To Στόουνχεντζ, ένα από τα πιο δημοφιλή τουριστικά αξιοθέατα της Μεγάλης Βρετανίας, παραμένει μέχρι σήμερα ένα από τα πιο αινιγματικά αρχαία παγκόσμια μνημεία. Καθώς οι αρχαιολόγοι το μελετούν επί χρόνια, μία συνεκτική ιστορία σχετικά με τη λειτουργία του και το μακρινό παρελθόν του φαίνεται να κάνει πλέον την εμφάνιση της. Η τελευταία δεκαετία υπήρξε καθοριστική για αυτή την εξέλιξη, καθώς οι ερευνητές διεύρυναν σημαντικά τις έρευνες τους όχι μόνο σε αυτό καθαυτό το μνημείο αλλά και στην περιοχή που το περικλείει.
Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα ανασκαφές, το Στοουνχέντζ αποτελούσε κομμάτι ενός σύνθετου δικτύου κατασκευών, το οποίο περιελάμβανε αρχαία ταφικά μνημεία, συχνά ακόμη και χρυσά, άγνωστους οικισμούς και τόπους λατρείας. Τα ευρήματα αυτά σχηματίζουν μία πολύ πιο περίπλοκη και μυστηριώδη εικόνα για τη Νεολιθική Εποχή και την Εποχή του Χαλκού, από εκείνη που επικρατούσε μέχρι σήμερα σε σχέση με τις μυστηριώδεις γιγάντιες πέτρες.
Ένα επιστημονικό εγχείρημα που προσέγγισε το Στόουνχεντζ με την άνωθεν θεώρηση ήταν το «Stonehenge Hidden Landscapes Project», το οποίο «έτρεξε» από το 2010 μέχρι το 2014. Κάνοντας χρήση υπόγειων ραντάρ και τεχνικών μαγνητικής απεικόνισης, το συγκεκριμένο εγχείρημα αποκάλυψε πως το μνημείο βρισκόταν στο κέντρο ενός σύνθετου ιστού κτισμάτων, ο οποίος κάλυπτε μία έκταση 12 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Σύμφωνα με τον επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας, αρχαιολόγο από το πανεπιστήμιο του Μπράντφορντ, Βίνσεντ Γκάφνεϊ, το εγχείρημα αποκάλυψε εκατοντάδες νέα στοιχεία για την τοποθεσία, καθώς και για το τι υπήρχε και για το τι δεν υπήρχε δίπλα από το μνημείο.
«Αυτό που αποκάλυψαν οι έρευνες μας είναι μία τελείως άγνωστη μνημειώδης φάση της περιοχής του Ντούρινγκτον Ουόλς. Μεταξύ του νεολιθικού χωριού και του τεράστιου προχώματος υπήρχε ένα πολύ μεγάλο σύνολο κολονών, ύψους 4 με 6 μέτρα, οι οποίες ήταν το λιγότερο 200 και το περισσότερο 300. Αυτό το στοιχείο είναι τελείως καινούργιο και θα είχε χαθεί τελείως χωρίς τη συγκεκριμένη έρευνα», ανέφερε συγκεκριμένα ο Γκάφνεϊ.
Επιπλέον, η εύρεση άλλου ενός τεράστιου μνημείου στην περιοχή έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι αρχαιολόγοι παρατηρούν την εξέλιξη και την ιστορία της, καταλήγοντας στο συμπέρασμα πως στο τοπίο λάμβαναν χώρα θρησκευτικές τελετουργίες, άμεσα συνδεδεμένες με τα μνημεία.
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Μάικ Πάρκερ Πέρσον του πανεπιστημίου του Λονδίνου, οι κολόνες ενδέχεται να τοποθετήθηκαν στο σημείο με σκοπό να μείνουν όρθιες για μικρό διάστημα και ενδεχομένως να λειτουργούσαν ως «μνημείο για τους ανθρώπους που ζούσαν εκεί, ενώ εκείνοι έχτιζαν το Στόουνχεντζ».
Εν ολίγοις, ανεξαρτήτως του αν η χρήση του ογκώδους μνημείου ήταν ή όχι θρησκευτική, αποδεικνύεται ότι δεν ήταν μόνο του στην ευρύτερη περιοχή. Για να κατανοήσουμε όμως τη σημασία του, πρέπει να καταλάβουμε και το νόημα του τι βρισκόταν γύρω του.
Σύμφωνα με ένα άλλο επιστημονικό εγχείρημα, το οποίο έλαβε χώρα από το 2003 μέχρι το 2009, το «Stonehenge Riverside Project», το μνημείο χτίστηκε σε δύο ξεχωριστές φάσεις, οι οποίες χωρίζονται μεταξύ τους από ένα διάστημα 500 ετών. Συγκεκριμένα, πριν από 4.500 χρόνια χτίστηκε το εσωτερικό του μέρος, ενώ πέντε αιώνες αργότερα το εξωτερικό του.
Ωστόσο, η ευρύτερη περιοχή κατοικούνταν ήδη πριν από 9.000 χρόνια, κάτι που σημαίνει ότι είχε ουσιαστική σημασία ακόμη και πριν χτιστεί το Στόουνχεντζ. Η περιοχή αυτή εκτείνεται 30 χιλιόμετρα μακριά μέχρι το Έιβμπερι, στο όποιο βρίσκεται ο μεγαλύτερος κατασκευασμένος πέτρινος κύκλος στην Ευρώπη, ενώ φτάνει μέχρι και την Ουαλία, από την οποία οι προϊστορικοί Βρετανοί μετέφεραν τις πέτρες που χρησιμοποίησαν, για να χτίσουν τον εσωτερικό κύκλο του Στόουνχεντζ, το οποίο ουσιαστικά λειτουργούσε ως συνδετικός κρίκος για τις προαναφερθείσες περιοχές.
Σύμφωνα με τον Πέρσον, οι ογκόλιθοι που μεταφέρθηκαν στο Στόουνχεντζ από την Ουαλία πρέπει να θεωρούνταν προγονικά σύμβολα των δυτικών Βρετανών και η μεταφορά τους πρέπει να συμβόλιζε την ένωση των δύο βασικών νεολιθικών λαών της νότιας Βρετανίας.
Όπως αναφέρει ο Γκάφνεϊ, τα τελευταία ευρήματα υποδεικνύουν «όχι μόνο τη μοναδικότητα του Στόουνχεντζ, αλλά και τη σημασία της περιοχής γύρω από αυτό» και μας δίνουν να καταλάβουμε πως «ακόμα βρισκόμαστε σε αρχικό στάδιο κατανόησης της εξέλιξης του και της σημασίας που είχε για τους ανθρώπους που το έχτισαν».