Η δικτατορία ως πολιτικό μοντέλο

Η δικτατορία ως πολιτικό μοντέλο

2' 39" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο πολιτικός επιστήμονας Στάθης Καλύβας, σε άρθρο του στην «Καθημερινή», εκλαμβάνει το πραξικόπημα του 1967 ως προστάδιο της μεταπολίτευσης: «Οι πραξικοπηματίες συνέβαλαν τελικά στον πλήρη εκδημοκρατισμό της Δεξιάς και διαμέσου αυτής και της χώρας. Δίχως τον Απρίλιο του ’67 δεν θα είχε υπάρξει ο Ιούλιος του ’74…. Ιδωμένη λοιπόν από την οπτική του παρόντος, η δικτατορία είτε δεν εμπόδισε τον πολιτικό και κοινωνικό εκσυγχρονισμό της χώρας είτε τον υποβοήθησε, χωρίς βέβαια να επιδιώκει κάτι τέτοιο». Φυσικά. Και η κατάληψη της Β. Αμερικής από τους Αγγλους συνέβαλε στην αμερικανική ανεξαρτησία· η σκληρότητα της γαλλικής φεουδαρχίας συνέβαλε στην έκρηξη της γαλλικής επανάστασης· η τσαρική καταπίεση συνέβαλε στην επανάσταση των μπολσεβίκων. Το συμπέρασμα αδιαμφισβήτητο: στους Αγγλους αποικιοκράτες οφείλουμε την ίδρυση εθνικών κρατών, στους Γάλλους φεουδάρχες τη δημοκρατία και στην τσαρική αστυνομία το κομμουνιστικό κίνημα.

Το πρόβλημα με τους πολιτικούς επιστήμονες είναι πως δεν έχουν καλή σχέση με την ιστορική μέθοδο και περιορίζονται στη χρήση «μοντέλων» για πολιτική ανάλυση, παρακάμπτοντας την προϋπόθεση της ιστορικής γνώσης: την προσήλωση στα δεδομένα, στη λογική του τότε. Τα γεγονότα μπαίνουν σε ένα αχρονικό εργαστήριο συγκρίσεων, με βάση το οποίο παράγονται συλλογισμοί ανιστορικοί. Το λέει ο κ. Καλύβας: η Ιστορία είναι «ιδωμένη από την οπτική του παρόντος». Αυτό είναι ένα κλασικό και τεράστιο λάθος ενός ιστορικού, να διαβάζει δηλαδή γεγονότα του παρελθόντος με την οπτική του παρόντος. Η Ιστορία όμως είναι πράξεις ανθρώπινες, που εμπεριέχουν βούληση, αναγκαιότητα, συνείδηση και τυφλότητα συγχρόνως. Η δικτατορία του ’67 ανέκοψε τη διαδικασία εκδημοκρατισμού της ελληνικής κοινωνίας και εάν δεν είχε συμβεί –κυρίως εξαιτίας της ανικανότητας των κομμάτων–, θα είχε επιταχυνθεί η σύγκλιση της Ελλάδας με τις ραγδαία αναπτυσσόμενες δυτικές χώρες. Επίσης, εάν το Παλάτι είχε κρατηθεί σε απόσταση από την πολιτική διαμάχη και ο Παπανδρέου έβρισκε ένα σημείο συμβιβασμού τότε, δεν θα ήταν δυνατή η επιτυχημένη κίνηση των στρατιωτικών. Βεβαίως, με τα «αν» δεν γίνεται Ιστορία.

Αποτέλεσμα της επταετούς στρατιωτικής διακυβέρνησης ήταν κυρίως η απαξίωση του εθνικού και πατριωτικού λόγου, η ιδεολογικοποίηση του κορυφαίου γεγονότος της δυτικής ιστορίας, δηλαδή του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού, και, τέλος, η απαξίωση ενός θεσμού που ήταν ανέκαθεν τοποθετημένος πολύ ψηλά στη συνείδηση των Eλλήνων, του Στρατού.

Ολα αυτά οδήγησαν στις μεταπολιτευτικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις, σοβαρότερες των οποίων υπήρξαν εκείνες που οδήγησαν στη διακοπή της ελληνικής παιδείας, στον αφελληνισμό ουσιαστικά της εκπαίδευσης.

Σε δύο σημεία ο κ. Καλύβας έχει το δίκιο του. Πρώτον, αντίσταση στη χούντα σοβαρή δεν υπήρξε, παρά μόνον από τις δυνάμεις του Κομμουνιστικού Κόμματος, από μικρές φιλοβασιλικές ομάδες και από δημοκράτες αξιωματικούς. Ο λαός παρέμεινε απαθής και στην επαρχία θετικά διακείμενος προς το καθεστώς. Δεύτερον, πράγματι η οικονομική ανάπτυξη συνοδεύτηκε από άνθηση μορφών τέχνης – κυρίως του τραγουδιού. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι μεγαλύτεροι Ελληνες συνθέτες απογείωσαν το έργο τους μέσα σε ένα γενικευμένο κλίμα διασκέδασης και αισιοδοξίας για ένα καλύτερο οικονομικό μέλλον. Ολα αυτά βεβαίως θάφτηκαν με την οικονομική κρίση του 1972, η οποία θύμισε στον λαό πως ζούσε υπό καθεστώς αντιδημοκρατικό. Επομένως, στο σημείο αυτό ο κ. Καλύβας σημειώνει κάτι ενδιαφέρον, μια σκεπτικιστική παράμετρο για το μεταπολιτευτικό ιδεολόγημα. Ομως ο κ. Καλύβας, καλόν θα είναι, πριν αποφασίσει να καταπιαστεί με την Ιστορία, να είναι περισσότερο προσηλωμένος στα ιστορικά συμφραζόμενα ειδικά σ’ αυτό που μάλλον αντιπαθεί: στη λογική του παρελθόντος.

* Ο Απόστολος Διαμαντής είναι ιστορικός.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή