Στη σκιά του πεζοδρόμου της Ικτίνου, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στα τραπεζάκια του καταστήματος Smyrna Boyoz, ο Στέφανος Χατζημανώλης μάς προσφέρει σμυρναιίκα και πολίτικα πιτάκια, που φτιάχνονται στο κατάστημά του από χειροποίητη ζύμη και ταχίνι. Είναι ένας χαμογελαστός άνθρωπος, με ζεστή χειραψία, δραστήριο μέλος τα τελευταία χρόνια του Ελληνοτουρκικού Επιμελητηρίου Βορείου Ελλάδος.
Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη και πολίτης του κόσμου, ο κ. Χατζημανώλης δραστηριοποιήθηκε στον τουριστικό κλάδο, ιδρύοντας το πρακτορείο Silver Holidays. Μετά την εκλογή Μπουτάρη το 2010, ηγήθηκε ατύπως της ομάδας επαγγελματιών οι οποίοι εργάστηκαν συστηματικά για την προσέλκυση Τούρκων τουριστών στη Θεσσαλονίκη. «Έως τότε, κάθε χρόνο στην επέτειο θανάτου του Κεμάλ, τον Νοέμβριο, συγκεντρώνονταν στο τουρκικό προξενείο 30 άτομα, διπλωματικοί υπάλληλοι και μέλη των οικογενειών τους. Στην τελευταία επέτειο επισκέφτηκαν την πόλη σε μία μόνο μέρα περισσότεροι από 3.500 Τούρκοι τουρίστες», περιγράφει.
Το 2013 η Ελλάδα εντάσσει στον αναπτυξιακό νόμο ρύθμιση σύμφωνα με την οποία πολίτες τρίτων χωρών μπορούν να αποκτήσουν άδεια παραμονής πέντε ετών, με την προϋπόθεση να αγοράσουν ακίνητο αξίας άνω των 250.000 ευρώ. Τα προηγούμενα χρόνια ωστόσο, παρά το αυξανόμενο τουριστικό ρεύμα, ελάχιστοι Τούρκοι ενδιαφέρθηκαν και τελικά αγόρασαν ακίνητα στην Ελλάδα στο πλαίσιο του προγράμματος της «χρυσής βίζας». «Το σκηνικό αλλάζει δραματικά μετά την απόπειρα πραξικοπήματος στη γειτονική χώρα, πριν από ακριβώς έναν χρόνο. Με βάση τα επίσημα στοιχεία, ακριβά ακίνητα για την απόκτηση βίζας έχουν αγοράσει έως σήμερα 81 Τούρκοι. Οι μισοί εξ αυτών τον τελευταίο χρόνο», λέει ο κ. Χατζημανώλης. Το ενδιαφέρον των Τούρκων έχει εκτιναχθεί. Δεκάδες αιτήσεις εκκρεμούν στις Περιφέρειες όλης της χώρας, που είναι αρμόδιες για την έκδοση των αδειών παραμονής. Στην Αθήνα οι νέοι αγοραστές ζητούν ακίνητα με πρόσβαση στη θάλασσα, στο Παλαιό Φάληρο, στη Γλυφάδα και στη Βουλιαγμένη, πιο σπάνια στο Κολωνάκι και στα βόρεια προάστια. Στη Θεσσαλονίκη προτιμούν το «πυρίκαυστο» κέντρο – πρόσφατα μια ολόκληρη οικοδομή πάνω από την Τσιμισκή αγοράστηκε από Τούρκους.
Ο μεσίτης Λευτέρης Γαλανός είναι από τους πλέον καταρτισμένους στην αγορά ακριβών ακινήτων από ξένους επενδυτές. Ο ίδιος σημειώνει ότι το ενδιαφέρον Τούρκων αγοραστών έχει αυξηθεί στο 100% τον τελευταίο χρόνο. Το τελευταίο ακίνητο που πούλησε σε μια οικογένεια Τούρκων ήταν ένα επιπλωμένο υπερπολυτελές διαμέρισμα στη Μητροπολίτου Ιωσήφ, στη Θεσσαλονίκη. «Πρόσφατα το γραφείο μας κλήθηκε να διαχειριστεί και ένα διαφορετικό προφίλ αγοραστών. Τουρκικό fund επενδυτών ζήτησε διαμερίσματα “πρώτα στη θάλασσα” αποκλειστικά στη Χαλκιδική για μια παρέα είκοσι οικογενειών, με γνώμονα να μην απέχουν πολύ μεταξύ τους. Εκεί συνδυάστηκε η εξοχική κατοικία με την απόκτηση άδειας παραμονής», σημειώνει ο κ. Γαλανός. Στη Βόρεια Ελλάδα τα τελευταία τρία χρόνια υπήρξαν επίσης αρκετές πωλήσεις μικρών διαμερισμάτων από Τούρκους χαμηλότερου οικονομικού προφίλ, που αγόρασαν ακίνητα αξίας 30.000-150.000 ευρώ. «Αυτοί έχουν κάποιες οικονομίες και θέλουν να τις επενδύσουν εκτός Τουρκίας, διότι φοβούνται για την εκεί πολιτική κατάσταση, με σκοπό αργότερα, επενδύοντας επιπλέον κεφάλαια, να αποκτήσουν την άδεια παραμονής», εξηγεί ο κ. Γαλανός.
Μεγαλοαστοί και διανοούμενοι
Κατά τη διάρκεια της έρευνας, οι συνομιλητές μας προσπάθησαν να μας φέρουν σε επαφή με Τούρκους αγοραστές, ωστόσο όλοι αρνήθηκαν να μιλήσουν έστω και ανώνυμα. Είναι ευκατάστατοι άνθρωποι, με καλή μόρφωση, που αγαπούν τον δυτικό τρόπο ζωής και ταξιδεύουν συχνά. Είναι στελέχη μεγάλων εταιρειών και τραπεζών, επιχειρηματίες, έμποροι, δικηγόροι. Ανεπίσημα προκύπτει ότι μεγαλοστοί Τούρκοι προτιμούν την Αθήνα, ενώ τη Θεσσαλονίκη περισσότερο οι «διανοούμενοι», για παράδειγμα πανεπιστημιακοί και συγγραφείς. Δεν έχουν καμία σχέση με το κίνημα του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, ούτε έρχονται παράνομα στην Ελλάδα με το κύμα των διωκόμενων αντικαθεστωτικών, που ζητούν πολιτικό άσυλο. Είναι στην πλειονότητά τους κεμαλιστές από την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη και άλλα μεγάλα αστικά κέντρα, οι οποίοι ανησυχούν για το μέλλον των οικογενειών τους και δυσφορούν για την κατάσταση φόβου και τον βίαιο εξισλαμισμό της τουρκικής κοινωνίας, ιδιαίτερα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα και το δημοψήφισμα του περασμένου Απριλίου, που έδωσε στον Ερντογάν εξουσίες σουλτάνου. Ανοίγονται πολύ δύσκολα και
διατηρούν στενές σχέσεις μεταξύ τους. Οι γυναίκες δεν φορούν μαντίλα. Οι ίδιοι αντιλαμβάνονται την Ελλάδα ως ευρωπαϊκή χώρα, στην οποία έχουν άμεση πρόσβαση – η πτήση από την Κωνσταντινούπολη στη Θεσσαλονίκη διαρκεί 50 λεπτά. Κι αν πριν από το αποτυχημένο πραξικόπημα ενδιαφέρονταν να επενδύσουν στην Ελλάδα νοικιάζοντας τα ακίνητα, συνήθως στη δημοφιλή πλατφόρμα Airbnb, πλέον ολοένα και περισσότεροι επιλέγουν τη χώρα μας για μόνιμη εγκατάσταση.
Ο δικηγόρος Αθηνών Βασίλης Μπαλάσης χειρίζεται αυτόν τον καιρό στο γραφείο του δύο περιπτώσεις Τούρκων, οι οποίοι ενδιαφέρονται να αγοράσουν ακίνητο στο Κολωνάκι. «Είναι στελέχη μεγάλων εταιρειών. Τα παιδιά τους είναι σε ηλικίες που θέλουν να σπουδάσουν στην Ευρώπη και θέλουν να σιγουρευτούν ότι δεν θα έχουν προβλήματα, λόγω της κατάστασης στην Τουρκία. Φοβούνται και ζητούν πρώτα απ’ όλα μυστικότητα», σημειώνει ο κ. Μπαλάσης. «Οι ίδιοι άνθρωποι, πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος, ξεσπάθωναν κατά του Ερντογάν. Πλέον δεν θέλουν καν να συζητούν τις εξελίξεις στη γειτονική χώρα. Αλλάζουν ευγενικά κουβέντα γιατί, όπως λένε, δεν θέλουν να στοχοποιηθούν. Θεωρούν ότι πίσω στην Τουρκία όλα μαθαίνονται». Η νομική συμβολή του κ. Μπαλάση αφορά τον έλεγχο των τίτλων των ακινήτων, την εκπροσώπηση στον συμβολαιογράφο, την επαφή με την Περιφέρεια, που εκδίδει την άδεια παραμονής, και τη διαπραγμάτευση της τιμής. Οι Τούρκοι, που αγαπούν το παζάρι στις συναλλαγές, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα εμφανίζονται περισσότερο αποφασιστικοί και λιγότερο ανατολίτες.
Και τουρκικές επενδύσεις
Το πρόγραμμα «χρυσής βίζας» εξασφαλίζει την άδεια παραμονής στην Ελλάδα και σε χώρες της ΕΕ, όμως όχι και την απόκτηση υπηκοότητας, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στη Μάλτα ή στην Πορτογαλία. Παρά τη γραφειοκρατία και άλλα παράδοξα –η «Καθημερινή» είχε αποκαλύψει ότι ζητήθηκε από Κινέζο αγοραστή πιστοποιητικό ότι είναι αρνητικός σε τεστ φυματίωσης–, μέχρι σήμερα έχουν χορηγηθεί 780 βίζες σε πολίτες τρίτων χωρών. Στην πρώτη θέση βρίσκονται οι Ρώσοι και ακολουθούν οι Κινέζοι. Από τα επίσημα στοιχεία προκύπτει ότι, κατά τη διάρκεια της κρίσης στη Συρία, περίπου 15 Σύριοι αγόρασαν αντίστοιχα ακίνητα στην Ελλάδα. Ειδικά στις περιπτώσεις των Τούρκων, η κατάθεση των χρημάτων γίνεται διατραπεζικά και με διαφάνεια, σε αντίθεση με περιπτώσεις Ρώσων, που φέρονται να είχαν εμφανιστεί με χρήματα σε μαύρες σακούλες. Μετά την πικρή εμπειρία των capital controls στην Ελλάδα, πολλοί ιδιοκτήτες ακινήτων στο άκουσμα του «ξένου αγοραστή» ζητούν να τους μεταβιβαστεί ένα μέρος των χρημάτων σε λογαριασμούς στο εξωτερικό, ωστόσο αυτό είναι αδύνατο, διότι η κατάθεση των 250.000 ευρώ πρέπει να γίνει σε τραπεζικό λογαριασμό στην Ελλάδα ώστε να θεωρηθεί έγκυρη η διαδικασία για την απόκτηση άδειας παραμονής. Στο παρελθόν μεγάλη συστημική τράπεζα είχε εκδώσει ειδικό πρόγραμμά δανειοδότησης για το πρόγραμμα της «χρυσής βίζας».
Σε αντίθεση με άλλες χώρες, στην Ελλάδα η απόκτηση της βίζας δεν σημαίνει και την απόκτηση άδειας εργασίας. «Αυτό είναι κάτι που πιέζουμε να αλλάξει, διότι υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να μείνουν εδώ και να επενδύσουν, κυρίως στον τουριστικό κλάδο και στα τρόφιμα. Με δυσκολία συγκρατούμε τη
διαρροή τουρκικών κεφαλαίων στη Βουλγαρία», λέει ο κ. Χατζημανώλης. Σε δύο περιπτώσεις Τούρκοι που απέκτησαν «χρυσή βίζα» επένδυσαν μεγάλα ποσά στη χαρτοβιομηχανία. Ανεξάρτητα από τα ακίνητα και την άδεια παραμονής, υπάρχει ενδιαφέρον τουρκικών επενδύσεων στην Ελλάδα. Η έλευση μεγάλων Τούρκων επενδυτών, όπως ο όμιλος Dogus, που απέκτησε τη μαρίνα του Φαλήρου και επίσης είναι στο σχήμα του Hilton, έχει ενθαρρύνει μικρότερους επενδυτές. «Πρόσφατα χειριστήκαμε τη μίσθωση δύο καταστημάτων στη Θεσσαλονίκη της τουρκικής πολυεθνικής MADO, με ύψος επένδυσης άνω των 600.000 ευρώ. Παράλληλα, υπάρχει ενδιαφέρον εμπορικών εταιρειών, που μέχρι τώρα διατηρούσαν αλυσίδες καταστημάτων στην Ελλάδα, ώστε να αναπτυχθούν στην ευρωπαϊκή αγορά, με αφετηρία την οδό Τσιμισκή στη Θεσσαλονίκη και την Ερμού στην Αθήνα», σημειώνει ο μεσίτης κ. Γαλανός.
«Οι Τούρκοι είναι φιλικοί, καλλιεργημένοι, έχουν ταξιδέψει στην Ευρώπη και έχουν ιδιαίτερη αδυναμία στην ελληνική κουζίνα και ιδιαίτερα στο φρέσκο ψάρι». ■