Στιγμές από τη μαγεία των ελληνικών εθίμων

Στιγμές από τη μαγεία των ελληνικών εθίμων

5' 48" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ενα 10χρονο αγοράκι με γαλάζιο άμφιο κάνει γκριμάτσες στον φακό. Η ενέργεια, η παιδική του φρεσκάδα, είναι παράταιρη με το κατανυκτικό κλίμα που υποβάλλει μια λιτανεία εικόνας στο Προκόπι Ευβοίας. Σε μια άλλη φωτογραφία, εννιά γυναίκες η μία πίσω από την άλλη, κουβαλούν στο κεφάλι τους την προίκα του γαμπρού και τη μεταφέρουν στο σπίτι της νύφης. Από πίσω διακρίνεται ο Ολυμπος Καρπάθου, όμως η φωτογραφία αναδύει κάτι το απόκοσμο, κάτι το σουρεαλιστικό. Λες και τα κορίτσια αυτά περπατούν σε έναν άλλον πλανήτη.

Είναι μόνο δύο από τις εκατοντάδες εικόνες που συναντάμε στο pculiar.com, μια νέα φωτογραφική ιστοσελίδα με αξιοπερίεργα δρώμενα που συμβαίνουν κυρίως στην Ελλάδα αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Καθισμένοι στους αναπαυτικούς μουσταρδί καναπέδες των γραφείων τους στην Αθήνα, οι φωτογράφοι Γιώργος Τατάκης και Μιχάλης Παππάς της Reflex Photographers εξηγούν πώς άρχισαν όλα: «Φωτογράφιζα έθιμα από το 2011, στην αρχή χωρίς κάποιο σκεπτικό» αναφέρει ο Μιχάλης. «Ξεκίνησα από την Εύβοια, από τα χωριά μου, όπου ήξερα κόσμο και είχα πρόσβαση. Κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι αυτό το πράγμα μου πήγαινε, μου άρεσε και είχε “ψωμί”». Παρέα με τον Γιώργο Τατάκη, ο οποίος έχει σπουδάσει ηλεκτρολόγος μηχανικός αλλά τελευταία εστιάζει τον φακό του στη φωτογραφία, οι δυο τους είναι σήμερα ο πυρήνας του pculiar. Στην ομάδα συμμετέχουν 10 ακόμα φωτογράφοι, εκ των οποίων κάποιοι στέλνουν υλικό και από το εξωτερικό, ενώ στα βασικά μέλη συναντάμε τον μουσικό Θανάση Χριστοδούλου (Lumiere), υπεύθυνο για τις εκθέσεις και τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.

Το pculiar λειτουργεί διπλά: Πρώτον, μπορείς να γράψεις την τοποθεσία που σκοπεύεις να επισκεφτείς μαζί με την ημερομηνία – και να πληροφορηθείς για τα έθιμα που λαμβάνουν χώρα εκεί τις συγκεκριμένες μέρες, μέσα από εικόνες που τραβήχτηκαν στο πρόσφατο παρελθόν. Δεύτερον, στο κάτω μέρος της σελίδας, φρέσκες ιστορίες που ανανεώνονται τακτικά προσδίδουν μια αίσθηση επικαιρότητας. Κάθε εικόνα συνοδεύεται από ένα σύντομο κείμενο, όπου ο φωτογράφος περιγράφει την εμπειρία του. «Συνήθως δεν διαβάζουμε πολλά πριν πάμε κάπου» εξομολογείται ο Μιχάλης Παππάς, «ακριβώς επειδή θέλουμε να είμαστε ανυποψίαστοι. Επίσης, τις περισσότερες φορές, άλλο πάμε να φωτογραφίσουμε και άλλο μας τραβά την προσοχή τελικά».

Μολονότι οι «ήρωες» του pculiar δεν έχουν συνηθίσει να ποζάρουν, συνήθως δέχονται αγόγγυστα την παρουσία του φακού. «Αν τους επισκεφτείς μια τυχαία μέρα, θα δυσκολευθείς πολύ να τους πείσεις να φωτογραφηθούν» διαπιστώνει ο Γιώργος Τατάκης. «Αντίθετα, στα έθιμα οι κάτοικοι προσπαθούν να δείξουν το χωριό τους, οργανώνουν ένα θέαμα και θέλουν κόσμο, θέλουν προβολή». «Συνήθως αυτοί μας κυνηγάνε» επιβεβαιώνει ο Μιχάλης. «Μας λένε “θα φας εδώ σε μένα, θα κοιμηθείς εδώ, δεν σηκώνω κουβέντα”. Ανοίγουν πόρτες, ανοίγουν αποθήκες να μας δείξουν τα κρασιά τους. Είναι λες και μας περίμεναν καιρό». Το τι θα δημοσιεύσουν τελικά οι φωτογράφοι, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Αυτό που τονίζουν από κοινού, πάντως, είναι ότι δεν τους ενδιαφέρει να απαθανατίζουν γεγονότα ή αξιοθέατα, αλλά στιγμές. «Δεν μας αφορούν το τοπίο, η φύση, το ηφαίστειο… Αν όμως στα μέρη αυτά λαμβάνει χώρα κάποιο έθιμο, τότε για εμάς είναι το ιδανικό».

Πολύ συχνά, στο pculiar συναντά κανείς εικόνες αλλοπρόσαλλες, σχεδόν εξωπραγματικές. Μάσκες, φωτιές, φυσιογνωμίες περίεργες, ενδυμασίες, βαμμένα πρόσωπα, κέρατα… «Ολα αυτά δεν τα βρίσκεις πουθενά αλλού» λέει ο Γιώργος. «Γίνονται σε ένα συγκεκριμένο μέρος, μια συγκεκριμένη εποχή. Μας αρέσουν πολύ τα χειμωνιάτικα έθιμα, γιατί τα σύννεφα και η ομίχλη συντελούν σε μια υποβλητική ατμόσφαιρα. Σίγουρα είμαστε πολύ τυχεροί που ζούμε στην Ελλάδα, όπου υπάρχει μια τεράστια ποικιλία εθίμων και παραδόσεων, με επιρροές από την Τουρκία, την Ιταλία, τα Βαλκάνια… Αρχαία διονυσιακά έθιμα, χριστιανικά…». Οπως φαίνεται, το ενδιαφέρον είναι παγκόσμιο: Πολλές από τις εικόνες του pculiar, έχουν δημοσιευθεί στο National Geographic, στα περιοδικά της Leica, στο αμερικανικό VICE και πολλές γνωστές ιστοσελίδες.

Ανησυχίες

Ενα ερώτημα που προκύπτει είναι αν και κατά πόσον οι άνθρωποι του pculiar επιθυμούν να κάνουν κάποιο σχόλιο με τις εικόνες που παρουσιάζουν (πιθανώς μια υπόγεια σάτιρα απέναντι στο κωμικό φολκλόρ και την υπερβολή του), ή αν αισθάνονται 100% παρατηρητές.

«Εμείς βασικά έχουμε βρει ένα περιβάλλον στο οποίο μπορούμε να κάνουμε καλές εικόνες» λέει ο Γιώργος. «Τώρα, σκοπός μας δεν είναι να καταγράψουμε το έθιμο. Προφανώς και κάνουμε έμμεσα σχόλια. Η φωτογραφία είναι μια αφαιρετική τέχνη, επιλέγουμε κυρίως τι δεν θα δείξουμε, επομένως εκφράζουμε μια άποψη, τις ανησυχίες μας, τα πιστεύω μας. Απλά θέλουμε να μιλάει η ίδια η εικόνα. Ειδάλλως θα γινόμασταν ποιητές, συγγραφείς κ.λπ.».

Οπως τονίζουν από κοινού, το να γελοιοποιήσουν ένα έθιμο, δεν είναι ποτέ μέσα στους στόχους τους. «Στο Μεσολόγγι ντύνονται τσολιάδες και το ζουν, το πιστεύουν, περνούν σε άλλη διάσταση», λέει ο Μιχάλης. «Εγώ αυτό το πράγμα το σέβομαι». Ασφαλώς, ο φακός ενός νέου ανθρώπου μεγαλωμένου σε αστικό περιβάλλον, πολλές φορές θα εστιάσει και σε σημεία απρόβλεπτα. «Οι διαφορές που έχουμε με τους ντόπιους», αναφέρει ο Γιώργος με ένα μειδίαμα στο πρόσωπο, «είναι κυρίως εικαστικής φύσεως. Μας λένε “έλα να μας πάρεις εδώ που έχουμε γάμο και θα διασκεδάσουμε”. Ομως πας δέκα μέτρα πιο πέρα και βλέπεις τον παπά που έχει στήσει παράγκα με νάιλον. Η βροχή δυναμώνει, το νερό μπαίνει μέσα στην παράγκα, η σκεπή έτοιμη να πέσει. Κουκιά απλωμένα, κρασιά, ρετσίνες, πλαστικές καρέκλες, στο φόντο ελληνική σημαία… Κι από δίπλα να μας λένε “μα γιατί δεν έρχεστε στην αίθουσα;”».

Πέρα από το εικαστικό ενδιαφέρον, η ιστοσελίδα καλύπτει και ένα κενό. Οταν οι δύο φωτογράφοι ξεκίνησαν να εργάζονται για το πρότζεκτ, οι πληροφορίες για τα έθιμα της Ελλάδας που έβρισκαν στο Διαδίκτυο ήταν μπερδεμένες και αποσπασματικές. Τα περισσότερα δρώμενα παρέμεναν άγνωστα ακόμα και στους κατοίκους των διπλανών χωριών. «Ρωτούσαμε αν ήξεραν πού ακριβώς γίνεται το τάδε έθιμο» θυμάται ο Μιχάλης «και δεν είχαν ιδέα. Ελεγαν “μα όντως γίνεται αυτό; Δεν το έχουμε ξανακούσει”». Με το pculiar, όποιος ενδιαφέρεται να μάθει, τα έχει όλα στο πιάτο.

Πώς όμως ένα site σαν κι αυτό βγάζει τα έξοδά του; Στο θέμα της διαφήμισης, το pculiar είναι ιδιόμορφο και κάπως «αριστοκρατικό». Βanners δεν υπάρχουν. Η προβολή ενός εστιατορίου ή μιας καφετέριας, επιλέγεται από τους ίδιους τους φωτογράφους και συνδέεται άμεσα με τις ιστορίες. «Λέμε σε έναν μαγαζάτορα ότι μας άρεσε το μέρος του, αλλά ότι θέλουμε να αναφερθούμε σε αυτό με την προσωπική μας εμπειρία και με δικές μας φωτογραφίες. Οι περισσότεροι δέχονται με ενθουσιασμό. Πέραν του ότι βγαίνουν από τον κόπο να φωτογραφήσουν οι ίδιοι τον χώρο τους, αντιλαμβάνονται ότι η διαφήμιση προκύπτει αληθινή και έτσι έχει πραγματική αξία για τον αναγνώστη».

Καθώς ο Γιώργος και ο Μιχάλης συζητούν για λίγο μεταξύ τους, προετοιμάζοντας το επόμενο ταξίδι, το βλέμμα πέφτει στο vintage ξύλινο γραφειάκι, στα κάδρα, στο πιάνο, στις μικρές λεπτομέρειες του εργασιακού τους χώρου που καθρεφτίζουν μια υψηλή αισθητική, μπλέκοντας το παλιό με το μοντέρνο. Τα γραφεία της Reflex Photographers στα Κάτω Πετράλωνα (Hούς 27), είναι ένα σπίτι που έγινε γραφείο και σήμερα φιλοξενεί workshops, μαθήματα σχεδίου, παρουσιάσεις, εκθέσεις, μουσειακές εκτυπώσεις. Ο χώρος λειτουργεί επίσης ως βιβλιοπωλείο λευκωμάτων, ενώ στην ταράτσα πραγματοποιούνται αυτό τον καιρό δωρεάν προβολές ταινιών με φωτογραφικό ενδιαφέρον. Την 1η Ιουλίου, σειρά έχει το κλασικό και αγαπημένο «Μανχάταν». Κι όπως ο Γούντι Αλεν έφτιαξε αυτή την ταινία σαν ένα ερωτικό γράμμα στη Νέα Υόρκη, η ομάδα του pculiar φωτογραφίζει παραδοσιακά έθιμα για να στείλει στην Ελλάδα το δικό της «σ’ αγαπώ».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή