαλά στην τεχνολογική αλλαγή, χωρίς να υποφέρουν οι άνθρωποι. Έτσι, το μέλλον της εργασίας στην Ευρώπη μπορεί να διχάσει τους εργαζόμενους, σε ένα όλο και μικρότερο κομμάτι ανθρώπων που θα έχουν πλήρη απασχόληση, με υψηλή ειδίκευση και καλές παροχές και μια μεγάλη πλειοψηφία εργαζόμενων, που θα κινούνται μεταξύ ανεργίας και επισφαλούς απασχόλησης. Eπιπλέον, η Κομισιόν εκμεταλλεύεται πονηρά την ανάγκη των νέων γονιών να είναι περισσότερο κοντά στα παιδιά τους και προωθεί την προσωρινή απασχόληση. Το κατήγγειλα τον προηγούμενο μήνα στο Ευρωκοινοβούλιο, όταν ήρθε η σχετική πρόταση Οδηγίας της Κομισιόν.
2. Σε χώρες όπως η Γερμανία, οι δείκτες της ανεργίας πέφτουν- όταν η απασχόληση έχει γίνει πολύ ευέλικτη-. Σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιταλία η έστω και μηδαμινή μείωσή της είναι πολύ αργή. Ποια είναι η απάντηση;
΄Ελίζα Βόζεμπεργκ:
Αν πιστέψουμε πως η ημιαπασχόληση ήρθε να μείνει και μία ευρωπαϊκή χώρα θα επιβιώνει με επιδοματική πολιτική, τότε έχουμε χάσει το στοίχημα. Πιστεύω ότι στο μέλλον θα έχει διαμορφωθεί ένα περιβάλλον με ασφαλείς όρους εργασίας για τα παιδιά και τα εγγόνια μας υπό την προϋπόθεση, ότι θα εφαρμοσθεί μία μεταρρυθμιστική φιλελεύθερη πολιτική. Θεωρώ ότι, εάν διαμορφώσουμε ευνοϊκούς όρους ανάπτυξης, όχι μόνο θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και θα ενισχυθεί η απασχόληση εντός της χώρας, αλλά θα υπάρξουν κίνητρα ενδεχομένως να επιστρέψουν για να εργαστούν και να προσφέρουν στη χώρα και όσοι εξ ανάγκης μετανάστευσαν.
Κωνσταντίνα Κούνεβα:
Ακόμη και στη Γερμανία, όπου η ανεργία πέφτει, στην πραγματικότητα ένα μέρος της ανεργίας κρύβεται. Στις θέσεις εργασίας τις λεγόμενες “mini jobs” απασχολούνται πάνω από 4 εκατομμύρια άτομα, με αμοιβές στα όρια της φτώχειας. Στις χώρες του Νότου, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα – έχουμε ανεργία πάνω από το 20%, που είναι κυρίως μακροχρόνια. Η απάντηση της ευρωπαϊκής ηγεσίας σ’ αυτό το πρόβλημα είναι αναποτελεσματικές πολιτικές απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων. Αυτό που χρειάζεται η Ευρώπη, και ειδικά ο Νότος, είναι ένα σοκ επενδύσεων, πρώτα απ’ όλα δημόσιων, για να δημιουργηθούν εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας. Μακάρι τα μισά από τα ποσά που δίνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κάθε μήνα για την ποσοτική χαλάρωση να πήγαιναν σε επενδύσεις που δημιουργούν δουλειές.
3. Πως διαμορφώνεται η θέση της γυναίκας στην αγορά εργασίας; Η υποεκπροσώπησή της στα κέντρα λήψης αποφάσεων και σε θέσεις ευθύνης πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί με συγκεκριμένες πολιτικές;
Ελίζα Βόζεμπεργκ:
΄Εχουν γίνει σημαντικά βήματα, αλλά οι ανισότητες εις βάρος των γυναικών εξακολουθούν. Eνδεικτικό είναι ότι στις μορφές μερικής απασχόλησης έχουμε το 60% των εργαζομένων γυναίκες και το 9% άνδρες. Επιπλέον, στο πλαίσιο μελέτης, που εκπόνησα εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος για την σταδιοδρομία των γυναικών στην έρευνα και τα πανεπιστήμια, παρατηρείται τεράστια ανισότητα ακόμα και στις προηγμένες χώρες του Βορρά: οι γυναίκες με τα ίδια τυπικά και ουσιαστικά προσόντα, που διεκδικούν υψηλές θέσεις, κατατάσσονται στην αξιολόγηση σε χαμηλότερη θέση από τους άνδρες. Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν αόρατα εμπόδια (glass ceiling), που σχετίζονται με προκαταλήψεις και στερεότυπα, ανεξαρτήτως εάν πληρούν τις προϋποθέσεις και αν αποδεικνύουν ότι έχουν πολύ καλή απόδοση σε όλα τα επίπεδα.
Στην ΕΕ, λόγου χάριν, το 59% στους αποφοίτους πανεπιστημίου είναι γυναίκες, αλλά μόνο το 20% στο ακαδημαϊκό προσωπικό πρώτης βαθμίδας. Είναι σημαντικό, όπως επισημαίνεται και στην μελέτη, να προωθηθεί η συμμετοχή κοριτσιών και γυναικών σε όλους τους ερευνητικούς και επιστημονικούς τομείς με έμφαση στην τεχνολογία και τις θετικές επιστήμες, να δοθούν κίνητρα στα πανεπιστημιακά ιδρύματα να ακολουθήσουν καλές πρακτικές προώθησης της ισότητας, να υπάρξει πρόβλεψη για άδεια πατρότητας, ώστε να απουσιάζουν και οι άνδρες από την εργασία για το μεγάλωμα του παιδιού και να καταπολεμηθεί η άποψη ότι οι γυναίκες μόνον το επωμίζονται, διακόπτοντας την σταδιοδρομία τους κ.α.
Κωνσταντίνα Κούνεβα:
Οι ανισότητες σε βάρος της γυναίκας είναι ακόμη σημαντικές. Και στις αμοιβές, και στις θέσεις ευθύνης, στην καριέρα, ακόμη και στις συντάξεις. Μια καλύτερη εκπροσώπηση στα θεσμικά όργανα οπωσδήποτε βοηθάει, αλλά δεν είναι η λύση. Έχουμε γυναίκες σε κορυφαίες θέσεις ευθύνης – υπάρχει η Μέρκελ, η Λαγκάρντ. Αλλά δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι οι αποφάσεις τους λύνουν το πρόβλημα της γυναικείας ανισότητας. Ίσα – ίσα, οι θέσεις τους υπέρ της λιτότητας μπορεί να έχουν και το αντίθετο αποτέλεσμα. Αυτό το βλέπουμε και στο Ευρωκοινοβούλιο. Το να είναι γυναίκα μια ευρωβουλευτής δεν σημαίνει ότι παίρνει πάντα θέσεις υπέρ των γυναικών. Ο καλύτερος τρόπος να πιέσουν τα πράγματα οι γυναίκες είναι να ξαναζωντανέψουν τα κινήματά τους, που κοιμούνται!
