Το 11ο Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο Χημικής Μηχανικής που έλαβε χώρα στα τέλη Μαΐου στη Θεσσαλονίκη έστειλε πολλά αισιόδοξα μηνύματα για την έρευνα και καινοτομία στην Ελλάδα. Με πάνω από 1.100 εγγεγραμμένους συνέδρους, με πέντε παράλληλες συνεδρίες για προφορική παρουσίαση 225 εργασιών και με 137 αναρτημένες εργασίες, στις άψογες εγκαταστάσεις του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, απετέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα συνέδρια του είδους στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, και δεν είχε να ζηλέψει τίποτε από αντίστοιχα διεθνή συνέδρια του εξωτερικού. Γι’ αυτό είναι άξιοι συγχαρητηρίων οι οργανωτές και οι πολλοί εθελοντές, κυρίως από το Τμήμα Χημικών Μηχανικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Οι εργασίες του συνεδρίου κάλυψαν μεγάλο εύρος αντικειμένων, με εφαρμογή σε ζωτικά πεδία όπως η ολοκληρωμένη αξιοποίηση φυσικών πόρων, η αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προκλήσεων και η ανάπτυξη νέων υλικών και υπηρεσιών, για παράδειγμα στον κλάδο της βιοϊατρικής. Πολλά από αυτά τα αντικείμενα εντάσσονται στις προτεραιότητες που έχουν τεθεί παγκοσμίως και ειδικά από την Ε.Ε. για την «Κυκλική
Οικονομία» και την ελαχιστοποίηση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης.
Εκτός από τους διακεκριμένους επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, μεγάλο μέρος των εργασιών παρουσιάσθηκε με επιτυχία από μεταπτυχιακούς αλλά και προπτυχιακούς φοιτητές και φοιτήτριες. Η ποιότητα των πρωτοτύπων εργασιών ήταν αναμφιβόλως υψηλού επιπέδου, και αντανακλά στο σπουδαίο έργο που επιτελείται στη χώρα.
Παρά το υψηλό επίπεδο, σημαντικό ποσοστό των προαναφερόμενων εργασιών δεν μπορεί δυστυχώς να αξιοποιηθεί άμεσα και να εξυπηρετήσει σημερινές οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες. Παράγεται υψηλής ποιότητας γνώση η οποία παραμένει αναξιοποίητη στην Ελλάδα.
Πώς μπορεί να αξιοποιηθεί το σημαντικό αυτό δυναμικό; Πώς μπορούν να διαμορφωθούν ευνοϊκότερες συνθήκες για να αποδώσουν σε επίπεδο εφαρμογών οι προσπάθειες που γίνονται σήμερα και να ενθαρρυνθούν οι νέοι Ελληνες επιστήμονες να εστιάσουν σε πεδία με ανταποδοτικότητα για την ελληνική οικονομία;
Μπορεί εν συντομία να ιεραρχηθεί το δέον γενέσθαι, εν πολλοίς γνωστό: α) Η προσεκτικά σχεδιασμένη οικονομική ενίσχυση ΑΕΙ, ΑΤΕΙ και Ερευνητικών Κέντρων. β) Η στελέχωση των Ερευνητικών Κέντρων ώστε να διατηρηθούν και να αναπτυχθούν πόλοι εξειδικευμένης τεχνογνωσίας. Σήμερα τα κέντρα αυτά λειτουργούν με προσωπικό το οποίο στη μεγάλη πλειονότητά του παρέχει υψηλής ποιότητος υπηρεσίες με συμβάσεις έργου, και απαράδεκτες γραφειοκρατικές διαδικασίες «ανανέωσης» της απασχόλησης. γ) Εξασφάλιση φορολογικών-οικονομικών κινήτρων στις ελληνικές επιχειρήσεις για ανάπτυξη ερευνητικών δραστηριοτήτων και συνεργασία με οργανισμούς Ερευνας. δ) Αναβάθμιση του τομέα προστασίας/κατοχύρωσης και εκμετάλλευσης πνευματικής ιδιοκτησίας, όπου η χώρα μας υστερεί. Υπάρχουν γνωστά παραδείγματα μικρών κρατών (π.χ. Ισραήλ, Σιγκαπούρη), όπου προγραμματισμός και στοχευμένη διάθεση αρχικών κεφαλαίων στον τομέα αυτόν απέφεραν εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Ο ενθουσιασμός και η ποιότητα της δουλειάς των νέων ερευνητών υπό την καθοδήγηση ικανών δασκάλων, που ήταν χαρακτηριστικά του προαναφερόμενου συνεδρίου, οπωσδήποτε δημιουργούν αισιοδοξία. Αν όμως δεν ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα, το δυναμικό των εκλεκτών νέων Ελλήνων επιστημόνων, όπως των χημικών μηχανικών, θα συνεχίζουν να το εκμεταλλεύονται άλλες χώρες, ενώ η ελληνική κοινωνία θα βυθίζεται στην απογοήτευση και στον μαρασμό.
* Ο κ. Αναστάσιος Ι. Καράμπελας είναι ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο Ερευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης και τέως καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.