Η σοβαρή οικονομική ύφεση που επήλθε μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 συμπίεσε τα επίπεδα των εισοδημάτων σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Εντούτοις, οι επιπτώσεις ήταν ιδιαίτερα άνισες και ανομοιόμορφες στις χώρες της περιφέρειας – αυτές επλήγησαν περισσότερο από όσες βρίσκονται στον πυρήνα της Ε.Ε. Ουσιαστικά, η ύφεση διέκοψε τη διαδικασία σύγκλισης των εισοδημάτων μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, η οποία παρατηρήθηκε πριν από την κρίση. Οι άνθρωποι των οποίων τα εισοδήματα βρίσκονται στο χαμηλότερο 20% της κλίμακας επηρεάστηκαν περισσότερο από όσους είχαν υψηλότερα εισοδήματα. Οι εισοδηματικές ανισότητες σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες διευρύνθηκαν και, ακόμα χειρότερα, η μεσαία τάξη συρρικνώνεται, ενώ επί χρόνια διευρυνόταν.
Συγκεκριμένα, πριν από την κρίση μπορούσαμε να διαπιστώσουμε αργή πρόοδο στον μέσο όρο των εισοδημάτων στην Ε.Ε. Αυτή, όμως, απέκρυπτε τη σημαντική πρόοδο στη σύγκλιση μεταξύ πυρήνα και περιφέρειας. Μεταξύ των χωρών με τα χαμηλότερα εισοδήματα, οι ανατολικοευρωπαϊκές χώρες είχαν σημαντική αύξηση στα πραγματικά εισοδήματα. Στα μεσογειακά κράτη αυτό το πέτυχε μόνον η Ισπανία. Στις δε χώρες με τα υψηλότερα εισοδήματα, η αντίστοιχη πρόοδος ήταν υποτονική ή υπήρχε αναδίπλωση, όπως στη Γερμανία. Μετά η κρίση αντέστρεψε τα βήματα που είχαν γίνει στις περισσότερες χώρες. Τα επίπεδα των πραγματικών εισοδημάτων συμπιέστηκαν σχεδόν σε όλες τις χώρες, αλλά πολύ δραστικότερα στις μεσογειακές, στην Ιρλανδία και σε ορισμένες ανατολικοευρωπαϊκές.
Οι πιέσεις ήταν πιο ήπιες στη Βρετανία, τη Γερμανία ή τη Γαλλία, ενώ αντίθετα στις σκανδιναβικές η βελτίωση συνεχίστηκε. Τα τελευταία χρόνια, από τις πληγείσες χώρες μόνον οι Βαλτικές ανέκαμψαν σημαντικά. Οι επιπτώσεις της κρίσης στα επίπεδα των εισοδημάτων διαφέρουν σε ένταση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών και είναι δυσανάλογα επιμερισμένες μέσα στην κάθε κοινωνία ξεχωριστά. Η υποχώρηση των επιπέδων αυτών ήταν πιο σοβαρή στους χαμηλόμισθούς από ό,τι στους υψηλόμισθους στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Μιλώντας για τους ανθρώπους με εισοδήματα στο χαμηλότερο 20% της κλίμακας, αυτοί είδαν τα έσοδά τους να ελαττώνονται σε όλες τις χώρες εκτός Πολωνίας και Αυστρία. Οσοι διατηρούν εισοδήματα στο υψηλότερο 20% της κλίμακας επέδειξαν μεγαλύτερη αντοχή, ενώ στο ένα τρίτο των χωρών είδαν τα εισοδήματά τους να αυξάνονται. Αυτή η απόκλιση στον αντίκτυπο και στα δύο άκρα του συστήματος κατανομής των εισοδημάτων δίνει μια εξήγηση, γιατί από το ξέσπασμα της κρίσης έχουν διογκωθεί οι ανισότητες στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών στα δύο τρίτα των ευρωπαϊκών χωρών.
Αναφορικά τώρα με τον αντίκτυπο της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης στις κοινωνικές δομές, αυτός ήταν η περιστολή της μεσαίας τάξης σχεδόν σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. εκτός Λετονίας, Λιθουανίας, Λουξεμβούργου και Πολωνίας. Η συμπίεση είναι ιδιαζόντως έντονη στις χώρες με τα βαρύτερα πλήγματα, όπως Ελλάδα, Κύπρος και Ισπανία στη Μεσόγειο και Εσθονία, Ουγγαρία και Σλοβενία στην Ανατολική Ευρώπη. Ωστόσο, τέλος, η περιστολή της μεσαίας τάξης είναι εξίσου σοβαρή και στη Γερμανία και στις σκανδιναβικές χώρες.
* Διευθυντές ερευνών στο Eurofound.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα ww.socialeurope.eu.