4. Οι ροές προσφύγων στην Ευρώπη δημιουργούν νέα αιτήματα: αφενός για ένταξη/κατάρτιση και ομαλή προσαρμογή στην αγορά εργασίας, αφετέρου για άμβλυνση των ξενοφοβικών αντιδράσεων. Ποια η γνώμη σας;
Ελίζα Βόζεμπεργκ:
Μιλώντας για το προσφυγικό ζήτημα, διακρίσεις εξακολουθούν να υπάρχουν στην Ευρώπη. Η Ελλάδα, διατηρώντας έκπαλαι τα στοιχεία του Ξένιου Δία, δείχνει στην πράξη το ανθρώπινό της πρόσωπο και σε επίπεδο δημόσιων υπηρεσιών και σε επίπεδο πολιτών. Το πρόβλημα ξεκινά από την ΕΕ που αιφνιδιάστηκε με τον όγκο των ροών, ενώ, ταυτόχρονα, έχουμε κράτη – μέλη πολλών ταχυτήτων. Αυτό το καυτηρίασα στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου, ζητώντας από τον Επίτροπο Δημήτρη Αβραμόπουλο παράταση του προγράμματος μετεγκατάστασης, που λήγει φέτος (στη χώρα μας η μετεγκατάσταση θα έπρεπε να αφορά 66.000 πρόσφυγες και μετανάστες, αλλά έγινε πράξη για μόλις 12.500). Η συμφωνία Τουρκίας και ΕΕ λειτουργεί ως ένα βαθμό, αλλά από πέρυσι, που υπεγράφη, έχουμε 23.000 νέες αφίξεις. Δεν εντάσσονταν στη συμφωνία και ζήτησα να ενταχθούν. Επίσης, οι συνάδελφοι ευρωβουλευτές κ.κ. Μ. Κύρκος και Ν. Ανδρουλάκης ζήτησαν ορθώς να γίνει ειδική μέριμνα για τους ανήλικες πρόσφυγες.
Επίσης, η ΕΕ πρέπει να πάρει σοβαρές αποφάσεις για όσα κράτη- μέλη δεν συμμορφώνονται με την αναγκαιότητα αναλογικής υποδοχής – η Κομισιόν προτείνει, λόγου χάριν, ως ένας είδος οικονομικής επιβάρυνσης, 250.000 ευρώ ανά πρόσφυγα στη χώρα, που δεν εφαρμόζει τις δεσμεύσεις της.
Στη συνέχεια, έρχεται η όσμωση των ντόπιων πληθυσμών με τους προσφυγικούς. Αυτό εξαρτάται από το πώς τους διαχειρίζεται το κάθε κράτος και πως κάνει την επικοινωνία με τους πολίτες του. Στην χώρα μας αρχικά δεν υπήρξε σχέδιο για την αντιμετώπιση του προσφυγικού, σήμερα πλέον έχουν δημιουργηθεί υποδομές, αλλά αποδεικνύονται ημιτελείς με προβλήματα υπεράθροισης ανθρώπων στα νησιά. Εξού και αντέδρασαν οι τοπικές κοινωνικές, όταν οξύνθηκαν τα προβλήματα. Ως Ελληνες δεν φοβόμαστε τους ξένους, αλλά όσα ευρύτερα γίνονται στην Ευρώπη. Εμείς, στο Ευρωκοινοβούλιο αποσυνδέσαμε την τρομοκρατία από την μετανάστευση.
Κωνσταντίνα Κούνεβα:
Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπιστούν τα ρατσιστικά και ξενοφοβικά αισθήματα είναι να ενταχθούν γρήγορα οι πρόσφυγες στην κοινωνική και οικονομική ζωή των χωρών. Έτσι, θα καταλάβουν και οι ντόπιοι ότι δεν έχουν λόγο να φοβούνται, αλλά ίσα – ίσα μπορεί να κερδίσουν από την ομαλή ένταξη τους. Όμως, το βασικό πρόβλημα σήμερα είναι να γίνει η μετεγκατάσταση, όλες οι χώρες να δεχθούν μέρος των προσφύγων. Διότι η στάση των κυβερνήσεων, που έκλεισαν τα σύνορα κι αρνούνται πρόσφυγες, είναι αυτή που τρέφει τον ρατσισμό και τις ακροδεξιές δυνάμεις. Πάντως, δεν μπορούμε να μιλάμε για το προσφυγικό, χωρίς να θίξουμε το παράνομο εμπόριο όπλων και πετρελαίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι όσες φορές κι αν έχουμε συζητήσει στο Ευρωκοινοβούλιο το τόσο κρίσιμο ζήτημα, επικρατεί σιωπή για την εμπορία όπλων, που ουσιαστικά είναι αυτή που τροφοδοτεί και ενισχύει τις παγκόσμιες εντάσεις.
5. Ένα από τα σοβαρότερα θέματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη είναι ο φόβος απέναντι στην παγκοσμιοποίηση και η έξαρση του εθνικισμού. Πώς πιστεύετε πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί;
Ελίζα Βόζεμπεργκ:
Όταν βρισκόμαστε ενώπιον της έξαρσης του εθνικισμού και του λαϊκισμού, χρειάζεται να έχουμε νηφαλιότητα, αποφεύγοντας τις οξείες γωνίες. Οι εθνικιστές εκμεταλλεύονται την παγκοσμιοποίηση για να πουν ότι υπό τις συνθήκες αυτές η κάθε χώρα χάνει την ξεχωριστή της ταυτότητα. Είμαι υπέρμαχος της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης, η οποία λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας για τη χώρα μας. Εντός της ΕΕ μπορείς και να διατηρήσεις την ταυτότητα και να μην χάσεις τις ρίζες σου. Άλλα προβλήματα έχει η ΕΕ: χρειάζεται εμβάθυνση, εκεί όπου απομακρύνθηκε από τον πολίτη και την κοινωνία. Δεν είναι δυνατόν να έχουμε Ευρώπη με δυο ταχύτητες, από τη μία ο Βορράς και από την άλλη ο Νότος να υποφέρει, αλλά ούτε και πολλαπλές ταχύτητες στην εφαρμογή αποφάσεων. Με τις αναγκαίες αλλαγές θα επιβιώσουμε ως συνασπισμός και δεν θα δικαιώσουμε όσους μπαίνουν στα θεσμικά όργανα της Ευρώπης για να την πολεμήσουν. Τα αποτελέσματα της Γαλλίας είναι θετικά – δε θα πρέπει να εφησυχάσουμε, όμως.
Κωνσταντίνα Κούνεβα:
Ο φόβος για την παγκοσμιοποίηση δεν είναι παράλογος. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χάσει τις δουλειές τους ή τις μικρές επιχειρήσεις τους, τα κτήματα και τις καλλιέργειές τους. Αυτό προκαλεί την εντύπωση ότι, αν μια χώρα κλειστεί στον εαυτό της και στα σύνορά της, μπορεί να σωθεί. Κι αυτό με τη σειρά του τρέφει τον εθνικισμό. Φυσικά, ξέρουμε ότι αυτό είναι μια αυταπάτη. Δεν υπάρχει χώρα που μπορεί πια να είναι αυτάρκης, πρέπει να κάνει συναλλαγές, να εξάγει και να εισάγει προϊόντα, που έχει ανάγκη η κοινωνία της.
Όμως, από την άλλη μεριά δεν είναι σωστό να λες ότι δεν θα βάλεις κανένα φρένο, γιατί η παγκοσμιοποίηση σήμερα προχωράει, όπως συμφέρει τις μεγάλες πολυεθνικές, που είναι αδίστακτες. Χρειαζόμαστε μια εναλλακτική παγκοσμιοποίηση, που να βασίζεται στην αλληλεγγύη των χωρών, στον σεβασμό των ιδιαίτερων συμφερόντων κάθε χώρας και τις ανάγκες των φτωχών στρωμάτων. Τι νόημα έχει να αλλάζουν τα μοντέλα των κινητών κάθε λίγους μήνες, όταν στις φτωχότερες περιοχές του πλανήτη δεν έχει φτάσει το ηλεκτρικό ή υπάρχει πείνα; Η παγκοσμιοποίηση πρέπει να προσαρμοστεί στα μέτρα των ανθρώπων. Κι αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται και κάποιες προστατευτικές πολιτικές. Δεν μπορείς να βάζεις στην ίδια μοίρα τις ΗΠΑ με το Κογκό, που είναι η φτωχότερη χώρα στον κόσμο.