Ενα τεράστιο πρόβλημα που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί παγκοσμίως τα επόμενα χρόνια είναι τα fake news. Τεράστιες εταιρείες και οργανισμοί ασχολούνται με το πώς θα επαληθεύουν αν μία είδηση είναι αληθινή ή όχι. Γιατί ασχολούνται όμως τόσο έντονα με αυτό το ζήτημα πλέον; Πολύ απλά, διότι η πληροφόρηση μέσω του Διαδικτύου είναι καταιγιστική και μπορεί να είναι και ανώνυμη.
Δηλαδή, κάποιος γράφει κάτι ψευδές ή ημιαληθές και ταυτόχρονα κανένας δεν τιμωρείται για τη ζημιά που μπορεί να προκαλέσει. Το γεγονός ότι κάποιος ανώνυμα παραπληροφορεί τους αναγνώστες με οποιονδήποτε σκοπό και δεν μπορεί να βρεθεί ποιος είναι, αποτελεί τη μία πτυχή του προβλήματος.
Η άλλη πτυχή είναι ότι ένας επώνυμος αναφέρει μία όχι αληθή είδηση, γνωρίζοντας ότι, λόγω της δυνατότητας που του δίνεται να διαδοθεί πολύ γρήγορα η πληροφορία, θα πετύχει να σχηματιστεί μία άποψη στην πλειοψηφία των αναγνωστών, που ανεξάρτητα αν δεν εκφράζει την αλήθεια, θα κυριαρχήσει. Αυτό είναι και το πιο επικίνδυνο στην εποχή μας. Δηλαδή, το να έχει ως στρατηγική κάποιος τη διάδοση μη αληθών ειδήσεων, ώστε να κερδίσει οικονομικά ή πολιτικά οφέλη.
Για να γίνω πιο σαφής θα περιγράψω ένα θεωρητικό παράδειγμα. Ανακοινώνει ο πρωθυπουργός μιας ευρωπαϊκής χώρας τον Ιούλιο του 2017 ότι η απορρόφηση του ΕΣΠΑ φτάνει για πρώτη φορά στη χώρα το 100%. Ας υποθέσουμε ταυτόχρονα ότι η αληθινή απορρόφηση του ΕΣΠΑ τον Ιούλιο του 2017 είναι 9%. Αλλωστε, δεν θα μπορούσε, όσο αποτελεσματική κι αν είναι μία κυβέρνηση, να φτάσει το 100% πριν από τον τελευταίο χρόνο του προγράμματος. Οι κάτοικοι στα χωριά της περιφέρειας που δεν έχουν σχετικές γνώσεις, και παρακολούθησαν στις ειδήσεις των τηλεοπτικών καναλιών τον πρωθυπουργό να λέει κάτι τέτοιο, θεωρούν ότι όντως έχει καταφέρει ένα θαύμα. Ακόμη και αν στη συνέχεια οι τεχνοκράτες ενημερώσουν ότι το αληθινό ποσοστό είναι 9%, ελάχιστοι από τους πολίτες θα το μάθουν και ακόμη πιο λίγοι θα πιστέψουν ότι ένας πρωθυπουργός θα μπορούσε να παραπληροφορήσει για ένα τέτοιο ζήτημα. Γιατί ενώ δύσκολα ο πολίτης θα πιστέψει μία υπόσχεση για το μέλλον, πολύ εύκολα θα δεχθεί μία τέτοια πληροφορία από τον πρωθυπουργό. Ετσι πάνω στην επικίνδυνη στρατηγική που βασίζεται στην αντίληψη ότι θα διαδίδω μη αληθείς, ευχάριστες ειδήσεις στους πολίτες, χτίζεται πλέον η καριέρα νέων πολιτικών που δεν έχουν αξίες, αρχές και όρια.
Θα αναφέρω και ένα άλλο θεωρητικό παράδειγμα που σχετίζεται με οικονομικά και όχι πολιτικά οφέλη. Ανακοινώνεται από έναν χρηματοοικονομικό φορέα ότι οι αξίες των ακινήτων σε μία χώρα έπεσαν κατά 30%. Αυτό σημαίνει ότι αν κάποια από αυτά αποτελούσαν εγγυήσεις για αντίστοιχο δάνειο, τότε αυτά τα δάνεια δεν έχουν αντίστοιχες εξασφαλίσεις με όποια συνέχεια μπορεί να έχει το παραπάνω γεγονός. Αν ο φορέας που ανακοινώνει τα αποτελέσματα έχει όφελος από μία τέτοια ανακοίνωση και ταυτόχρονα δεν βασίζεται σε επιστημονική τεκμηρίωση ή σε αντικειμενικά στοιχεία, τότε και αυτός εκμεταλλεύεται κάποια μη αληθή είδηση.
Η αξία της πληροφόρησης της αλήθειας είναι και θα είναι στο μέλλον πολύ μεγάλη. Γι’ αυτόν τον λόγο θα πρέπει οι πολίτες να εκπαιδευτούν να αναζητούν την πληροφόρηση από οργανισμούς που δεν έχουν κάποιο όφελος από την ίδια την πληροφορία που δίνουν.
Τα λεγόμενα fake news έχουν μπει στην καθημερινότητά μας, όχι απλά σαν μη αληθείς ειδήσεις, αλλά σαν μέσο μιας οργανωμένης στρατηγικής σε κάθε επίπεδο. Μιας στρατηγικής που υπονομεύει την ίδια την ουσία της δημοκρατίας, εμπεδώνοντας ένα κλίμα αναξιοπιστίας θεσμών και διαδικασιών. Κάποιος πρέπει να το σταματήσει…
* Ο κ. Γιώργος Στασινός είναι πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας.