Σε δημοσίευμα της «Καθημερινής» (φ. της 26-5-2017) με τίτλο «Η παπαγαλία πλήττει την Ιστορία» και υπότιτλο «Στόχος του ΙΕΠ είναι η αντιμετώπιση των στρεβλώσεων του μαθήματος» παρατίθενται δηλώσεις του προέδρου και δύο μελών της ειδικής «ομάδας εργασίας» που ορίστηκε για την επίτευξη του στόχου αυτού από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Ο πρόεδρος (καθηγητής Πανεπιστημίου) έχει ασχοληθεί με τη σύγχρονη ελληνική Ιστορία, από τα δύο μέλη το ένα (καθηγήτρια Πανεπιστημίου) με την ιστορία της Εκπαίδευσης και συναφή θέματα, το άλλο (διδάσκουσα στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση) με τη Διδακτική της Ιστορίας.
«Επειδή η Ιστορία είναι απαραίτητη για να κατανοήσουν οι μαθητές τον κόσμο στον οποίο ζουν, η ομάδα εργασίας προτείνει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση αφ’ ενός στη νεότερη και σύγχρονη εποχή, αφ’ ετέρου στις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές διαστάσεις του παρελθόντος», επισημαίνει ο πρόεδρος της ομάδας και για να «αλλάξει η σημερινή κατάσταση στα σχολεία», με «κύριο πρόβλημα» που είναι «η παπαγαλία», προτείνει την «εισαγωγή θεματικών φακέλων που θα επιτρέψουν την ουσιαστική μελέτη του παρελθόντος μέσα από τη δημιουργική συνεργασία μαθητών και εκπαιδευτικών». Τα εύλογα ερωτήματα που αφορούν την εκπόνηση των «θεματικών φακέλων», τις προϋποθέσεις της «δημιουργικής συνεργασίας» διδασκόντων και μαθητών στο ελληνικό σχολείο όπως λειτουργεί (ή δεν λειτουργεί) σήμερα και προπάντων: τη διασφάλιση της όσον το δυνατόν αντικειμενικής γνώσης του παρελθόντος δεν θίγονται. Εχουν όμως ιδιαίτερη σημασία και μάλιστα το τελευταίο, για το οποίο αρκεί νομίζω εδώ το έργο του προέδρου ως παράδειγμα στρατευμένης ιστοριογραφίας.
«Η εμπειρία της φυλακής και της εξορίας: Οι πολιτικοί κρατούμενοι στον εμφύλιο πόλεμο» (2004), «Η ελληνική κοινωνία στην Κατοχή, 1941 – 1944» (2010), «Η εποχή των ρήξεων: η ελληνική κοινωνία στη δεκαετία του 1940» (2012) και «Η αδύνατη επανάσταση: η κοινωνική δυναμική του εμφυλίου πολέμου» (2014, 2016) είναι οι τίτλοι των τεσσάρων βιβλίων του συγγραφέα-προέδρου. Εντύπωση στο έργο αυτό προξενεί όχι τόσο το πολύ περιορισμένο εύρος των ενασχολήσεων ανεξάρτητα από τον βαθμό της πρωτοτυπίας τους όσο η ιδεολογική φόρτιση με την ποιότητα του περιεχομένου τους.
«Ο μαχητής του Δημοκρατικού Στρατού», σύμφωνα με τον όρκο του που παραθέτει ολόκληρο ο συγγραφέας («Αδύνατη Επανάσταση» σ. 245/6), δεν είναι μόνο «παιδί του Λαού της Ελλάδας», που έχει ως ιδανικό του «την λεύτερη και ισχυρή δημοκρατική Ελλάδα, την πρόοδο και την ευημερία του Λαού»: Και ο χαρακτήρας του θα έπρεπε να αντιστοιχεί στην ιδανική κοινωνία, για την οποία πολεμούσε, η «κομμουνιστική ηθική» του ήταν «μια μορφή εκκοσμικευμένης χριστιανικής ηθικής», η οποία «λειτουργούσε ως εσωτερίκευση μηχανισμών αυτοελέγχου, με στόχο να γίνεται κάθε μέρα καλύτερος», επισημαίνει ο ίδιος ο συγγραφέας προηγουμένως (σ. 224). Πόσο μακριά από την πραγματικότητα ήταν αυτή η κομμουνιστική (η εκκοσμικευμένη χριστιανική) ηθική, δείχνει η μαρτυρία μιας «μαχήτριας» του ΔΣΕ που πολέμησε στη μάχη της Φλώρινας («Η εποχή των ρήξεων – Γυναίκες πολεμούσαν σαν άντρες», σ. 321). «Ο άντρας μου ήταν εκεί νεκρός… κείνη τη στιγμή δύο πράγματα πάλευαν μέσα μου· το καθήκον και η αγάπη. Κι απ’ τα δύο κυριάρχησε το πρώτο, το καθήκον. Ρίχνοντάς του μια μικρή ματιά, τράβηξα για το στοιχείο (εννοεί το στοιχείο του όλμου). Ενιωσα την καρδιά μου να πλημμυρίζει πόνο και μίσος. Μίσος γι’ αυτούς που σκότωσαν τον άντρα μου, που μαυρόντυσαν τον λαό μας. Και μ’ όλη τη δύναμη της καρδιάς μου πολέμησα κείνη τη βραδιά και το ίδιο θα πολεμώ, γιατί αυτό προστάζει το αίμα του συντρόφου μου κι όλων των συναγωνιστών μας που έπεσαν για τον λαό και την πατρίδα». Με τη «λαϊκή αυτοδιοίκηση», τη «λαϊκή δικαιοσύνη», τη «λαϊκή πολιτοφυλακή» και τα «λαϊκά συμβούλια» για τη διανομή της γης, ο «ελληνικός εμφύλιος πόλεμος ήταν (μεταξύ άλλων) μια «επανάσταση, η μοναδική στην Ελλάδα του 20ού αιώνα, έστω και αν, έτσι όπως εξελίχθηκε, δε θα μπορούσε να αποβεί νικηφόρα» (Αδ. Επαν. σελ. 277-284, 384).
Τα παραθέματα αυτά, στα οποία θα μπορούσαν να προστεθούν και πολλά άλλα, επιτρέπουν την υπόθεση ότι η ιδεολογική φόρτιση δεν θα λείπει στις επιλογές των προτεινόμενων από την ομάδα εργασίας «θεματικών φακέλων». Αν ληφθεί υπ’ όψιν το χαμηλό επίπεδο των πτυχιούχων των Φιλοσοφικών Σχολών, όπου ελλιπώς ή ελάχιστα διδάσκεται η Ιστορία, όπως και το γεγονός ότι το μάθημα διδάσκεται και από άσχετους με τον κλάδο εκπαιδευτικούς, η «παπαγαλία» και με τους προτεινόμενους φακέλους θα εξακολουθήσει να υπάρχει και να κάνει το ίδιο ή μάλλον πολύ μεγαλύτερο κακό: Βιβλία ή φάκελοι με ιδεολογική επιβάρυνση που προορίζονται για μαθητές, δηλ. για ανηλίκους, είναι μία από τις χειρότερες, αν όχι η χειρότερη, αντισυνταγματική, κατά το άρθρο 16 του Συντάγματος, μοναδικότητα στη σύγχρονη εκπαίδευση της χώρας μας.
•Τα παραδείγματα στο άρθρο του γράφοντος «Μη συμβουλεύετε τους νέους συνιστά το υπουργείο Παιδείας» («Οικον. Ταχυδρόμος», τ. 25-5-1995, σ. 43 – 47) και στα βιβλία: «Κοινωνική συνείδηση και εθνική ταυτότητα στη νέα ιδεολογία των σχολικών βιβλίων» και «Τα σχολικά βιβλία ως κοινωνικό πρόβλημα» (Θεσσαλονίκη 2008, 2010).
* Ομ. καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ.