Μείωση στον αριθμό των χρηστών ναρκωτικών ουσιών που εντάσσονται σε προγράμματα θεραπείας καταγράφεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας. Σε θεραπεία για προβλήματα από τη χρήση ουσιών εισήλθαν, το 2015, 4.085 άτομα, αριθμός που είναι ο χαμηλότερος της τελευταίας δωδεκαετίας. Η μείωση αφορά κυρίως το πρόγραμμα χορήγησης υποκατάστατων, καθώς ο ρυθμός ίδρυσης νέων μονάδων επιβραδύνθηκε μετά το 2013.
Πτώση όμως καταγράφεται και στον αριθμό των χρηστών που θέλουν να ενταχθούν σε θεραπεία. Είναι ενδεικτικό ότι το 2015 κατέθεσαν αίτηση για ένταξη σε πρόγραμμα φαρμακευτικής αντιμετώπισης της εξάρτησης, στον ΟΚΑΝΑ της Αθήνας, 524 άτομα έναντι 605 που είχαν υποβάλει αίτηση το 2014. Ταυτόχρονα, αυξητική είναι η τάση των θεραπευόμενων που παραμένουν σε θεραπεία: 9.320 συνέχιζαν το 2015 τη θεραπεία από το προηγούμενο έτος, έναντι 9.020 που ήταν ο αντίστοιχος αριθμός το 2014. Την ίδια στιγμή, σταθερός παραμένει ο αριθμός τόσο των χρηστών «υψηλού κινδύνου» με κύρια ουσία τα οπιοειδή και ο οποίος εκτιμάται στη χώρα μας ότι ξεπερνάει τις 16.000, καθώς και ο αριθμός των χρηστών που κάνουν συστηματικά ενέσιμη χρήση (εκτιμώνται στους 5.400).
Την εικόνα ενός συστήματος που φαίνεται να έχει φτάσει στα «όριά του» καταδεικνύει η τελευταία ετήσια έκθεση του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής για την κατάσταση του προβλήματος των ναρκωτικών στην Ελλάδα. Πρόκειται για την πρώτη που δεν συνοδεύεται από τον πρόλογο του καθηγητή Κωνσταντίνου Στεφανή, ο οποίος έφυγε από τη ζωή πέρυσι και παρουσιάστηκε χθες από την εθνική συντονίστρια για την Αντιμετώπιση των Ναρκωτικών, δρα Τέτα Παπουτσοπούλου και την επιστημονική υπεύθυνη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά, κ. Μανίνα Τερζίδου, με αφορμή τη δημοσιοποίηση της Ευρωπαϊκής Εκθεσης για τα Ναρκωτικά 2017. Τα τελευταία στοιχεία της έρευνας καταδεικνύουν επίσης και μία δραματική εξασθένηση των δράσεων για «μείωση της βλάβης» που οφείλεται κυρίως στη λήξη προγραμμάτων ΕΣΠΑ που τις χρηματοδοτούσαν. Είναι ενδεικτικό ότι το 2015 διανεμήθηκαν συνολικά 268.157 σύριγγες (εκτίμηση ότι είναι περίπου 50 σε κάθε χρήστη), έναντι 368.246 το 2014 (72 σε κάθε χρήστη) και 429.517 το 2013 (84 ανά χρήστη). Η κ. Τερζίδου εξέφρασε την ευχή ότι θα αυξηθεί η χρηματοδότηση για τις δράσεις αυτές, προειδοποιώντας ότι εάν δεν γίνει αυτό «πάντα μία επιδημία, όχι απαραίτητα του ιού του έιτζ, όπως καταγράφηκε το 2011, καιροφυλακτεί. Και μία επιδημία εμφανίζεται γρήγορα, αλλά αργεί να αποτυπωθεί σε αριθμούς».
Θάνατοι
Το 2015 καταγράφηκε στην Ελλάδα και αύξηση στον αριθμό των αναφερόμενων θανάτων λόγω χρήσης ναρκωτικών ουσιών (88 θάνατοι έναντι 66 το 2014), που στην έκθεση αποδίδεται είτε σε μεταβολή στην ποιότητα των ουσιών είτε σε αυξημένη ευαλωτότητα των χρηστών (π.χ. μεγάλη ηλικία, λοιμώδη νοσήματα και άλλοι νόσοι) είτε σε συρρίκνωση των προγραμμάτων μείωσης της βλάβης.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το 2015 ήταν η τρίτη συνεχή χρονιά κατά την οποία ο αριθμός των θανάτων από υπερβολική δόση κατέγραψε άνοδο. Εκτιμάται ότι το 2015 υπήρξαν στην Ευρώπη (Ε.Ε.-28, Τουρκία και Νορβηγία) συνολικά 8.441 θάνατοι από υπερβολική δόση, αριθμός αυξημένος κατά 6% σε σχέση με το 2014 (7.950 θάνατοι). Η ουσία που ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους είναι η ηρωίνη, ωστόσο συχνά εντοπίζονται στις τοξικολογικές εκθέσεις και τα οπιοειδή που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία υποκατάστασης. Μάλιστα στις Δανία, Ιρλανδία, Γαλλία και Κροατία, ο αριθμός των θανάτων που σχετίζονται με τη χρήση μεθαδόνης ξεπέρασε τον αριθμό των θανάτων από ηρωίνη.
Στην τελευταία ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά, γίνεται ειδική αναφορά στα νέα συνθετικά οπιοειδή, ως μία διογκούμενη απειλή για την υγεία. Από το 2009 έχουν εντοπιστεί στην Ευρώπη 25 νέα συνθετικά οπιοειδή, εκ των οποίων τα 9 εντός του 2016. Οπως σημειώνεται, παρότι αντιπροσωπεύουν μικρό μερίδιο της αγοράς, αυξάνονται οι αναφορές σχετικά με την εμφάνιση των ουσιών αυτών και των βλαβών που προκαλούν, συμπεριλαμβανομένων και θανάτων. Τέλος, το 2016 καταγράφεται επιβράδυνση στον εντοπισμό νέων συνθετικών ναρκωτικών (66 νέες ουσίες έναντι 98 το 2015), ωστόσο σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης η συνολική διαθεσιμότητά τους παραμένει υψηλή.