Ο γιος τους λείπει από το σπίτι, για έβδομη φορά. Παρακολουθεί εκτός Αθήνας πρόγραμμα απεξάρτησης από την ηρωίνη και τα χάπια, στα οποία παραμένει εθισμένος εδώ και 20 χρόνια. Οι προηγούμενες απόπειρές του για διακοπή της χρήσης, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, κατέληγαν σε υποτροπή λίγους μήνες μετά την επιστροφή του στη γειτονιά όπου μεγάλωσε, στο Μενίδι. Οι γονείς του ανησυχούν μήπως αυτός ο φαύλος κύκλος συνεχιστεί.
«Ο γιος μου ίσως είχε απεξαρτηθεί εάν ζούσαμε αλλού», λέει η κ. Μαρία όταν τη συναντάμε στο σπίτι της. Καθόμαστε στο σαλόνι, με την εξώπορτα που βλέπει στην αυλή ανοιχτή για να δροσίζεται ο χώρος. Λίγα τετράγωνα μακριά βρίσκονται τα μέρη όπου εδώ και χρόνια πραγματοποιείται διακίνηση των ναρκωτικών.
Οπως είχαν διαπιστώσει αστυνομικοί σε έρευνα παρακολούθησης το διάστημα Φεβρουαρίου – Απριλίου, η προσέλευση των χρηστών εκεί από διάφορα σημεία της Αθήνας ξεκινούσε στις 11 το πρωί και σταματούσε με το σκότος. Η ροή ξεπερνούσε ανά διαστήματα τα 20 άτομα ανά ώρα, με τους αστυνομικούς να αποκαλούν την περιοχή «σούπερ μάρκετ» χρήσης. Χαρακτηρισμός, που συνοδεύει το Μενίδι και άλλες τοποθεσίες της Δυτικής Αττικής τουλάχιστον επί μία δεκαετία, όπως προκύπτει από σχετικά έγγραφα που είναι σε γνώση της «Κ».
«Οταν τον φέρνεις πάλι εδώ και στην άλλη πόρτα τον περιμένει ο έμπορος και πουλάει ηρωίνη, είναι πολύ δύσκολο. Αν πηγαίναμε στην επαρχία, ίσως να ήταν διαφορετικά, αλλά το σπίτι, η δουλειά είναι εδώ», λέει η κ. Μαρία. Οπως ζήτησε, το πραγματικό της όνομα και τα στοιχεία του γιου της δεν δημοσιοποιούνται από την «Κ».
Ο θάνατος 11χρονου από αδέσποτη σφαίρα κατά τη διάρκεια σχολικής γιορτής τον περασμένο μήνα ανέδειξε ξανά το θέμα της εγκληματικότητας και της διακίνησης ναρκωτικών στο Μενίδι. Η οικογένεια της κ. Μαρίας όμως αντιμετωπίζει το πρόβλημα της εμπορίας και χρήσης ουσιών εδώ και δύο δεκαετίες, στο δικό της σπίτι. Μέσα από την ιστορία της, μελετώντας σχετική δικογραφία από αστυνομική επιχείρηση εξάρθρωσης κυκλωμάτων διακίνησης, αλλά και μέσω συνεντεύξεων με φορείς παρέμβασης και στήριξης εξαρτημένων ατόμων, η «Κ» σκιαγραφεί κάποιες από τις προσπάθειες απεγκλωβισμού αλλά και τις δυσκολίες διαβίωσης σε μια περιοχή διακίνησης ναρκωτικών.
Θυμάται ότι ο γιος της ήταν 18 ετών, όταν τον βρήκε στο δωμάτιό του ημιλιπόθυμο με ένα κομμάτι αλουμινόχαρτο στο χέρι. «Ηταν το πρώτο σοκ. Νόμιζα ότι είχε πεθάνει ή ότι είχε πέσει σε κώμα», λέει η κ. Μαρία. «Εκτοτε πήγε σε κλειστά προγράμματα. Οταν επέστρεφε όμως, στους τέσσερις μήνες άρχιζε ξανά», λέει. Απομακρυνόταν από φίλους και οικογένεια, δεν απαντούσε σε τηλεφωνήματα και σταδιακά τα σημάδια της εξάρτησης επανεμφανίζονταν. Ειδικοί σε προγράμματα απεξάρτησης που μίλησαν στην «Κ» εξηγούν ότι η επιστροφή σε περιοχή όπου γίνεται χρήση δεν αποτελεί από μόνη της λόγο υποτροπής. Το πιο σημαντικό, όπως αναφέρουν, είναι κατά πόσον έχει δουλέψει ο χρήστης με τον εαυτό του και εάν έχει ολοκληρώσει το πρόγραμμα απεξάρτησης.
Από την πρόσφατη δίμηνη αστυνομική επιχείρηση στον οικισμό Αυλίζας στο Μενίδι, προέκυψε ότι κάποιοι χρήστες επί πολλά χρόνια προμηθεύονταν ουσίες –κυρίως ηρωίνη– από την περιοχή. Ενδεικτικά, χρήστης ανέφερε ότι μετέβαινε εκεί από το Καματερό επί 15 χρόνια και ότι ο έμπορος στον οποίο πήγαινε δεχόταν 150 άτομα την ημέρα. Αλλος χρήστης, κάτοικος Γκύζη, αγόραζε ναρκωτικά από το Μενίδι την τελευταία εξαετία. Η χρήση γινόταν είτε στα σπίτια των εμπόρων είτε σε ερειπωμένα οικόπεδα. Σε μία από τις παρακολουθήσεις που είχαν κάνει οι αστυνομικοί στο πλαίσιο επιχείρησης εξάρθρωσης εμπόρων ναρκωτικών, είχαν καταγράψει στις 4 Απριλίου στις 15.00 συνολικά 13 εξαρτημένους ανθρώπους να κάνουν χρήση ουσιών σε οικόπεδο.
Προσπάθειες παρέμβασης
Οπως λέει στην «Κ» ο Μιχάλης Μυλωνάς, υπεύθυνος του προγράμματος άμεσης πρόσβασης ΚΕΘΕΑ «Εξέλιξις», το 2004 ξεκινάει έρευνα δράσης στην περιοχή για να καταγραφεί η κατάσταση και να διαπιστωθούν οι ανάγκες. Αργότερα, στον γειτονικό Δήμο του Ιλίου, το ΚΕΘΕΑ αποκτά σταθερή παρουσία στελεχώνοντας συμβουλευτικό κέντρο. Ανά διαστήματα βρίσκεται και στο Μενίδι βαν του προγράμματος «Εξέλιξις». Σταθμευμένο σε κεντρική οδό, πραγματοποιεί δράσεις ενημέρωσης των χρηστών και σύνδεσής τους με υπηρεσίες υγείας και απεξάρτησης. Εξηγούν σε μικρή μερίδα κατοίκων που αντιδρούν για την παρουσία τους ότι τους χρειάζονται δίπλα τους, συμμάχους στην προσπάθειά τους.
Επειτα από μια περίοδο διακοπής, οι παρεμβάσεις του «Εξέλιξις» συνεχίζονται μέσα στο 2017. Σε συνεργασία με τον ΟΑΣΑ επιβιβάζονται σε δρομολόγια λεωφορείων προς το Μενίδι για να καθησυχάσουν οδηγούς και επιβάτες και να διαχειριστούν περιστατικά που μπορεί να προκύψουν με χρήστες.
«Θέλουμε να σωθεί και το παιδί μας»
«Δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμα περιστατικά», λέει ο κ. Μυλωνάς. Σε ένα από τα αναγνωριστικά δρομολόγια λεωφορείων που είχε πραγματοποιήσει ο ίδιος, προτού ξεκινήσει επίσημα η συγκεκριμένη δράση, χρήστης κατέρρευσε από υπερβολική δόση. Θυμάται στις αντιδράσεις του κόσμου «από ουρλιαχτά μέχρι αδιαφορία». Γι’ αυτό κρίθηκε ότι θα έπρεπε να επιβαίνουν σε δρομολόγια άνθρωποι με γνώση και κατάρτιση για να βοηθήσουν σε ό,τι συμβεί. Μετά τον θάνατο του 11χρονου όμως τον Ιούνιο και την έκρυθμη κατάσταση με πορείες και επεισόδια στην περιοχή, κρίθηκε ότι έπρεπε να αποσυρθούν.
Μέχρι και το συμβάν με τον 11χρονο, παρουσία στο Μενίδι επί πενταετία είχε και το πρόγραμμα «Νόστος» του ΚΕΘΕΑ. Η κοινωνική λειτουργός και σύμβουλος τοξικοεξάρτησης Βασιλική Χαραλαμποπούλου εξηγεί ότι τετραμελής ομάδα περίμενε στην αποβάθρα του προαστιακού και ενημέρωνε χρήστες, προτού εκείνοι αποχωρήσουν από το Μενίδι, για υπηρεσίες υποστήριξης και θεραπείας.
Το κέντρο οικογενειακής υποστήριξης του ΚΕΘΕΑ «Νόστος» παρακολουθεί από τον Οκτώβριο του 2014 και η κ. Μαρία με τον πρώην σύζυγό της. Συνολικά 230 γονείς μετέχουν στο σχετικό πρόγραμμα. Κάποιοι παίρνουν μέρος σε αυτό παράλληλα με το πρόγραμμα θεραπείας που ακολουθεί το παιδί τους, άλλοι ανεξάρτητα. «Οι γονείς μαθαίνουν πώς μπορούν να κινητοποιήσουν το παιδί τους για να ξεκινήσει τη θεραπεία και αλληλοστηρίζονται σε ομάδες αυτοβοήθειας», λέει η κ. Χαραλαμποπούλου που έχει εξειδικευτεί και στην οικογενειακή θεραπεία. Οι περισσότεροι ζουν διαρκώς με τον φόβο του θανάτου του παιδιού τους.
«Τι μας κρατάει τόσα χρόνια;», λέει ο πρώην σύζυγος της κ. Μαρίας. «Η ελπίδα. Εχουν σωθεί πολλά παιδιά. Θέλουμε να σώσουμε και το δικό μας».