Πώς είναι να ζεις τη «λαίλαπα» μιας πρωτόγνωρης πραγματικότητας; Πώς είναι να έχεις στη διάθεσή σου την ουτοπία και μια υπόσχεση ευτυχίας; Η έκθεση «Η Εποχή του Διαστήματος», που εγκαινιάσθηκε χθες στο «Ρομάντσο», φιλοδοξεί να μιλήσει για τα περίπου 30 χρόνια της πρώιμης αλλά προφητικής ηλεκτρικής και ηλεκτρονικής τέχνης στην Ελλάδα, την περίοδο από το 1957 έως το 1989. Το 1957 εκτοξεύθηκε το πρώτο διαστημόπλοιο, από την τότε Σοβιετική Ενωση. Το «Σπούτνικ 1» ήταν εκείνο που έκανε την απάντηση «αστροναύτης» να είναι η πιο συχνή στην ερώτηση «τι θες να γίνεις όταν μεγαλώσεις;». Από την άλλη, το 1989 σήμανε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και τη σταδιακή εξαφάνιση του φόβου για μία νέα Χιροσίμα.
Μέσα σε αυτή την τριακονταετία, Ελληνες αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι, μουσικοί και εικαστικοί μυρίστηκαν τις διεθνείς τεχνολογικές και καλλιτεχνικές πρωτοπορίες, αφουγκράστηκαν τον μοντερνισμό. Δι’ αυτής της προσήλωσης στην ουτοπία του δικούς τους «σήμερα», οι Ιάννης Ξενάκης, Ανέστης Λογοθέτης, Γιάννης Χρήστου, στη μουσική, Γιώργος Ζογγολόπουλος, Takis, Παντελής Ξαγοράρης, στα εικαστικά, και ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης στην πολεοδομία είναι μόνον ορισμένοι των οποίων επιλογή έργων εκτίθενται, με την επιμελητική υπογραφή του Θανάση Μουτσόπουλου και τη διοργανωτική σφραγίδα του Αλέξη Κανιάρη της Euromare.
Ο επιμελητής της έκθεσης αναφέρει ότι η τέχνη και η τεχνολογία της εποχής είχαν να απαντήσουν σε δύο μεγάλα ερωτήματα: αφενός, πώς θα εξελισσόταν ο φόβος της ατομικής βόμβας και, αφετέρου, πώς η πρώιμη εκείνη χρήση της τεχνολογίας, από ουτοπία, θα μετατρεπόταν σε καθημερινότητα. «Το κίνητρο της έκθεσης αυτής είναι καθαρά ιστορικό», λέει στην «Κ» ο κ. Μουτσόπουλος. «Θέλουμε να δείξουμε εκείνη την υπόσχεση ευτυχίας, σε αντιδιαστολή με το σήμερα, όπου τα πάντα είναι στα όρια του προφανούς», προσθέτει.
«Από το Διάστημα και ό,τι εκείνο επιφύλασσε, προσγειωθήκαμε κάπως απότομα στην πραγματικότητα».
Χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι της φυγής προς το μέλλον εκείνης της εποχής δεν είναι άλλοι από τον Γ. Ζογγολόπουλο, με τα φωτοκινητικά και υδροκινητικά του έργα, τον Κ. Δοξιάδη, με τις «ηλεκτρικές» πόλεις του μέλλοντος, αλλά και τον Παντελή Ξαγοράρη, που ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε ηλεκτρονικό υπολογιστή (τον μοναδικό, που βρισκόταν στο ΕΜΠ σε ένα ολόκληρο δωμάτιο) για τα έργα του. «Ο 20ός αιώνας ήθελε να τα έχει όλα και αυτό δοκίμασε τις αντοχές της πρόσληψης από τους πολίτες. Πόσο μάλλον σήμερα, που όλοι είναι καλλιτέχνες, κριτικοί, δημοσιογράφοι, λογοτέχνες, ηθοποιοί και έχουν τρόπο να παρουσιάσουν και πολλές φορές να επιβάλουν τα έργα τους. Θα χρειαστεί ακόμη ένας αιώνας για να τα καταλάβουμε», λέει ο Θ. Μουτσόπουλος.
Ο Ζογγολόπουλος
Ο «Κύβος» (1971) του Γιώργου Ζογγολόπουλου είναι από τα έργα που ξεχωρίζουν. Δημιουργήθηκε την εποχή, όπως λέει στην «Κ» ο διευθυντής του ομώνυμου ιδρύματος Αγγελος Μωρέτης, που σηματοδοτεί την ένταξη της κίνησης στο εικαστικό λεξιλόγιο του μεγάλου καλλιτέχνη. «Φωτοκινητικός ων, ο “Κύβος” είναι η πεμπτουσία του οράματος του Ζογγολόπουλου για τη γλυπτική και την αρχιτεκτονική», λέει ο κ. Μωρέτης. «Ηταν πιστός στην εικαστικότητα, ακόμη και των πιο χρηστικών έργων του. Το νερό, όπως έλεγε ο ίδιος, ήταν το αίμα των γλυπτών του. Το ίδιο και το φως».
«Ρομάντσο», Αναξαγόρα 3-5, Ομόνοια. Εως 10 Σεπτεμβρίου.