Δέκα χρόνια μετά την κρίση στην αγορά στεγαστικών δανείων μειωμένης εξασφάλισης στις ΗΠΑ, η οποία στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν και πάλι ενδείξεις για επανάληψή της. Αυτήν τη φορά, όμως, η ριψοκίνδυνη μόχλευση δεν αφορά την αγορά κατοικίας αλλά την αγορά αυτοκινήτου – σχεδόν το 2,3% των δανείων αγοράς αυτοκινήτων στις ΗΠΑ είναι κατά 90 ημέρες ληξιπρόθεσμα. Τα τελευταία επτά χρόνια, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα των Financial Times, παρατηρείται έκρηξη στα δάνεια για απόκτηση οχήματος και αυτό θυμίζει τη μανία για στεγαστικά δάνεια πριν από το 2007.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Κάθι Μπούλεκ, η οποία έπρεπε να αντικαταστήσει το αυτοκίνητό της – της το είχε τρακάρει ένας μεθυσμένος οδηγός. Δεν είχε, όμως, τις προϋποθέσεις για δάνειο, ούτε σταθερή ροή εσόδων. Απευθύνθηκε σε αντιπροσωπεία αυτοκινήτων στην περιοχή (Κουίνσι, Μασαχουσέτη) και οι άνθρωποι εκεί ήρθαν σε επαφή με τη Santander Consumer ΗΠΑ, τον βραχίονα καταναλωτικών δανείων της ισπανικής Banco Santander. Σε δύο ώρες οδηγούσε ένα SUV Chevrolet αξίας 18.000 δολαρίων. Είχε λάβει χρηματοδότηση 16.000 δολαρίων, ενώ στο πλαίσιο της δανειακής σύμβασης ο πωλητής τής πρότεινε να συνεργαστεί με την αντιπροσωπεία στο διαφημιστικό της κομμάτι – η κ. Μπούλεκ είναι επαγγελματίας διαφημίστρια.
Πέρασαν πέντε χρόνια και καμία δουλειά δεν της προτάθηκε. Πάντως, εξακολουθεί να πληρώνει 350 δολάρια τον μήνα για το δάνειο, που έχει μειωθεί σε 10.000 δολάρια πλέον, ενώ στο μεσοδιάστημα έχει ξοδέψει 7.000 δολάρια για επισκευές – το Chevrolet δεν «πιάνει» περισσότερα από 750 δολάρια εάν πουληθεί. Η δική της ιστορία όπως και άλλες παρόμοιες έδωσαν υλικό για έρευνα από τις αμερικανικές εισαγγελικές αρχές, η οποία κατέληξε σε πρόστιμο 22 εκατ. δολαρίων για τη Santander Consumer για αθέμιτες πρακτικές έναντι δανειοληπτών. Τόσο στην περίπτωση των επισφαλών στεγαστικών δανείων όσο και στα τωρινά για τη χρηματοδότηση αγοράς οχήματος, επισημαίνουν οι Financial Times, οι τράπεζες και οι εταιρείες χρηματοδότησης χαλάρωσαν τις προϋποθέσεις για έγκριση δανείου, ώστε να ανταποκριθούν στον ανταγωνισμό.
Οι επενδυτές αγόραζαν κάθε συναφές επενδυτικό προϊόν με υψηλές αποδόσεις και οι καταναλωτές υπέγραφαν οτιδήποτε, αρκεί να αγόραζαν αυτοκίνητο – σκέπτονταν ότι ακόμη κι αν δεν ήταν σε θέση να εξοφλήσουν το χρέος τους, θα μπορούσαν να πουλήσουν το αυτοκίνητο.
Το πρώτο τρίμηνο του 2017, σύμφωνα με στοιχεία της Fed Nέας Υόρκης, το συνολικό χρέος από τη χρηματοδότηση αυτοκινήτων ανήλθε στο 1,17 τρισεκατομμύριο δολάρια, σημειώνοντας αύξηση 70% από τα χαμηλά επίπεδα του 2010. Οπότε, συνεκτιμώντας και τα υπόλοιπα δάνεια των αμερικανικών νοικοκυριών, το συνολικό τους χρέος ανέρχεται στα 12,7 τρισ. δολάρια.
Ωστόσο, τα τελευταία οκτώ χρόνια η αμερικανική οικονομία αναπτύσσεται αργά, οι μισθοί δεν αυξάνονται και η εξόφληση δανείων είναι πλέον δυσχερής.
Η νομοθεσία Ντοντ-Φρανκ για αυστηρότερους όρους έγκρισης δανείων εν γένει και προστασία καταναλωτών καλύπτει όσους χορηγούν δάνεια χρηματοδότησης για αγορά οχήματος αλλά όχι τις αντιπροσωπείες αυτοκινήτων.
Εκπρόσωπος του Κέντρου Υπεύθυνου Δανεισμού στο Ντάραμ της Βόρειας Καρολίνας επισημαίνει πως η νομοθεσία Ντοντ-Φρανκ απαιτεί, όταν δίνονται στεγαστικά δάνεια, να λαμβάνονται μέτρα και να διασφαλίζεται ότι μπορούν να τα εξοφλήσουν οι δανειολήπτες. Αν δεν ληφθούν τα εν λόγω μέτρα, οι ιδιοκτήτες των κατοικιών μπορούν να στραφούν κατά των τραπεζών, να καταθέσουν αγωγές και να εξασφαλίσουν πιθανώς και μεγάλες αποζημιώσεις. Το ίδιο δεν ισχύει, όμως, στα αυτοκίνητα, με αποτέλεσμα οι αντιπροσωπείες τους να χορηγούν δάνεια πέραν των συνηθισμένων 60 μηνών, για 72 ή ακόμα και 84 μήνες – άρα οι δανειολήπτες-οδηγοί είναι δέσμιοι για μεγαλύτερο διάστημα.