Λιτή και υγιεινή διατροφή, καθημερινή και πολλές φορές σκληρή σωματική δραστηριότητα, ένα καθαρό φυσικό περιβάλλον και μια διαφορετική αντιμετώπιση της ζωής, σύμφωνα με την οποία ένας άνθρωπος είναι ευτυχισμένος με λίγα. Με αυτά τα «συστατικά» οι κάτοικοι της Ικαρίας διασφαλίζουν για τον εαυτό τους το ελιξίριο της μακροζωίας και καθιστούν το νησί τους μεταξύ των περιοχών του πλανήτη με τους μακροβιότερους κατοίκους.
Το εντυπωσιακό είναι ότι τα ίδια δημογραφικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, που απομονώνει τα τελευταία χρόνια η επιστημονική έρευνα στο νησί (μελέτη «ΙΚΑΡΙΑ»), είχε ήδη επισημάνει, πριν από σχεδόν 400 χρόνια, ένας αρχιεπίσκοπος, που περιγράφει για την Ικαρία την εικόνα «της μικράς νήσου, της πτωχότερης και όμως της ευτυχέστερης από όλες τις άλλες του Αιγαίου Πελάγους», όπου πολύ συχνά συναντά κανείς ανθρώπους που έχουν φτάσει τα 100 χρόνια ζωής.
Πρόκειται για τον Ιωσήφ Γεωργιρήνη, Αρχιεπίσκοπο Σάμου, ο οποίος σε βιβλίο του, που εκδόθηκε το 1678 στο Λονδίνο, περιγράφει την κατάσταση σε Σάμο, Νικαρία (Ικαρία), Πάτμο και στο όρος Αθως. Ειδικότερα για τη Νικαρία έγραφε: «Τα πλέον αξιοσημείωτα πράγματα της νήσου αυτής είναι ο αήρ και το ύδωρ, τα οποία είναι τόσο υγιεινά ώστε να καθιστούν τους κατοίκους πολύ μακρόβιους. Είναι επομένως πολύ συνηθισμένο το φαινόμενον να συναντήσει κανείς εις αυτήν ανθρώπους εκατοντούτεις, πράγμα που είναι πολύ εκπληκτικό, όταν λάβει κανείς υπ’ όψιν την σκληραγωγημένην ζωήν που διάγουν». Περιγράφοντας τις διατροφικές τους συνήθειες ο αρχιεπίσκοπος αναφέρει ότι «προ της ορισμένης ώρας του φαγητού, είναι αδύνατον να βρεθεί άρτος σε όλην την νήσον. Ολίγον μόνον προ αυτής, λαμβάνουν την αναγκαία ποσότητα σίτου, την αλέθουν εις τον χειρόμυλον, ψήνουν την ζύμην εις μίαν πλακωτή πέτραν, και αφού ψηθεί, ο αρχηγός της οικογένειας μοιράζει την ψημένην αυτήν ζύμην κατά ίσα μέρη εις τα μέλη της οικογενείας. Αν, δε, παρευρίσκεται κανείς ξένος, του προσφέρεται μερίδιον, που αφαιρείται από τους άλλους κατ’ αναλογίαν… Νερώνουν τον οίνον κατά το εν τρίτον… Η δίαιτά τους είναι πτωχή, όμως τα σώματά τους είναι εύρωστα και σκληραγωγημένα και οι άνθρωποι γενικώς είναι μακρόβιοι», γράφει, και προσθέτει: «Και ζουν ως να πιστεύουν ότι δεν πρόκειται να επιζήσουν μέχρι της επομένης ημέρας. Ευχαριστημένοι που κατορθώνουν να αντιμετωπίσουν τις στοιχειώδεις ανάγκες της ημέρας».
Τρεισήμισι αιώνες μετά, οι ανακοινώσεις επιστημόνων σχετικά με τις περιοχές του πλανήτη που έχουν τα υψηλότερα ποσοστά μακρόβιου πληθυσμού ήρθαν να επιβεβαιώσουν τον αρχιεπίσκοπο. Σύμφωνα με αυτές, κατά μέσον όρο, μόλις το 0,1% του πληθυσμού στην Ευρώπη ζει πάνω από 90 χρόνια. Στην Ικαρία όμως το αντίστοιχο ποσοστό είναι δεκαπλάσιο. Οπως επισημαίνει ο καθηγητής Καρδιολογίας Χριστόδουλος Στεφανάδης, οι ανακοινώσεις για τους μακρόβιους Ικαριώτες οδήγησαν στη γέννηση της ιδέας για τη διεξαγωγή μελέτης, η οποία μέχρι τώρα έχει δώσει σημαντικές πληροφορίες για τον τρόπο ζωής, τις συνήθειες και τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν στο νησί. Ειδικότερα, σύμφωνα με το κ. Στεφανάδη, «η μεσογειακή διατροφή, πλούσια σε όσπρια, λαχανικά, φρούτα και ψάρια, η προτίμηση στην κατανάλωση ελληνικού καφέ, η μέτρια κατανάλωση κρασιού, η καθημερινή άσκηση, τα μειωμένα επίπεδα άγχους, τα χαμηλά ποσοστά κατάθλιψης, η συντροφικότητα, η συμμετοχή σε κοινωνικές εκδηλώσεις είναι μερικές από τις συμπεριφορές που είναι κοινές για νέους και ηλικιωμένους κατοίκους του νησιού και που σε συνδυασμό με τα ιδιαίτερα γεωφυσικά χαρακτηριστικά του τόπου συμβάλλουν στην επίτευξη της μακροζωίας».
«Το πιο εντυπωσιακό εύρημα για το νησί της μακροζωίας είναι ότι όλα όσα παρατηρήσαμε για τους κατοίκους μέσα από τη μελέτη “ΙΚΑΡΙΑ” τα είχε επισημάνει σχεδόν 400 χρόνια πριν ένα αρχιεπίσκοπος», τονίζει η καρδιολόγος Παναγιώτα Πιέτρη, διευθύντρια της Μονάδας Υπέρτασης στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι παρατηρήσεις του αρχιεπισκόπου δημοσιεύθηκαν πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Nature σε εργασία με τον τίτλο «Μια παλιά ένδειξη για το μυστικό της μακροζωίας». Τα νεότερα αποτελέσματα της μελέτης για την Ικαρία αναμένεται να παρουσιαστούν στο διεθνές συνέδριο «Μακροζωία: Ενας ρεαλιστικός στόχος», που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα στις 8 και 9 Σεπτεμβρίου.