Δεν είναι μια εικόνα που συναντάς συχνά: συνεργάτες του Δήμου Αθηναίων να κυκλοφορούν στο εμπορικό τρίγωνο της πρωτεύουσας και να ανταλλάσσουν «καλημέρα» και «πώς είστε σήμερα;» με τους καταστηματάρχες. Κι όμως, το «Τρίγωνο», η ομάδα της πιλοτικής αναβάθμισης του εμπορικού τριγώνου, έχει δημιουργήσει μια νέα μορφή επικοινωνίας του δήμου με τους πολίτες και έχει αποκαλύψει την αποτελεσματική συνύπαρξη σε μια πόλη «δύσκολη» και «δυσκολεμένη».
Από το 2016, οπότε και συστάθηκε το «Τρίγωνο», με την αποκλειστική χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, φαίνεται ότι κάτι κινείται στο εμπορικό τρίγωνο της Αθήνας. Τα δρομάκια, στο εσωτερικό της περιοχής που περικλείεται από την Αθηνάς, την Ευριπίδου, την Πραξιτέλους και την Περικλέους-Αθηναΐδος-Αγίας Ειρήνης, σταδιακά πεζοδρομούνται. Εγκαταλελειμμένα κτίρια της περιοχής παίρνουν, έστω και για λίγο, ξανά ζωή• οι προσόψεις των καταστημάτων, κάποια εκ των οποίων αποτελούν θησαυρούς του κτιριακού αποθέματος της Αθήνας, καθαρίζονται από τα tags, τα αντιαισθητικά γκραφίτι και τις αφίσες και ξαναβάφονται με αντιγκραφίτι και υδροφοβική μπογιά, διαδικασία που έχουν αναλάβει η εταιρεία Booka και ο Ηλίας Ανδρεόπουλος.
Την ίδια στιγμή, έχουν τοποθετηθεί 38 γλάστρες –στο πλαίσιο της ενθάρρυνσης του μικροκλίματος και της αισθητικής αναβάθμισης– και τραπεζάκια, καρέκλες και παγκάκια έξω από τα καταστήματα, ενώ έχουν σχεδιαστεί από καλλιτέχνες 12 ΚΑΦΑΟ. Μάλιστα, για τον φωτισμό της περιοχής (είναι εντυπωσιακός ο μελλοντικός φωτισμός της Αγίου Μάρκου), το «Τρίγωνο» έχει προμηθευθεί και τοποθετήσει 3.040 λαμπτήρες, την ίδια στιγμή που ο υπόλοιπος Δήμος Αθηναίων, κατά πληροφορίες, έχει, εδώ και δύο χρόνια, σε εκκρεμότητα την έγκριση 50.000 λαμπτήρων σε όλο τον δήμο…
Η «τοπική» οικονομία
«Ο,τι υλικό χρειαζόμαστε, είτε για την περιοχή είτε ακόμα ακόμα για το γραφείο μας, το προμηθευόμαστε από την τοπική αγορά ενισχύοντας την “τοπική” οικονομία. Προχωρούμε σαν αργό ποτάμι», λέει στην «Κ» η αρχιτέκτων Ελίνα Δάλλα, project manager του «Τριγώνου», έχοντας χρηματίσει υπεύθυνη Λειτουργίας της Πόλης κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
Με την Ελίνα Δάλλα συναντηθήκαμε ένα μεσημέρι που ο ήλιος ήταν δίκοπο μαχαίρι: από τη μια, ένιωθες τη ζάλη των ζώων πριν από τη σφαγή, αλλά, από την άλλη, ήταν δύσκολο να αντισταθείς στο αττικό φως, που αποκαλύπτει την ομορφιά και την ασχήμια αυτής της πόλης στις πραγματικές τους διαστάσεις. Το «Τρίγωνο» μάχεται καθημερινά με αυτά τα δύο. Η Ελίνα Δάλλα πρέπει να υποβάλλει μηνιαία αξιολόγηση στον Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος και κάθε Κυριακή να απαντάει στα τηλεφωνήματα του δημάρχου Αθηναίων Γιώργου Καμίνη σχετικά με το πώς προχωρεί το πρότζεκτ στο εμπορικό τρίγωνο. Κυρίως, όμως, πρέπει να απαντάει καθημερινά στα αιτήματα, στα παράπονα αλλά και στα συγχαρητήρια των επιχειρηματιών της περιοχής. Και ταυτόχρονα θέλει να πείσει πολίτες να επανακατοικήσουν σε κτίρια που σήμερα παραμένουν κενά.
Περισσότερος χώρος
Το αρχικό όραμα του «Τριγώνου» εμφορείτο από το σλόγκαν «περισσότερος δημόσιος χώρος» – και, εξ αντανακλάσεως, λιγότερα οχήματα. Η στρατηγική του ορίστηκε από τις δύο μεγάλες έρευνες που έκανε το «Τρίγωνο»: με τους επισκέπτες (δείγμα 1.500 ατόμων) και τους καταστηματάρχες της περιοχής (πάνω από 100 επιχειρηματίες). Τα ευρήματα της έρευνας παρουσιάζουν ενδιαφέρον: το 71% των επισκεπτών δήλωσε ότι θα επανερχόταν συχνότερα αν είχε περισσότερους ανοικτούς χώρους με καθίσματα, το 57,5% είπε ότι θα ήθελε λιγότερες μουντζούρες στους τοίχους και περισσότερη καθαριότητα, ενώ το 56% δήλωσε πως θα ήθελε να έχει περισσότερο χώρο για περπάτημα.
Οι καταστηματάρχες, από πλευράς τους, σε ποσοστό 68,3% θεωρούν σοβαρό πρόβλημα την παράνομη στάθμευση, σε 66,7% την έλλειψη αστυνόμευσης, ενώ το 65% των καταστηματαρχών θεωρεί υψίστης σημασίας την έλλειψη φωτισμού, με το 53,3% να ζητεί περισσότερη καθαριότητα. Σε όλα αυτά, μεταξύ πολλών άλλων, καλείται να ανταποκριθεί, όσο πιο δημιουργικά μπορεί, το «Τρίγωνο». Στο ίδιο πλαίσιο, ενημερώνει μηνιαία, με έντυπα και γραφιστικώς καλαίσθητα newsletters, όσους ζουν και εργάζονται στην περιοχή, καθώς και τους επισκέπτες, με όλα τα νέα του εμπορικού τριγώνου, που αφορούν ασφαλώς την πορεία της πιλοτικής του αναβάθμισης, κυρίως διά της πεζοδρόμησης.
Θεσμοθετημένοι, αλλά…
Εξάλλου, οι περισσότεροι δρόμοι του εμπορικού τριγώνου είναι θεσμοθετημένοι, από το 1978 έως το 2001, ως πεζόδρομοι, απλώς ποτέ δεν εφαρμόστηκε ο νόμος. «Το νομοθετικό πλαίσιο υπάρχει, εμείς απλώς το ενεργοποιούμε», σημειώνει η Ελίνα Δάλλα. Μάλιστα, εμείς ενεργοποιήσαμε τη θεσμοθετημένη αλλά ποτέ εφαρμοσμένη πεζοδρόμηση των οδών Βύσσης και Καΐρη (στις 1/4), Καρόρη και Αγάθωνος (στις 9/5), ενώ στις 6 Ιουλίου, με μια τρίτη ειδική εκδήλωση, θα ξεκινήσει η πεζοδρόμηση των οδών Χρυσοσπηλιωτίσσης, Νικίου και Μιλτιάδου.
Από τις επιφυλάξεις, στη θετική υποδοχή
Η Ελίνα Δάλλα δεν περιγράφει ως εύκολο όλο αυτό που γίνεται στο εμπορικό τρίγωνο. Χρειάζεται καθημερινή, επίπονη γραφειοκρατική διεκπεραίωση με τις βραδείες υπηρεσίες του δήμου και του Δημοσίου, πρέπει να είσαι έτοιμος να δεχθείς τόσο διαφορετικές, επίσης καθημερινές, συμπεριφορές – βέβαια, ο συνεργάτης του «Τριγώνου», Παναγιώτης Περιμένης, είναι ο «άνθρωπος» των επιχειρηματιών και «προετοιμάζει» κατάλληλα όλες τις πλευρές.
Καταστηματάρχης της περιοχής, ιδιοκτήτης εμβληματικής φίρμας του τριγώνου, που, ωστόσο, θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του, παραδέχθηκε στην «Κ» ότι άλλαξε τρεις φορές γνώμη για το αν ήθελε να συμμετάσχει στην πιλοτική αναβάθμιση της περιοχής. «Ημουν διστακτικός όταν ήρθαν και μου ζήτησαν να αποκαταστήσουν, όπως είπαν, την πρόσοψη του καταστήματος και να βάλουν και μια γλάστρα απέξω. Εσείς, δηλαδή, τι θα σκεφτόσασταν στη θέση μου; Αργότερα, είπα, ας το δοκιμάσω, τι έχω να χάσω; Μετά ξαναείπα “πού να μπλέκεις τώρα;” και, τελικά, έφτασα σε σημείο να έχω αναπτύξει προσωπική σχέση με τη γλάστρα και να τη θεωρώ δική μου!» αφηγείται.
Πολλές ιστορίες
«Είναι πολλές αυτές οι ιστορίες», λέει η Ελίνα Δάλλα. «Καταστηματάρχης κοντά την πλατεία Καραμάνου, στις εκβολές της Βύσσης στην Αθηνάς, δεν θέλει να μετακινήσει την εγκατάσταση με δύο κούκλες που έκανε μία εικαστικός στο πλαίσιο ενός event που διοργανώσαμε και στην αρχή ήταν “μαγκωμένος”. Ε, τώρα, πηγαίνει η καλλιτέχνις κάθε μήνα και… αλλάζει ρούχα στις κούκλες. Από την άλλη, βέβαια, δεν μπορεί παρά να περιμένεις συγκρουσιακό κλίμα όταν, για παράδειγμα, ξεβολεύεις την τροφοδοσία του άλλου, έστω κι αν την επαναφέρεις στο νόμιμο: 7.30-10.30 και 14.30-17.30. Εχουμε, όμως, ένα στόχο να υπηρετήσουμε, ο δήμαρχος κυρίως και, δευτερευόντως, εγώ: να γίνει μοντέλο αυτό που πιλοτικά εφαρμόζουμε στο εμπορικό τρίγωνο. Να κατανοήσουμε την Αθήνα μέσω της ανάδειξης του βιοτεχνικού, ιστορικού και γαστρονομικού πλούτου του τριγώνου, να δημιουργήσουμε περισσότερο δημόσιο χώρο και περισσότερο πράσινο, να ανανεώσουμε τον αστικό εξοπλισμό και, πάνω απ’ όλα, να εμπλέξουμε τον πολίτη».
Βέβαια, σε μία πόλη σαν την Αθήνα, όπου η μία πλευρά του δρόμου μπορεί να ανήκει στον δήμο και η άλλη στο ΥΠΕΚΑ ή στο ΥΠΟΜΕΔΙ, τα πράγματα είναι ακόμη πιο περίπλοκα. Και πόσο μάλλον όταν πρέπει να συνεργαστείς με την ΕΥΔΑΠ ώστε να αλλάξει το πεπαλαιωμένο σύστημα αποχέτευσης της Αιόλου, το οποίο οι ειδικοί αποκαλούν «παντορροϊκό». «Τα πάντα, από τον ουρανό ώς τη γη, καταλήγουν στον ίδιο αγωγό αποχέτευσης. Γι’ αυτό μυρίζει η Αιόλου», εξηγεί η Ελίνα Δάλλα.
Οριζόντια λειτουργία
«Προσπαθούμε να διατρέξουμε οριζόντια τις υπηρεσίες και να εφαρμόσουμε με τον ίδιο τρόπο τη δική μας λειτουργία – έχει αποδειχθεί επανειλημμένως ότι η κάθετη οργάνωση είναι δυσκίνητη και χρονοβόρα», επισημαίνει η ίδια. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο δήμος δημιούργησε αυτό το πρότζεκτ για να ξεπεράσει –ή να προσπεράσει– τον εαυτό του…
Ο Δήμος Αθηναίων, πάντως, έχει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να πειραματιστεί με μια νέα μορφή αποτελεσματικότητας, και, μάλιστα, εκ των «ενόντων», παραχωρώντας, δηλαδή, ένα γραφείο, τον εξοπλισμό του οποίου μάλιστα δώρισε ο όμιλος Φουρλή διά του ΙΚΕΑ, και διαθέτοντας υπαλλήλους για τη λειτουργία της ζωής της πόλης στο τρίγωνο, αλλά και τον χειρισμό των μηχανημάτων καθαριότητας, των σαρώθρων και των μικρών απορριμματοφόρων (6m3), που το «Τρίγωνο», διά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, αγόρασε και, τελικά, θα παραχωρήσει στον Δήμο Αθηναίων, τον Ιούλιο του 2018, οπότε και λήγει η χρηματοδότηση του αποκλειστικού δωρητή.
Το γραφείο, επί της οδού Αιόλου 47, στεγάζεται στον δεύτερο όροφο ενός τριώροφου μοντερνιστικού κτίριου, όπου στον πρώτο όροφο βρίσκεται το Τμήμα Αστικής Πανίδας και στον τρίτο το Τμήμα Πρασίνου του Δήμου Αθηναίων. Βολική η συνύπαρξη για αρκετές καθημερινές διεκπεραιώσεις!
Εγκαταλελειμμένα κτίρια
Προτού ολοκληρώσουμε την κουβέντα και την ξενάγηση με την Ελίνα Δάλλα και τη δημοσιογράφο Δέσποινα Τριβόλη, υπεύθυνη Επικοινωνίας του «Τριγώνου», οδηγούμαστε σε ένα ιστορικό κτίριο του ’20 στην οδό Χρυσοσπηλιωτίσσης 3, που ανήκει στο Ιδρυμα Χατζηκώστα και ήταν για τουλάχιστον 25 χρόνια αφημένο στην τύχη του, ενώ επί μακρόν υπήρξε καταφύγιο αστέγων και τοξικοεξαρτημένων. Σε αυτό το κτίριο, που επί σειρά ετών υπήρξε αποθήκη χάρτου της Α. & Β. Σπηλιωτόπουλος Ο.Ε., διοργανώνεται η έκθεση «Reminders», με τη συμμετοχή 12 εικαστικών και την επιμέλεια του Γιώργου Γεωργακόπουλου.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως 7 Ιουλίου. Μετά; «Δεν έχουμε δικαιοδοσία για κάτι περισσότερο. Είναι θέμα του Ιδρύματος Χατζηκώστα. Εμείς στόχο έχουμε να μην είναι ή, τουλάχιστον, να μη φαίνεται κανένα κτίριο εγκαταλελειμμένο. Το ξέρετε ότι από το 2009 έχει υποβληθεί μελέτη από το Πανεπιστήμιο Βόλου για τα κενά κτίρια της Αθήνας, το οποίο χρειάζεται τέσσερις υπουργικές υπογραφές για την ενεργοποίησή της και αυτή τη στιγμή είναι “κολλημένη” στο γραφείο του κ. Φλαμπουράρη; Στο μεταξύ, εμείς έχουμε ήδη δρομολογήσει την κάλυψη έξι κτιρίων με building wraps, ας πούμε όπως συμβαίνει με το Μινιόν, με μεγάλων διαστάσεων φωτογραφίες με θέμα τον σύγχρονο χορό. Ισως δώσουμε έτσι μια κίνηση στην πόλη…», ολοκληρώνει την κουβέντα μας η Ελίνα Δάλλα.