ΧΕΝΡΙ ΤΖΕΪΜΣ
Εντεκα ιστορίες και ένας αποχαιρετισμός
ανθολόγηση – μτφρ.: Κατερίνα Σχινά
εκδ. Μεταίχμιο
Ανανεωτής του διηγήματος και του μυθιστορήματος ο Χένρι Τζέιμς χρησιμοποίησε την τεχνική του εσωτερικού μονολόγου και προέβαλε τη σύγκρουση δύο διαφορετικών κόσμων: του αθώου, αφελούς και δημοκρατικού αμερικανικού και του παρηκμασμένου, με έντονες τις ταξικές διαφορές, υστερόβουλου ευρωπαϊκού.
Γεννήθηκε τo 1843 στη Νέα Υόρκη, έζησε πολλά χρόνια στη Μεγάλη Βρετανία, όπου και πέθανε, το 1916, ενώ, ένα χρόνο νωρίτερα, είχε αποκτήσει τη βρετανική υπηκοότητα. Ηταν αδερφός του γνωστού φιλοσόφου και ψυχολόγου Γουίλιαμ Τζέιμς, ο οποίος είχε δώσει τον ορισμό της τεχνικής του εσωτερικού μονολόγου, στο έργο του «Οι αρχές της ψυχολογίας» (1890).
Ταξίδευε σε χώρες της Ευρώπης, όπου τοποθετούσε και τους ήρωές του, πολλοί από τους οποίους έφταναν στην ευρωπαϊκή ήπειρο από την Αμερική απροετοίμαστοι και ανυποψίαστοι, έτοιμοι να γοητευθούν και να παρασυρθούν από τους απατεώνες και διεφθαρμένους κατοίκους της. Αυτές οι διαφορές, όπως και η σύγκρουση του παλιού με το καινούργιο, θα καταφανούν σε έργα όπως στο μυθιστόρημα «Ο Αμερικανός» ή στη νουβέλα «Ντέιζι Μίλερ».
Πολυσχιδές το έργο του Χένρι Τζέιμς, διακρίνεται για την ποικιλία θεμάτων και τεχνοτροπιών, τις συνθέσεις καταστάσεων και εντυπώσεων αλλά και τις ατμοσφαιρικές περιγραφές, οι οποίες διαθέτουν, εν πολλοίς, μυστήριο και σχόλια που αφορούν στη φύση της τέχνης ή τη σχέση του ατόμου με τον άλλο, με την ίδια τη ζωή. Ιδιαίτερο τόνο δίνουν η χρήση των διαφορετικών οπτικών γωνιών στην αφήγηση και οι μακροσκελείς παράγραφοι, στις οποίες τα ουσιαστικά και οι αντωνυμίες δεν συμφωνούν πάντα με τα υπόλοιπα στοιχεία, ενώ δεν γίνεται σαφές ποιο ουσιαστικό προσδιορίζουν τα επίθετα, με αποτέλεσμα να καλλιεργείται η απροσδιοριστία σε πολλά έργα, κυρίως της τελευταίας περιόδου.
Στον παρόντα τόμο περιλαμβάνονται ιστορίες, μερικές από τις οποίες ανήκουν στα πρώτα του έργα, άλλες στην ώριμη περίοδο, αν και σε όλες αναγνωρίζονται χαρακτηριστικά της τέχνης και της τεχνικής του, όπως είναι η αοριστία, η αμφισημία, το διφορούμενο, ή τα γνωστά θέματά του, από τα οποία διακρίνονται η αναφορά του στην ομορφιά, στην τέχνη, στο πέρασμα του χρόνου, στη σύγκρουση της ηθικής και της ανηθικότητας, στην ολέθρια δύναμη των φαντασιώσεων που οδηγούν σε ταυτίσεις, όπως συνέβη στη συγκινητική περίπτωση του Μπρούκσμιθ, του μπάτλερ ενός συνταξιούχου διπλωμάτη, στην ομώνυμη ιστορία του τόμου.
Στην ιδιωτική ζωή διαγράφεται η διαφορά ανάμεσα στην ιδιωτική και δημόσια εικόνα του ατόμου, μέσω ενός θεατρικού συγγραφέα και ενός λόρδου. Η ειρωνεία και η ψυχολογικού τύπου εμβάθυνση συνθέτουν δύο χαρακτηριστικούς τύπους που περιπλέκουν την εικόνα με την πραγματικότητα, την αλήθεια με το ψέμα, αυτό που φαίνεται με αυτό που είναι.
Στοχαστική διάθεση
Στην εξαιρετική νουβέλα «Η μέση ηλικία», που κυκλοφόρησε στα ελληνικά με τον τίτλο «Η δεύτερη ευκαιρία», Μελάνι 2014, διαφαίνονται ζητήματα που απασχολούν τον συγγραφέα, όπως είναι η αρρώστια, τα γηρατειά, τα λάθη, η ωριμότητα, η ματαιοδοξία, η υστεροφημία, η βιβλιοκριτική, οι αυταπάτες, οι αμφιβολίες για την ποιότητα του έργου. Η εν λόγω νουβέλα διαθέτει εσωτερικότητα και στοχαστική διάθεση, μια ποικιλία ρεαλιστικών και υπαινικτικών στοιχείων για όλα εκείνα που μπορεί να προβάλλει ή να υπονοεί το επεισόδιο, ενώ η ασάφεια στη διατύπωση επιτείνει τη ρευστότητα και αοριστία όσων περιγράφονται και αναλύονται.
Η ανθολόγηση προσφέρει μια συγκροτημένη εικόνα του έργου του Χένρι Τζέιμς, ενώ η εισαγωγή καθώς και τα εισαγωγικά, σε κάθε ιστορία, σημειώματα ρίχνουν φως στην υπόθεση αλλά και στην τεχνική.