Ολος ο Σαίξπηρ σ’ ένα τραπέζι
σκηνοθ.: Forced Entertainment (Tim Etchells)
θέατρο: Πειραιώς 260 (Φεστιβάλ Αθηνών)
ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΜΑΡΛΟΟΥ
Η σφαγή των Παρισίων
σκηνοθ.: Χρήστος Θεοδωρίδης
θέατρο: Πειραιώς 260 (Φεστιβάλ Αθηνών)
Αφήνω την αίθουσα Β στο φεστιβαλικό συγκρότημα της Πειραιώς ύστερα από ένα γεμάτο ενενηντάλεπτο και δύο (!) έργα του Σαίξπηρ απανωτά. Δεν ήταν από τις πλακατζίδικες εκδοχές του τύπου: «Ολος ο Σαίξπηρ σε μισή ώρα» κ.λπ. Ηταν οι γνωστοί Forced Entertainment, που σε εννέα ημέρες και τέσσερα σαρανταπεντάλεπτα τη μέρα παρουσιάζουν για το πληθωρικότατο Φεστιβάλ Αθηνών 36 έργα του Σαίξπηρ πάνω σ’ ένα τραπέζι.
Σε ευφάνταστα συμπυκνωμένη μορφή, απλά αγγλικά, χιούμορ και άνετη αποστασιοποίηση από τα ζενίθ και ναδίρ των σαιξπηρικών ηρώων και του μνημειώδους λόγου τους, ένας (μία) ηθοποιός-αφηγητής-παραμυθάς στήνει κάθε φορά τη συναρπαστική μικρογραφία του έργου πάνω σ’ ένα παλιό τραπέζι εργασίας με τη βοήθεια όχι υποκειμένων αλλά αντικειμένων. Αυτά κρατούν τον ρόλο των χαρακτήρων χωρίς ιδιαίτερους συμβολισμούς. Ισως μόνον συνειρμούς. Είναι αντικείμενα καθημερινά, χρηστικά, αποδραματοποιημένα, όπως φιάλες με κέτσαπ, νερό η ξυλόκολλα, βαζάκια μαρμελάδας, χάρτινα λουλούδια, κουτιά, χαρτιά τουαλέτας, σπιρτόκουτα, κηροπήγια κ.λπ., που παρασταίνουν άρχοντες, βασιλιάδες, υπηρέτες, τρελούς, γεροπατεράδες, εραστές, μαστόρους, ξωτικά, αρχοντοπούλες, αυλοκόλακες κ.ά.
Χωρίς να το αντιληφθώ μπαίνω στο παιχνίδι, φαντάζομαι, μαγεύομαι, ανυπομονώ – ακόμη και για την «κουζίνα» αυτής της ιδιότυπης, αφαιρετικής νοηματοδοσίας. Γέλασα με την αβίαστη λύση της μεταμόρφωσης (από τις πολλές σαιξπηρικές), μιας κοπέλας σε αγόρι: Το μπουκάλι με την κέτσαπ (κοπέλα) στέκεται κανονικά πάνω στο τραπέζι. Οταν όμως βγαίνει μεταμφιεσμένη σε αγόρι, το μπουκάλι στέκεται ανάποδα. Τόσο απλό· και ταυτόχρονα τόσο θεατρικό και ρηξικέλευθο. Οσο και όλη η τριαντάχρονη δουλειά –εν εξελίξει πείραμα– της ομάδας που διερευνά τους μυστικούς μηχανισμούς της αφήγησης. Των ηθοποιών, που γίνονται κάτι σαν κουκλοπαίκτες ή μαριονετίστες χωρίς όμως να τους επιβάλλονται οι κούκλες ή μαριονέτες τους. Που αγνοούν σχολαστικές φωνές περί βεβήλωσης του Σαίξπηρ, γιατί ξέρουν καλά και τον Σαίξπηρ και την αντοχή των υλικών του και τη μαγική, γενεσιουργό δύναμη του επικού λόγου, του παραμυθιού, της καρδιάς του καρπού, απ’ όπου έχουν αρχίσει όλα.
Ζεστή από στατικά, γοητευτικά ταξίδια, ξεπαγιασμένη από τα κλιματιστικά –πάρτε μαζί σας κάτι ζεστό– μπαίνω απνευστί στον τεράστιο χώρο Δ. Διαμορφωμένος (Τίνα Τζόκα) με τη δράση στο κέντρο, το κοινό να το πλαισιώνει από τρεις πλευρές, με ένα τεράστιο, ξέχειλο εδεσμάτων τροχήλατο τραπέζι συμποσίου στη μέση και μια τεράστια μαύρη αυλαία στα δεξιά.
Το έργο του Μάρλοου, από τα προβληματικά της παντεπιστημονικής αυτής ιδιοφυΐας που προανήγγειλε τον σύγχρονό της, Σαίξπηρ, αναφέρεται στη σφαγή 3.000 Ουγενότων (Γάλλων προτεσταντών) τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου στο Παρίσι και πάνω από 30.000 σε ολόκληρη τη Γαλλία από καθολικούς, υποκινημένους από το Παλάτι.
Παρακολουθώ την παραστασιακή κατάκτηση του πρωταγωνιστή χώρου από τον Θεοδωρίδη, τη 1η Ιουνίου – μεταξύ της σφαγής στο Μάντσεστερ (6/5/17) και της δεύτερης σφαγής στη Γέφυρα του Λονδίνου (3/6/17). Εκείνος δούλεψε έργο και παράσταση με την Ορχήστρα Των Μικρών Πραγμάτων, από πέρυσι. Βασισμένος στην εξαιρετική μετάφραση του Σεραφείμ Βελέντζα, επεξεργάστηκε με την Ιζαμπέλα Κωνσταντινίδου το κείμενο (ιστορική έρευνα Παύλος Σούλης). Την πολύ απαιτητική κίνηση ανέλαβε να χορογραφήσει η Ξένια Θεμελή και τους «ομιλούντες» φωτισμούς ο Τάσος Παλαιορούτας. Με την εμφάνιση των ηθοποιών, που παίζουν ρόλους και χορό αδιακρίτως, αντιλαμβάνεται κανείς την γκροτέσκα κλοουνερί της θηριωδίας. Μακιγιάζ (Τατιάνα Γκαραμπετιάν), κοστούμια και μουσική παραπέμπουν σε τσίρκο τρόμου, κραιπάλης και λύσσας για εξουσία. Αμέτρητα ευρήματα όπως η διαταγή: αυλαία! να κραυγάζει τη μανία επιβολής, καθώς ανοιγοκλείνει ασταμάτητα αποκαλύπτοντας τις βαθμίδες της φρίκης στην αχανή προέκταση του χώρου Δ. Ενώπιόν μας, η πεμπτουσία του Μάρλοου: γιγάντιο πάθος σε γιγάντια κλίμακα. Την επισφραγίζουν εκπληκτικά οι 42 κομπάρσοι, που διασχίζουν τρέχοντας τη σκηνή, δρασκελούν αλλόφρονες τις κλίμακες για να σωθούν, αλλά ακριβώς εκεί, πεθαίνουν και κείτονται, όσο στο παλάτι –τρωγοπίνοντας– αλληλοεξοντώνονται διαδοχικά. Και όσο ο Ερρίκος της Ναβάρας (Ντένης Μακρής) κλείσει με το κενόδοξο, κυνικό κρεσέντο του τον αιματοβαμμένο κύκλο. Και όσο η βασιλομήτωρ και μακελομήτωρ (Μαρία Μπαγανά) αποχωρήσει απαυδισμένη βγάζοντας (τι εύστοχη κίνηση!) το μικρόφωνο, ακολουθούμενη από τον θίασο απ’ όπου ξεχώρισα τους: Γιώργο Χριστοδούλου, Παναγιώτη Εξαρχέα, Κατερίνα Πατσιάνη, Τατιάνα Πίττα, Ξένια Θεμελή.
Οι νέοι θα ξανασηκωθούν και θα ξαναπέσουν πάλι, και πάλι, σαν σκοτεινή προφητεία του Μάρλοου για το διηνεκές της ανθρώπινης αφροσύνης, μεταμφιεσμένης σε θρησκευτική διένεξη.