Η απόλυτη ναυτική περιπέτεια

Η απόλυτη ναυτική περιπέτεια

4' 6" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο «Σκοτεινός Αρκτικός» είναι ένα βιβλίο που δεν σε αφήνει να κουνηθείς από τη θέση σου αν δεν το τελειώσεις. Μολονότι ξεκινά με έναν φόνο που διαπράττεται στις ελεεινές αποθήκες ενός βρετανικού λιμανιού στα μέσα του 19ου αιώνα, δεν οφείλει τη δύναμή του στην ωμότητα. Αλλωστε, όσο σκληρή κι αν είναι η περιγραφή της πράξης, οι σύγχρονοι αναγνώστες έχουμε πάθει μια ελαφρά ανοσία απέναντι στη βία.

Ομως, ο Χέντρι Ντραξ, καμακιστής στο επάγγελμα και ήδη από το πρώτο κεφάλαιο δολοφόνος, είναι ένας τόσο αχρείος χαρακτήρας που καταλαβαίνουμε αμέσως ότι θα γίνει ο καταλύτης της πλοκής. Ο,τι αγγίζει, καταστρέφεται. Συνεπώς, ο ναύλος για τον Αρκτικό Ωκεανό με το φαλαινοθηρικό «Volunteer» είναι εξαρχής καταδικασμένος.

Το καράβι του Ντραξ ξεκινά από τις ανατολικές ακτές της Βρετανίας για τα νερά του Βορρά. Η περιοχή διαθέτει ακμαία βιομηχανία που ζει από την αλιεία φαλαινών. Αυτός ο ανελέητος άνθρωπος αποτελεί μέλος ενός ετερόκλητου πληρώματος σκληροτράχηλων ναυτικών που επιλέγεται με μοναδικό κριτήριο το κέρδος του πλοιοκτήτη. Κάποιος από αυτούς λέει με ελαφρά τη καρδία: «Το κυνήγι της φάλαινας είναι γεμάτο κινδύνους. Οι λιγότερο τυχεροί από εμάς δεν θα επιστρέψουν ζωντανοί. Αυτό είναι ένα απλό γεγονός». Αν στο παραπάνω σχόλιο προσθέσουμε τον Ντραξ, και δίπλα του βάλουμε έναν ακόμη δυνατό χαρακτήρα, τον Ιρλανδό γιατρό Πάτρικ Σάμνερ με την έμφυτη ακεραιότητα και την επιβαρυμένη συνείδηση, ξέρουμε ότι το συγκεκριμένο λογοτεχνικό ταξίδι θα εξελιχθεί σε μια ηθική αναμέτρηση.

Βιωματική περιγραφή

Ο συγγραφέας του «Σκοτεινού Αρκτικού» Ιαν Μακ Γκουάιρ κατάγεται από το Χαλ, το λιμάνι του ανατολικού Γιόρκσαϊρ που στις αρχές του 19ου αιώνα είχε τον μεγαλύτερο στόλο φαλαινοθηρικών στη Βρετανία. Το βίωμα λοιπόν παίζει σημαντικό ρόλο στην ολοζώντανη, σχεδόν κινηματογραφική περιγραφή του τόπου, των συνθηκών ζωής και εργασίας των ναυτικών. Τα πρόσωπα μιλούν τα λιμανίσια αγγλικά της εποχής, μια γλώσσα σκληρή που ταιριάζει απόλυτα στον ψυχισμό τους. Οι κεντρικοί χαρακτήρες είναι όλοι άντρες.

Μολονότι κάποιοι παρουσιάζονται πολύ πιο διεστραμμένοι από όσο θα μπορούσε να φανταστεί ένας συγγραφέας του προπερασμένου αιώνα, η σχέση του «Σκοτεινού Αρκτικού» με τα μυθιστορήματα του Χέρμαν Μέλβιλ είναι προφανής.

Ο Ιαν ΜακΓκουάιρ μοιάζει να αποτίει φόρο τιμής στον «δάσκαλο», τον οποίο προφανώς γνωρίζει πολύ καλά ως ακαδημαϊκός ειδικευμένος στην αμερικανική λογοτεχνία του 19ου αιώνα.

Με ταλέντο και λογοτεχνική εξυπνάδα προσθέτει στο φρικτό παρελθόν του καμακιστή Ντραξ την υπόνοια του κανιβαλισμού, κάτι για το οποίο είχε κατηγορηθεί και ο Μέλβιλ, που συμβίωσε για κάποιο διάστημα με τους ιθαγενείς των νησιών Μαρκίζ στο νότιο Ειρηνικό.

Αλλά από το βιβλίο δεν λείπει ούτε η επιρροή του Τζόζεφ Κόνραντ. Στον απόηχο της «Καρδιάς του κτήνους» το «Volunteer» πλέοντας προς τα νερά του Αρκτικού Κύκλου μετατρέπεται σε έναν αδιανόητο τόπο, όπου θα αναμετρηθούν η βαρβαρότητα του ανθρώπου με το μένος της φύσης. Οι άντρες του πληρώματος, άγριοι και άσπλαχνοι όταν πρόκειται για το κυνήγι της φάλαινας ή τον βιασμό ενός μικρού μούτσου, γίνονται νωθροί και αδύναμοι όταν έρχονται αντιμέτωποι με το παγωμένο κόσμο του Βορρά. Η εμπειρία παύει να τους στηρίζει και μαζί χάνεται το σθένος τους. Σταδιακά οδηγούνται στην εξαχρείωση.

Τύψεις και επιβίωση

Τη φωνή της συνείδησης μιας (εκ)πολιτισμένης κοινωνίας εκπροσωπεί κατά κάποιον τρόπο ο στρατιωτικός χειρουργός Σάμνερ, που σαν τον κεντρικό χαρακτήρα του «Λόρδου Τζιμ» του Κόνραντ πρέπει να αναμετρηθεί με τις τύψεις του. Η θητεία του στον πόλεμο που ονομάστηκε Ινδική Ανταρσία, και οι εμπειρίες του από την πολιορκία του Δελχί έχουν αμαυρώσει τη φήμη του και τον καθιστούν υπόλογο στην ηθική του. Ο συγγραφέας τον αντιμετωπίζει με συμπάθεια, αν και δεν του χαρίζεται.

Η επιβίβαση στο «Volunteer», η αναμέτρησή του με τη σκληρή ζωή του φαλαινοθήρα, η σύγκρουση με τα στοιχεία της φύσης δεν αρκούν για να αποκαταστήσει την τιμή του. Αλλωστε, ο Ιαν ΜακΓκουάιρ είναι ένας πολύ καλός συγγραφέας για να προσφέρει στον ήρωά του μια τόσο προφανή σωτηρία. Κανένα από τα πρόσωπα δεν οδηγείται στην αποκάθαρση μέσω σχοινοτενών εσωτερικών μονολόγων, ή μιας επιφοίτησης της λογικής όπως θα συνέβαινε σε κάποιο σύγχρονο μυθιστόρημα. Και κανένας τους δεν θα λυτρωθεί χάρη στη δοκιμασία του φαλαινοθηρικού. Η μεγαλύτερη επιτυχία τους είναι η επιβίωσή τους. Οι άνθρωποι απλώς ενεργούν, δεν διδάσκονται, ούτε αλλάζουν. Η ανδρική ορμή που τους κινεί, διαθέτει έναν σκοτεινό πυρήνα που ο συγγραφέας περιγράφει με αιχμηρή πρόζα. Είτε χρειάζεται να γδάρουν μια πολική αρκούδα είτε να φάνε ωμά τα εντόσθια μιας φώκιας για να επιζήσουν, το ύφος της περιγραφής διατηρεί τον ρεαλισμό του χωρίς να απολαμβάνει τη βία. Εχει φτιάξει λοιπόν ο Ιαν ΜακΓκουάιρ μια απομίμηση των μεγάλων ναυτικών περιπετειών που κλείνει το μάτι στον 19ο αιώνα; Εχει δημιουργήσει ένα μυθιστόρημα που «μιλάει» μόνον σε υποψιασμένους αναγνώστες; Κάθε άλλο. Ο υποψήφιος του βραβείου Booker 2016 έκανε με αυτό το δεύτερο βιβλίο του, εκτός των άλλων, μια σημαντική εμπορική επιτυχία, γιατί περισσότερο από τη διακειμενικότητα τον νοιάζει η ιστορία που αφηγείται. Οι χαρακτήρες του δεν είναι απλώς προϊόν έρευνας, έχουν βιώματα αντί για σκέψεις. Εχουν ατομικότητα και αφήνουν στη ζωή μας το μνημονικό ίχνος μιας συνάντησης με πραγματικούς ανθρώπους.

​​ Το μυθιστόρημα «Σκοτεινός Αρκτικός» του Ιαν ΜακΓκουάιρ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός σε μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα. Σελ. 364.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή