Η ετήσια διεθνής διάσκεψη ασφαλείας του περασμένου Φεβρουαρίου στο Μόναχο αποτέλεσε μια παγκόσμια πρεμιέρα στον χώρο της γεωπολιτικής. Ηταν η πρώτη του είδους μετά την εκλογή Τραμπ και δικαιολογημένα συγκέντρωσε το αυξημένο ενδιαφέρον των ανά την υφήλιο δημιουργών πολιτικής (policy makers), καθώς αναμενόταν να είναι ενδεικτική των μελλοντικών εξελίξεων.
Στο τραπέζι της διάσκεψης τέθηκαν όλες οι τρέχουσες απειλές κατά της παγκόσμιας ασφάλειας. Οι ήπιες θέσεις του Aμερικανού αντιπροέδρου Μάικ Πενς δεν φάνηκαν ικανές να αμβλύνουν τις αρχικές διακηρύξεις Τραμπ και να εξαφανίσουν μια διάχυτη ένταση στην ατμόσφαιρα της διάσκεψης. Η ένταση αυτή συνεχίζει μέχρι σήμερα να δεσπόζει στο παγκόσμιο πολιτικό κλίμα παρά τις κάποιες «διορθωτικές» επανατοποθετήσεις του προέδρου Τραμπ και κάποιες σχετικές παρεμβάσεις της αμερικανικής Δικαιοσύνης και του Κογκρέσου. Κύρια χαρακτηριστικά της είναι η αβεβαιότητα για τον ρόλο της διατλαντικής Δύσης στην αντιμετώπιση των δεδομένων απειλών και η έκδηλη ανησυχία σχεδόν όλων για την τελική μορφή της νέας μεταδυτικής παγκόσμιας τάξης. Της νέας ισορροπίας που θα εξαρτηθεί από την έκταση εφαρμογής του πλέγματος διακηρύξεων του Aμερικανού προέδρου. Του δόγματος Τραμπ.
Θεμέλιο αυτού του δόγματος, που επάνω του θα δομηθεί η μετά Τραμπ νέα παγκόσμια τάξη, είναι το «America First». Πυλώνες του, όπως ο ίδιος διακήρυξε, είναι ο υπερπροστατευτισμός στην οικονομία και στο εμπόριο, ο «δίκαιος» καταμερισμός στα ΝΑΤΟϊκά κόστη, καθώς και η διάλυση της Ε.Ε. Δηλαδή, η προτροπή του προς τις ευρωπαϊκές χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Βrexit. Μια πράξη που ο πρόεδρος της διάσκεψης Βόλφγκανγκ Ισινγκερ χαρακτήρισε «μη στρατιωτική κήρυξη πολέμου».
Δύο βασικά εργαλεία για την εφαρμογή του δόγματος Τραμπ περιέγραψε με αρκετή σαφήνεια ο ίδιος. Το πρώτο αποκαλύπτει η πρότασή του προς φίλιες χώρες να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα. Δηλαδή: κατάργηση της διεθνούς συνθήκης ΝΡΤ για τη μη διάδoση των πυρηνικών όπλων. Και το δεύτερο είναι η δήλωσή του για την αναγκαιότητα ακύρωσης της πυρηνικής συμφωνίας των έξι «μεγάλων» με το Ιράν. Δηλαδή: αθέτηση της διπλωματικής συμφωνίας που πέρυσι τερμάτισε μια επικίνδυνη παγκόσμια πυρηνική κρίση.
Διεθνείς οργανισμοί και συμμαχίες, όπως ο ΟΗΕ και το ΝΑΤΟ, χαρακτηρίστηκαν από τον νέο υπερ-ηγέτη «θεσμοί ξεπερασμένοι». Κύριος μοχλός για την εφαρμογή της νέας παγκόσμιας τάξης θα είναι, κατά τον ίδιο, οι διμερείς συμφωνίες μεταξύ κυρίαρχων κρατών. Δηλαδή, διμερείς στρατηγικές συμφωνίες στις οποίες πρακτικά υπερισχύει το «δίκαιο του ισχυροτέρου».
Αξιοπρόσεκτη επ’ αυτού είναι η τοποθέτηση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, ο οποίος απερίφραστα επικρότησε την ανάγκη διμερών συνεργασιών για την επίτευξη παγκόσμιας ισορροπίας και διεθνούς ειρήνης. Επιπλέον, ο Ρώσος υπουργός χαρακτήρισε το ΝΑΤΟ «θεσμό του παρελθόντος». Αυτό που τώρα απαιτείται, είπε, είναι μια «μεταδυτική παγκόσμια τάξη». Δηλαδή, θέσεις παρόμοιες με το δόγμα Τραμπ, που υποδηλώνουν στρατηγική σύγκλιση Ρωσίας και ΗΠΑ.
Στον αντίποδα αυτών, υπήρξε έκδηλη η άρνηση της ευρωπαϊκής Δύσης να αποδεχθεί την επιβολή νέων ισορροπιών. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ: «Η Ευρώπη απειλείται από όλες τις πλευρές, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ». Συμπερασματικά, η διάσκεψη του Μονάχου πρόσφερε υλικό πλούσιο σε πραγματικότητες και σε προθέσεις των ισχυρών. Χρήσιμο σε μεγάλους αλλά και μικρούς (!) για σοβαρή ανάλυση και συμπεράσματα γύρω από την αναμενόμενη μετά Τραμπ παγκόσμια τάξη. Το κλίμα που συνεχίζει να επικρατεί δεν επιτρέπει διπλή ερμηνεία: παγκόσμια αβεβαιότητα και ανησυχία.
*Ο δρ Παντελής Οικονόμου είναι πρώην επιθεωρητής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων.