Είναι αναμφισβήτητο ότι το νεοεκλεγέν γαλλικό κοινοβούλιο δεν θα είναι όπως πριν. Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα, το νεοσύστατο πολιτικό κόμμα του Ε. Μακρόν «Η Δημοκρατία Εμπρός» λαμβάνει από 395 εως 425 κοινοβουλευτικές έδρες από τις 577. Όλα τα κόμματα εκτός από το Εθνικό Μέτωπο, μειώνουν την εκπροσώπηση τους.
Η δεξιά λαμβάνει μεταξύ 97 και 117 έδρες. Ακόμα πιο κραυγαλέες είναι οι απώλειες του σοσιαλιστικού κόμματος που μαζί με τους οικολόγους φαίνεται να παίρνει μεταξύ 29 και 34 έδρες (από 280 στην προηγούμενη Βουλή) ενώ ο γενικός γραμματέας του κόμματος, Ζ-Κ Καμπαντελίς, αποκλείστηκε από τον πρώτο γύρο. Η άκρα δεξιά κερδίζει 4 έδρες. Η Ανυπότακτη Γαλλία (μαζί με το κομμουνιστικό κόμμα) περιορίζονται σε 4 έως 6 έδρες, ενώ το 19.58% που έλαβε ο Ζ-Λ Μελανσόν στις προεδρικές εκλογές καθιστούσε το κίνημα του τέταρτη πολιτική δύναμη στη χώρα, σχεδόν ισοδύναμη με τη δεξιά.
Αυτό το παλιρροϊκό κύμα που σήκωσε η Δημοκρατία Εμπρός αντικατοπτρίζει άραγε μια διάθεση ανανέωσης και μεταρρυθμίσεων από την πλευρά των Γάλλων ψηφοφόρων ή μήπως πολιτική απεμπλοκή και απαξίωση των πολιτικών θεσμών που δεν θεωρούνται πλέον ότι είναι σε θέση να παρέχουν αποτελεσματικές λύσεις στα αυξανόμενα προβλήματα της κοινωνίας (το 2016 ο δείκτης ανάπτυξης ήταν 1,1%, η ανεργία 10% και 14% του πληθυσμού ήταν κάτω από το όριο της φτώχειας).
Μια πρώτη παρατήρηση είναι αναγκαία.
Το ήδη υψηλό ποσοστό αποχής στις προεδρικές εκλογές (25,38% στον δεύτερο γύρο) ακολουθείται από ένα ρεκόρ αποχής 51% στον πρώτο γύρο των βουλευτικών εκλογών την περασμένη εβδομάδα και 58% στον δεύτερο. Με άλλα λόγια, το νέο γαλλικό κοινοβούλιο αντιπροσωπεύει λιγότερο από το ήμισυ των ψηφοφόρων της χώρας! Στον τύπο η εξήγηση που δίνεται συχνά είναι ότι η συχνότητα των εκλογών φέτος δημιούργησε κούραση στους ψηφοφόρους.
Αυτή η εξήγηση είναι όμως κάπως εσπευσμένη καθώς δεν απαντά στο ερώτημα: γιατί όλοι εκείνοι που υποστήριξαν ένθερμα τους διάφορους υποψηφίους των προεδρικών εκλογών μόλις πριν από ένα μήνα δεν κινητοποιήθηκαν ξανά για να υποστηρίξουν τον πολιτικο σχηματισμό αυτών των υποψηφίων εξασφαλίζοντας του μια ισχυρή κοινοβουλευτική παρουσία και περιορίζοντας τις πιθανότητες της Δημοκρατίας Εμπρός να έχει κοινοβουλευτική πλειοψηφία;
Πριν επιχειρήσουμε να απαντήσουμε σ’ αυτό το ερώτημα να πούμε πως η προσέλευση στις βουλευτικές εκλογές ήταν πάντα ασθενέστερη από ό, τι στις προεδρικές εκλογές (ιδίως μετά την συνταγματική μεταρρύθμιση του 2000 που κάνει τις δύο εκλογικές αναμετρήσεις να συμπίπτουν). Αυτή η διαφορά στην συμμετοχή εξηγείται από το γεγονός ότι η εκλογή του προέδρου θεωρείται ως ο ακρογωνιαίος λίθος των θεσμικών οργάνων της Πέμπτης Δημοκρατίας. Οι Γάλλοι υποστηρίζουν κυρίως έναν υποψήφιο πρόεδρο και λιγότερο ένα πολιτικό κόμμα. Ως εκ τούτου, μόνο οι υποστηρικτές του εκλεγέντος υποψηφίου κινητοποιούνται μαζικά στις βουλευτικές εκλογές για να του εξασφαλίσουν μια κυβέρνηση υπό τον έλεγχό του. Οι οπαδοί ορισμένων πολιτικών κομμάτων που παραδοσιακά χαρακτηρίζονται από υψηλό επίπεδο κινητοποίησης και δέσμευσης, όπως το Εθνικό Μέτωπο, κατέφευγαν πάντα στη μαζική αποχή μετά τον αποκλεισμό των υποψηφίων τους.
Γιατί όμως σήμερα, για πρώτη φορά στην Πέμπτη Δημοκρατία, κινητοποίησαν λιγότερο από έναν στους δύο ψηφοφόρους; Πρώτον, επειδή οι οπαδοί της Ανυπότακτης Γαλλίας
ιδιαίτερα κινητοποιημένοι πριν από μόλις ένα μήνα, υιοθέτησαν την ίδια συμπεριφορά με τους ψηφοφόρους του Εθνικού Μετώπου. Στη συνέχεια, επειδή η κατάρρευση του σοσιαλιστικού κόμματος δεν επέτρεψε παρά ένα πολύ μικρό αριθμό υποψηφίων να παραμείνουν στο δεύτερο γύρο των εκλογών (65, ενώ ήταν 416 το 2012). Σε αυτό προστίθεται η δυσπιστία έναντι του νέου προέδρου και του κόμματός του που εκλαμβάνονται από τους αριστερούς ψηφοφόρους ως ένα είδος νέας δεξιάς. Ως εκ τούτου έμειναν επίσης σπίτι τους. Αντιθέτως, οι ψηφοφόροι της παραδοσιακής δεξιάς προσήλθαν μαζικά στις κάλπες για να υποστηρίξουν τους 298 υποψηφίους τους που πέρασαν στο δεύτερο γύρο, ελπίζοντας ότι ο διορισμός ενός δεξιού πρωθυπουργού (Édouard Philippe) μπορεί να οδηγήσει σε μια κυβέρνηση συνασπισμού σε περίπτωση που η Δημοκρατία Εμπρός δεν πάρει την πλειοψηφία.
Στις απαντήσεις αυτές είναι σημαντικό να προστεθεί και μία ακόμη όχι αμελητέα παράμετρος. Το Σύνταγμα της Πέμπτης Δημοκρατίας έχει ενισχύσει την εκτελεστική εξουσία έναντι της νομοθετικής (άρθρα 34 και 37 του Συντάγματος), κάτι που σήμερα τείνει να ενισχυθεί περαιτέρω.
Από τη μία πλευρά, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης δίνει υπερβολικές εξουσίες στον υπουργό εσωτερικών και τους νομάρχες. Από την άλλη πλευρά, ο ίδιος ο Ε. Μακρόν ανακοίνωσε την πρόθεση του να επισπεύσει τις μεταρρυθμίσεις που υποσχέθηκε μέσω κανονιστικών αποφάσεων, κάνοντας χρήση του άρθρου 38 του Συντάγματος, παρακάμπτοντας το κοινοβούλιο. Δεν είναι λοιπόν λίγοι αυτοί που αναρωτιούνται γιατί να μετακινηθούν στις κάλπες για να εκλέξουν ένα κοινοβούλιο που μπορεί να περιοριστεί σε θάλαμο καταγραφή της βούλησης του προέδρου και της κυβέρνησής του.
Η απότομη αναδιαμόρφωση του πολιτικού σκηνικού που δημιουργεί αμφιβολία στους ψηφοφόρους για τις προθέσεις και τις ικανότητες της κυβέρνησης Μακρόν, καθώς και η τακτική «ούτε-ούτε» των αυξανόμενων ψηφοφόρων των άκρων, δεξιών και αριστερών, επαυξάνονται από την προοπτική μιας διακυβέρνησης χωρίς κοινοβουλευτική συζήτηση και προσθέτουν στο 25% των αποπολιτικοποιημένων πολιτών που διαφάνηκαν από την αποχή στις προεδρικές εκλογές, ένα επιπλέον 33% των πολιτών που επιλέγουν την πολιτική απεμπλοκή. Το 58% των Γάλλων που κλήθηκαν στις κάλπες απάντησαν είτε «δεν ξέρουμε», είτε «δεν θέλουμε» και σε κάθε περίπτωση δεν συμμετέχουμε. Πολύ ανησυχητικό μήνυμα για τη Γαλλία και την Ευρώπη που η κυβέρνηση Μακρόν καλείται να αλλάξει.
Η κ. Χλόη Αννα Βλασσοπούλου είναι καθηγήτρια πολιτικών επιστημών, Université de Picardie, J. Verne, Γαλλία