Εφτασε στη Σάμο στις αρχές Μαρτίου 2016, λίγες ημέρες πριν από τη συμφωνία Ευρωπαϊκής Ενωσης – Τουρκίας για το προσφυγικό (20 Μαρτίου), όταν τα σύνορα προς τη Βόρεια Ευρώπη είχαν κλείσει και οι φήμες οργίαζαν για το τι μέλλει γενέσθαι με όσους μετανάστες βρίσκονταν στην Ελλάδα. Ενα μήνα μετά επιβιβάστηκε στο πλοίο για την Αθήνα. Από τότε ο Αφγανός Τζ. Α., 23 χρόνων, περιμένει να κριθεί το αίτημα ασύλου που έχει καταθέσει. Η ημερομηνία συνέντευξης για το αίτημά του έχει οριστεί στις 18 Ιανουαρίου 2018, δηλαδή δύο χρόνια μετά.
«Δηλαδή μετά από δύο χρόνια θα μου πουν να γυρίσω πίσω; Και τι θα κάνω;» αναρωτιέται. (Τα σχετικά έγγραφα βρίσκονται στη διάθεση της εφημερίδας, όμως ο Τζ. Α. προτιμά να μη δημοσιοποιήσει τα στοιχεία του.) Οταν τον ρωτήσαμε γιατί αποφάσισε αυτό το ταξίδι δεν μπαίνει σε δραματικές λεπτομέρειες: «Γιατί στο Αφγανιστάν δεν ήξερες τι θα συμβεί σε εσένα ή στην οικογένειά σου καθημερινά. Δεν υπήρχε αύριο».
Σήμερα, κάνει μερικά μεροκάματα –μαύρα– γιατί στους αιτούντες άσυλο δεν επιτρέπεται η εργασία και βοηθάει άλλους μετανάστες «που δεν ξέρουν αγγλικά». Εχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, πιστεύει ότι τελικά θα τα καταφέρει. Ομως η αναμονή χωρίς να μπορείς να κάνεις τίποτα είναι ό,τι χειρότερο. «Μας κρατούν όλους μακριά από όλα. Δεν μαθαίνουμε τη γλώσσα, δεν κάνουμε τίποτα, μόνο περιμένουμε. Στους καταυλισμούς υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έχουν μεγάλες δυνατότητες, αν κανείς τους ρωτούσε τι μπορούν να κάνουν», εξηγεί.
Ο Τζ. Α. βρίσκεται στην ενδοχώρα και μένει στο σπίτι ενός φίλου του. Τα βγάζει πέρα με τα 150 ευρώ που δικαιούται για σίτιση και τη βοήθεια ομοεθνών του. Και περιμένει… Ακόμα και αν το αίτημά του απορριφθεί, όταν φτάσει εκείνη η ώρα έχει δικαίωμα να προσφύγει σε δεύτερο βαθμό, παρατείνοντας τη διαμονή του στην Ελλάδα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι έως τις 12 Μαΐου 2017 είχαν κατατεθεί 4.400 προσφυγές σε δευτεροβάθμια επιτροπή και είχαν βγει 1.458 αποφάσεις εκ των οποίων όμως μόνο οι περίπου 30 ήταν θετικές, έγινε δηλαδή αποδεκτό το αίτημα ασύλου.
Στα νησιά
Την ίδια στιγμή στα νησιά έχει δημιουργηθεί το αδιαχώρητο καθώς καθημερινά φτάνουν μερικές δεκάδες καινούργιοι μετανάστες, αλλά η εφαρμογή της Συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας όσον αφορά τις επιστροφές κυρίως των Σύρων έχει «κολλήσει». Συγκεκριμένα 707 Σύροι που βρίσκονται στα νησιά εδώ και μήνες –κάποιοι από πέρυσι τον Μάρτιο– έχουν προσφύγει σε δεύτερο βαθμό (σ.σ. όταν το αίτημά τους σε πρώτο βαθμό κρίνεται απαράδεκτο οπότε και θα έπρεπε να επιστρέψουν στην Τουρκία). Ωστόσο οι 10 από τις 12 Επιτροπές Προσφυγών που έχουν συσταθεί δεν εκδίδουν αποφάσεις έως ότου εκδοθεί απόφαση του ΣτΕ για το αν η Τουρκία θεωρείται «ασφαλής τρίτη χώρα». Είναι σημαντικό ότι η συγκεκριμένη απόφαση που έχει παραπεμφθεί στην Ολομέλεια του ΣτΕ, αφορά δύο συγκεκριμένα άτομα, Σύρους που έχουν προσφύγει, ωστόσο θα λειτουργήσει ως πυξίδα και για άλλες ανάλογες υποθέσεις.
Οι δύο επιτροπές που εξετάζουν προσφυγές Σύρων έως σήμερα έχουν εκδώσει 30-40 απορριπτικές αποφάσεις, όμως οι μισοί απορριφθέντες αποφάσισαν να παρατείνουν τη διαδικασία προσφεύγοντας στα δικαστήρια.
Πηγές της αρμόδιας διεύθυνσης του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, αναφέρουν στην «Κ» ότι μετά την απόφαση του ΣτΕ που έκρινε συνταγματική τη σύσταση των Επιτροπών Προσφυγών, αναμένεται ότι από τις αρχές Ιουνίου θα ξεκινήσουν και πάλι να βγάζουν αποφάσεις. Ωστόσο δεν υπάρχει η δυνατότητα να συζητηθούν πάνω από 35-40 υποθέσεις τον μήνα και άρα θα χρειαστούν αρκετοί μήνες.
Στο μεταξύ, από τις 21 Ιουλίου 2016 που συστάθηκαν οι νέες δευτεροβάθμιες επιτροπές εξέτασης των αιτημάτων ασύλου, στα νησιά όπου παραμένουν πάνω από 10.000 άτομα –σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία– έχουν προσφύγει σε δεύτερο βαθμό συνολικά 2.360 άτομα (το αίτημα ασύλου των οποίων αρχικά απορρίφθηκε). Μέσα σε περίπου έναν χρόνο έχουν βγει αποφάσεις για 1.323 άτομα (εκτός των Σύρων) από τις οποίες μόνο οι 20 ήταν θετικές, εγκρίθηκε δηλαδή το αίτημα ασύλου. Εκκρεμεί η απόφαση για ακόμα 330 άτομα, κατά το πλείστον άντρες οι οποίοι σύμφωνα με την υπηρεσία του υπουργείου είναι κυρίως οικονομικοί μετανάστες οπότε και θα επιστραφούν στην Τουρκία.