Η διαχείριση της «επόμενης μέρας» στο Κυπριακό δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Ωστόσο, το σημείο εκκίνησης έχει μετατοπιστεί. Δεν μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα ότι οι εντατικές διαπραγματεύσεις στο Κραν- Μοντανά έχουν δημιουργήσει «προηγούμενο», αλλά είναι βέβαιο ότι έχουν αφήσει ανεξίτηλα το αποτύπωμά τους στην προσέγγιση του προβλήματος.
Παρότι και αυτός ο γύρος διαπραγματεύσεων δεν κατέληξε σε συμφωνία, το σκηνικό οδήγησε όλες τις πλευρές να ανοίξουν τα χαρτιά τους, προφανώς όχι πλήρως, αλλά σε μεγάλο βαθμό.
Αλλοι γραπτά, άλλοι προφορικά, όλοι κατέθεσαν ιδέες, προτάσεις, θέσεις. Προφανώς, ισχύει η αρχή «τίποτα δεν συμφωνήθηκε αν δεν συμφωνηθούν όλα». Ωστόσο, στην κρίσιμη πτυχή της ασφάλειας κάτι άλλαξε. Και αυτό πιστώνεται τόσο στον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη όσο και στον Ελληνα υπ. Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά.
Και στους δύο μπορεί να προσάψει κανείς επιμέρους λάθη τακτικής, αλλά στρατηγικά η μετατόπιση της συζήτησης στο διεθνές περιβάλλον προς την αναγκαιότητα τερματισμού ενός αναχρονιστικού καθεστώτος που είχε συμφωνηθεί πριν από έξι δεκαετίες αποτελεί θετική εξέλιξη. Δεν ξέρω αν αυτή θα καθορίσει τη μετέπειτα πορεία του Κυπριακού, αλλά σίγουρα θα την επηρεάσει.
Ο ίδιος ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτιέρες, δήλωσε ότι η λύση πρέπει να δημιουργήσει ένα «φυσιολογικό κράτος». Δεν μπορεί να θεωρεί «φυσιολογική» την παρουσία δυνάμεων κατοχής ή τη διεθνή νομιμοποίηση του δικαιώματος στρατιωτικής επέμβασης. Ενα «φυσιολογικό κράτος», που είναι μάλιστα μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, να παραμένει σε ομηρία για 10 ή 15 χρόνια και να διατηρείται ανοικτό το ενδεχόμενο να επανέλθει στην προηγούμενη «μη φυσιολογική» κατάσταση.
Φυσιολογικό είναι μην υπάρχουν ξένες δυνάμεις κατοχής. Το εάν για πρακτικούς λόγους χρειάζονται κάποιοι μήνες για την πλήρη αποχώρηση στρατιωτών και οπλισμού, αυτό είναι άλλο ζήτημα που όντως μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης.
Προφανώς, οι διαπραγματεύσεις δεν αφορούσαν μόνο την ασφάλεια και τις εγγυήσεις. Υπάρχουν και οι πολύ σοβαρές εσωτερικές πτυχές μιας πιθανής λύσης όπως είναι οι εδαφικές προσαρμογές, όπου έχουμε την κατάθεση συγκεκριμένων χαρτών από τον περασμένο Ιανουάριο στη Γενεύη, με την επιστροφή της Μόρφου να παραμένει αγκάθι, αν και εδώ γίνεται κατανοητό ότι αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της λύσης, αφού συμβάλλει καθοριστικά στην επιστροφή μεγάλου μέρους των εκτοπισθέντων.
Οπως είναι και οι περιουσίες, που μπορεί να υπάρξει κοινά αποδεκτή φόρμουλα, με ειδικές ρυθμίσεις για συγκεκριμένες περιοχές και χρηματοδοτική συνδρομή της διεθνούς κοινότητας.
Από την άλλη, σε ό,τι αφορά τη διακυβέρνηση, ο πρόεδρος Αναστασιάδης προχώρησε ουσιαστικά –άλλοι θα έλεγαν διολίσθησε– στην αποδοχή της εκ περιτροπής προεδρίας. Νομίζω ότι πολύ δύσκολα η ελληνοκυπριακή κοινότητα θα δεχθεί τη συγκεκριμένη πρόνοια και μάλιστα με την υπερβολική αναλογία 2 προς 1 (δύο θητείες Ελληνοκύπριου και μία Τουρκοκύπριου στην προεδρία), ακόμη και υπό την προϋπόθεση ότι θα υιοθετηθεί ένα ενιαίο ψηφοδέλτιο με διασταυρούμενη ψηφοφορία και σταθμισμένη ψήφο.
Αλλά αυτό που θα μείνει από τον Κραν-Μοντανά είναι κυρίως η μεγάλη έμφαση στα θέματα της στρατιωτικής παρουσίας και των δικαιωμάτων επέμβασης.
Για όσους από εμάς έχουμε ζήσει τις τελευταίες τρεις δεκαετίες αρκετούς γύρους συνομιλιών και διασκέψεις για λύση του Κυπριακού και έχουμε δει κι άλλα «αδιέξοδα», δεν θα πούμε εύκολα ότι αυτοί είναι «τίτλοι τέλους».
Σίγουρα το σκηνικό είναι δύσκολο, το κλίμα βαρύ, και ελλοχεύουν κίνδυνοι. Το επόμενο διάστημα χρειάζονται λεπτοί χειρισμοί.
Αλλά η συζήτηση για το Κυπριακό θα αρχίζει και θα τελειώνει πλέον με το κατά πόσον είναι σωστό να υπάρχουν, στο παρόν ή στο μέλλον, δυνάμεις κατοχής στην επικράτεια της Κύπρου. Και αυτή είναι μια μεγάλη κατάκτηση.