Αντίθετα με τον μεγάλο γρίφο των πάγων της Ανταρκτικής, οι εξελίξεις στον Αρκτικό Ωκεανό ακολουθούν γραμμική πορεία. Η μέση έκταση των πάγων του Αρκτικού Ωκεανού μειώνεται κατά 13% κάθε 10 χρόνια. Με αυτό τον ρυθμό, το 2030 δεν θα υπάρχουν πάγοι τους καλοκαιρινούς μήνες. Στην καλύτερη περίπτωση, αν οι κυβερνήσεις αποφασίσουν να περιορίσουν αύριο τις εκπομπές ρύπων που εντείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, μπορεί να σωθούν το πολύ 3 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα καλοκαιρινών πάγων, δηλαδή η μισή έκταση από αυτή που υπήρχε έως τη δεκαετία του 1970. Αλλά οι ελπίδες για κάτι τέτοιο εξανεμίζονται, καθώς τα χρονικά περιθώρια στενεύουν, ενώ τα μοντέλα συστηματικά υποτιμούν την ταχύτητα των αλλαγών και τείνουν να αναθεωρούνται προς το χειρότερο.
«Τα καλοκαίρια χωρίς πάγο θα μεταβάλουν δραματικά τα οικοσυστήματα της Αρκτικής», σημειώνει το περιοδικό Nature. «Η αλλαγή θα γίνει αισθητή πέρα από την περιοχή, πιέζοντας προς τα πάνω την παγκόσμια θερμοκρασία και επηρεάζοντας τη συμπεριφορά του καιρού σε όλο τον κόσμο». «Δεν μιλάμε μόνο για τις πολικές αρκούδες και τις φώκιες», τονίζει στο περιοδικό η Τζουλιέν Στροβ, ειδική στον πάγο των θαλασσών στο University College του Λονδίνου. «Είμαστε όλοι είδη που εξαρτώνται από τον πάγο».
Θεωρητικά, ο πάγος θα μπορούσε να επανεμφανισθεί στον Αρκτικό Ωκεανό μερικές δεκαετίες αφού σταματήσει η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας (και αφού βέβαια η τήξη του θα έχει πυροδοτήσει καταστροφικές αλλαγές στα οικοσυστήματα που συντηρούν την ανθρωπότητα). Θα μπορούσε κανείς να παρομοιάσει τον Αρκτικό Ωκεανό με νερό που θα αποκτήσει ξανά μια κρούστα πάγου αν επισκευαστεί η κατάψυξη.
Πολύ διαφορετικό είναι το τοπίο στην Ανταρκτική, οι πάγοι της οποίας έχουν μεγάλο πάχος, «πατούν» κυρίως σε ξηρά και χρειάστηκαν χιλιετίες για να σχηματισθούν. Η τήξη του παγοκαλύμματος της Ανταρκτικής, αν συμβεί, θα είναι αμετάκλητη σε ορίζοντα χιλιετιών. Αυτό είναι ένα από τα λίγα πράγματα τα οποία είναι σε θέση να πουν με βεβαιότητα οι επιστήμονες για την παγωμένη ήπειρο. Κατά τα λοιπά, υπάρχουν σοβαρά κενά στην επιστημονική γνώση, γι’ αυτό και είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί τι σημαίνει η σταδιακή αποσύνθεση της παγοκρηπίδας Λάρσεν C.
Η παγοκρηπίδα της Ανταρκτικής είναι η παγωμένη θάλασσα που περιβάλλει την παγωμένη ήπειρο. Η έκτασή της παρουσιάζει ήπιες διακυμάνσεις από τη δεκαετία του 1970, φθάνει στο απόγειο το 2014 και έκτοτε πραγματοποιεί, σε τρία χρόνια, βουτιά συρρίκνωσης τόσο έντονη όσο συρρικνώθηκαν οι πάγοι του Αρκτικού Ωκεανού σε τρεις δεκαετίες.
Αν λυθεί το «φρένο»
Το ερώτημα αν παρακολουθούμε ένα σημείο καμπής ή μία φυσική διακύμανση δεν μπορεί να απαντηθεί αν δεν υπάρξουν περισσότερα στοιχεία από πολύ μεγαλύτερες χρονικές περιόδους και αν δεν προχωρήσει η έρευνα γύρω από τους πολύπλοκους δυναμικούς και θερμοδυναμικούς μηχανισμούς που οριζούν τη συμπεριφορά της παγοκρηπίδας.
Θα φανταζόταν κανείς ότι ίσως το ζήτημα θα μπορούσε να ανεβεί κάπως ψηλότερα στις διεθνείς προτεραιότητες, μια και η παγοκρηπίδα αποτελεί το «φρένο» που εμποδίζει τα παγωμένα ποτάμια (παγετώνες) της Ανταρκτικής να κινηθούν προς τη θάλασσα. Αν η παγοκρηπίδα της Ανταρκτικής τεμαχιστεί σε παγόβουνα ή αν ο Βόρειος Παγωμένος Ωκεανός λιώσει, η στάθμη των θαλασσών δεν θα μεταβληθεί. Ομως, τα παγωμένα ποτάμια της Ανταρκτικής (και, ακόμη πιο άμεσα, της Γροιλανδίας) είναι ικανά να εισφέρουν γιγάντιους όγκους νέων υδάτων στους ωκεανούς. Τότε οι περισσότερες παράκτιες πόλεις και όλες οι παραλίες απλώς θα σβηστούν από τον χάρτη.