Ο εσπερινός ήταν αυτό που τον παίδεψε περισσότερο. Γιατί η μουσική που έγραψε ο Μίνως Μάτσας για τον «Οιδίποδα επί Κολωνώ» του Σοφοκλή, τον οποίο θα δούμε στην Επίδαυρο (7 κι 8 Ιουλίου) σε σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη, εκτελείται ζωντανά από τέσσερις ιεροψάλτες, ως ένα παράλληλο κείμενο εν είδει χορού. Αλλά οι ώρες που θα έπρεπε να συμπέσουν οι τέσσερις ιεροψάλτες στις πρόβες με τον Χορό των Πολιτών, τον οποίο αποτελούν ακόμη πέντε άτομα, δεν ήταν πάντα εύκολη υπόθεση. Οι ιεροψάλτες (Πέτρος Δασκαλοθανάσης, Παναγιώτης Διαμαντόπουλος, Θεόδωρος Παλτόγλου, Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης), εκτός από τις πρωινές τους δουλειές, είχαν και εκκλησιαστικές υποχρεώσεις, λέει γελαστά σαν θυμάται τις πρώτες πρόβες ο συνθέτης. «Σημασία έχει ότι με τους ψάλτες και τους ηθοποιούς σχηματίσαμε έναν δικό μας ηχητικό κόσμο», δηλώνει. Δεν υπάρχουν μουσικά όργανα, η μουσική εκτελείται μόνο από τις φωνές, κι αυτό που ακούγεται είναι φθόγγοι που τραγουδιούνται, μας προειδοποιεί λίγο πριν πατήσει το κουμπί στο κομπιούτερ και ξεχυθεί μια ηχητική αρμονία, λιτή, αυστηρή, θυμίζοντας εκκλησιαστική κατάνυξη.
Με τον Σταύρο Τσακίρη, που «γνωρίζει καλά την τραγωδία, αντιμετωπίσαμε όλο το έργο σαν μια τελετή μύησης». Η μουσική αφηγείται με τον τρόπο της τον κόσμο του ποιητή. «Ετσι ξεκίνησε η ιδέα των ψαλτών και των ηθοποιών, με μια ακρόαση στην οποία πέρασαν 800 άτομα. Πήραμε πέντε παιδιά για τον Χορό, ηθοποιούς με πολλά εφόδια και μουσικές γνώσεις, που τραγουδούν χωρίς τη συνοδεία μουσικών οργάνων. Δουλέψαμε σκληρά. Οι ψάλτες επηρέασαν τους ηθοποιούς που τραγουδούν και οι ηθοποιοί τους ψάλτες. Δεκαέξι άνθρωποι που μας λένε μια παραβολή. Στόχος μας ήταν η μουσική να προεκτείνει τον λόγο».
Τι τον γοήτευσε στον μύθο του «Οιδίποδα επί Κολωνώ»; «Αυτός ο άνθρωπος είναι κατακερματισμένος, αλλά όχι μετανιωμένος. Επειτα από πολυετή περιπλάνηση, φτάνει στις παρυφές της πόλεως των Αθηνών, στο άλσος του Κολωνού, τυφλός και κουρελιασμένος, ζητώντας φιλοξενία. Γνωρίζει ότι πλησιάζει το τέλος του και χρειάζεται τόπο να αναπαυθεί. Ναι, είναι αιμομείκτης και πατροκτόνος, όμως το κλειδί του έργου είναι στα λόγια του: “Φόνευσα και εξαφάνισα, αλλά κατά τον νόμο τα έκανα δικαίως, γιατί δεν γνώριζα”. Το θέμα είναι η ανθρώπινη απουσία και η κατανόησή της. Το έργο, μην ξεχνάμε, είναι το κύκνειο άσμα του Σοφοκλή ο οποίος το έγραψε σε βαθιά γεράματα. Εκφράζει την αγωνία για τον θάνατο, κάτι που απασχολεί όλους μας. Ομως, όσο πλησιάζεις στον εαυτό σου τόσο κατανοείς τι υπάρχει όταν εσύ δεν θα υπάρχεις».
«Η μουσική αφηγείται»
Ο Μίνως Μάτσας γράφει μουσική για θέατρο, για σινεμά, για τηλεόραση και βέβαια τραγούδια, εδώ και 23 χρόνια. Κι αυτό που λέει με βεβαιότητα είναι πως «η μουσική πρέπει να αφηγείται». Στον κινηματογράφο τον οδηγεί η εικόνα, «η μουσική σε αυτή την περίπτωση διαθλά αυτό που βλέπει ο θεατής». Οσο για το θέατρο, είναι κάτι που αλλάζει κάθε βράδυ. «Η επαφή με τους ανθρώπους έχει πάντα σημασία για να γράψω». Ξυπνάει νωρίς, δουλεύει στο πιάνο, «είναι ένας τρόπος συγκέντρωσης που με βοηθάει στην υπόλοιπη μέρα».
Τα πρώτα του τραγούδια τα έγραφε στο υπόγειο του πατρικού του, εκεί όπου έπαιζε κιθάρα. Και χρειάστηκε να ολοκληρώσει τις σπουδές στη Νομική για να αποφασίσει οριστικά ότι ο δρόμος του ήταν η μουσική κι όχι η παράδοση της οικογένειας, η δισκογραφική εταιρεία ΜΙΝΟS. «Ακολούθησα τη Νομική γιατί αγαπούσα τα αρχαία ελληνικά. Τρία χρόνια στο Λύκειο ήμουν σπασικλάκι. Αργότερα είπα στον πατέρα μου ότι δεν μπορώ να συνεχίσω την οικογενειακή παράδοση. Τότε γνώρισα τον Aκο Δασκαλόπουλο με τον οποίο γίναμε φίλοι. Του έδειξα τις μουσικές μου, του άρεσαν και του ζήτησα αυτό να μείνει το μεγάλο μας μυστικό. Oμως κάποια στιγμή συνάντησα τον Γιώργο Νταλάρα που μου είπε “έμαθα ότι κάνεις κάτι”. Τρελάθηκα γιατί πίστευα ότι δεν το γνώριζε κανείς».
Το ωδείο ήρθε αργότερα. «Κι έπεσα σε περίπτωση δασκάλου, στον Xρήστο Ζερμπίνο, ο οποίος μου άνοιξε έναν τεράστιο κόσμο. Τελειώνοντας, τον ρώτησα “πες μου ειλικρινά, αξίζει τον κόπο, να συνεχίσω τις σπουδές στο εξωτερικό;”. Το 1994 συνέθεσε τον πρώτο του κύκλο τραγουδιών με τίτλο «Χίλιες και μια νύχτες» σε στίχους Ακου Δασκαλόπουλου και ερμηνεύτρια την Αθηνά Μόραλη, συνέχισε με τέσσερις συνθέσεις στον πολυσυλλεκτικό δίσκο του Γιώργου Νταλάρα «Καλώς τους», έγραψε μουσική για τη βωβή ταινία «Το ημερολόγιο μιας παραστρατημένης» που σκηνοθέτησε ο Γκέοργκ Βίλχελμ Παμπστ το 1929.
Την ίδια περίοδο μπήκε και στον θεατρικό χώρο, γράφοντας μουσική για την παιδική παράσταση «Πίτερ Παν». «Κι έπειτα, 30άρης πια, τα άφησα όλα και έφυγα στη Νέα Υόρκη. Στην Τζούλιαρντ άκουσα ωραίες μουσικές, μέτρησα τον εαυτό μου στο κέντρο του κόσμου, αλλά και προσγειώθηκα. Από μια σύμπτωση πήγα στο Λος Αντζελες και ξεκίνησα να γράφω μουσική για ταινίες. Ο τόπος αυτός μου θύμιζε τα καλοκαίρια στο οικογενειακό σπίτι στη Γλυφάδα. Στο Λ.Α. ξεκίνησα από το μηδέν βάζοντας ανακοινώσεις στα ταμπλό των πανεπιστημίων με το τηλέφωνό μου και το ντέμο μου. Εκεί δεν με γνώριζε κανείς και κρίθηκα αποκλειστικά για τη δουλειά. Αισθανόμουν σαν να βρισκόμουν σε μια έρημο και μετρούσα τον εαυτό μου».
Στην Τζούλιαρντ έμαθε πολλά. «Εκεί σνόμπαραν τη μουσική για τον κινηματογράφο, πράγμα εντελώς γελοίο. Σκέψου ότι ο δάσκαλός μου ήταν 78 χρόνων, έμεινε στο πανεπιστήμιο που σπούδασε, έγραψε έξι συμφωνίες και το έβριζε κατηγορώντας το ότι έγινε πια “εμπορικό κατάστημα”, αναπολώντας τα χρόνια που οι μαθητές ήταν τα πρώτα όργανα της Φιλαρμονικής. Ενας από τους μαθητές του ήταν και ο Φίλιπ Γκλας, τον οποίο επέπληττε ότι οι μουσικές του επαναλαμβάνονται».
Συναυλίες
Στην Αμερική έμεινε 15 χρόνια. «Τα πράγματά μου ήρθαν οριστικά πριν από έξι μήνες». Για τη δουλειά του στο «Νησί», επικοινωνούσαν μέσω σκάιπ με τον σκηνοθέτη Θοδωρή Παπαδουλάκη. Ετσι έγραψε και τη μουσική για τους «Ορνιθες» του Αριστοφάνη που παρουσιάστηκαν στην Επίδαυρο. «Από το 2010 και μετά, ερχόμουν τα καλοκαίρια, δούλευα στην Ελλάδα και όταν επέστρεφα έκλαιγα. Εδώ έχουν σημασία οι άνθρωποι. Εκεί δεν δημιουργείται πλέγμα σχέσεων, δεν δένονται οι άνθρωποι».
Τώρα κοιτάει τη συνέχεια. «Αυτό που δεν έχω κάνει ακόμη είναι να παίζω τη μουσική μου ζωντανά. Είναι ένα ανεξερεύνητο τοπίο για μένα». Προς το παρόν τον απασχολεί η Επίδαυρος και ο Οιδίποδας. Επειτα, σειρά έχει ο Καζαντζάκης, «πρέπει να παραδώσω την 1η Σεπτεμβρίου τη μουσική για τη νέα ταινία του Γιάννη Σμαραγδή», και στη συνέχεια να αφοσιωθεί στην καινούργια θεατρική συνεργασία με τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη.
«Οιδίπους επί Κολωνώ», Θέατρο Επιδαύρου, 7 και 8 Ιουλίου. Πρωταγωνιστούν οι: Κώστας Καζάκος, Δημήτρης Λιγνάδης, Κόρα Καρβούνη, Δημήτρης Ημελλος, Αρης Τρουπάκης, Τζένη Κόλλια, Δημήτρης Λάλος.