Εκτορ ΑμπΑδ ΦασιολΙνσε
Η λήθη που θα γίνουμε
μτφρ.: Τιτίνα Σπερελάκη
εκδ. Πατάκη, σελ. 358
Ηρωας είναι εκείνος που εναντιώνεται με θάρρος στον πατέρα του και τελικά τον νικά», έγραψε ο Φρόιντ. «Ηρωας είναι ο γιος που σώζει τον πατέρα», αντιτείνουν τα παραμύθια. Ηρωες στη λογοτεχνία, ωστόσο, γίνονται οι πατέρες που διασώζονται από τους γιους τους στο πεδίο της γραφής – από τον Τουργκένιεφ («Πατέρες και γιοι», εκδ. Αγρα) έως τον Γκος («Πατέρας και γιος», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) και τον Κάφκα («Γράμμα στον πατέρα»), από τον Φίλιπ Ροθ («Πατρική κληρονομιά», εκδ. Πόλις) έως τον Πασκάλ Μπρικνέρ («Ο καλός γιος», εκδ. Πατάκη) και τον Πολ Οστερ («Η επινόηση της μοναξιάς», εκδ. Μεταίχμιο).
Σκέφτομαι επίσης τη δύσκολη σχέση του Μάρτιν Εϊμις με τον πατέρα του, τον μυθιστοριογράφο Κίνγκσλεϊ Εϊμις, όπως αποτυπώθηκε στα απομνημόνευμά του «Εμπειρία». Τη συγκινητική αλληλογραφία του Β.Σ. Νάιπολ με τον πατέρα του, όπως την παρακολουθούμε στο «Ανάμεσα σε πατέρα και γιο», να ξετυλίγεται στα χρόνια των σπουδών του «Βίντο» στην Αγγλία, αποκαλύπτοντας έναν αυτοθυσιαστικό πατέρα και έναν γιο αποφασισμένο να ξεπεράσει τη μοναξιά της μετανάστευσης, τα οικονομικά προβλήματα, το αίσθημα του εκτοπισμού με τον πόθο της συγγραφής. Τον αυταρχικό, δογματικό, κομμουνιστή πατέρα του Καρλ Αντερόλντ, τον οποίο σκιαγραφεί ο συγγραφέας στους «Κόκκινους» (εκδ. Στερέωμα), ανασυστήνοντας, ταυτόχρονα, την παιδική του ηλικία πλάι σε έναν φωνακλά και συχνά βίαιο, απογοητευμένο άνδρα, ο οποίος τον σφράγισε – και όχι μόνο ιδεολογικά. Τη δυσφορία του Περουβιανού συγγραφέα Ρενάτο Σισνέρος, που του έτυχε ως γεννήτορας ένας βάναυσος πολιτικός, υπέρμαχος των βασανιστηρίων και των εκτελέσεων των αντιφρονούντων, υπουργός Πολέμου και Εσωτερικών στην κυβέρνηση του δικτάτορα Μπερμούδες. Τέλος, τη σπαρακτική αναζήτηση του αγνοούμενου πατέρα από τον Λίβυο συγγραφέα Χισάμ Ματάρ, όπως αποτυπώνεται στο έργο του «Η επιστροφή» (θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις «Παπαδόπουλος» τον χειμώνα): πολιτικά ενάντιος στο καθεστώς του Μουαμάρ Καντάφι, ο πατέρας του συγγραφέα μάλλον βρίσκει τον θάνατο μια φυλακή της Τρίπολης το 1996, αλλά θα περάσουν πολλά χρόνια ώσπου ο γιος του να τον θεωρήσει οριστικά χαμένο.
Ανάλογη μοίρα με τον πατέρα του Ματάρ είχε και ο πατέρας του Κολομβιανού συγγραφέα Εκτορ Αμπάδ Φασιολίνσε: ήπιος, ανιδιοτελής, ευγενής, καθηγητής στο πανεπιστήμιο, άνθρωπος της χαράς, των μικρών στιγμών, της μουσικής και των βιβλίων, γιατρός των φτωχών, κομμουνιστής για τους εχθρούς του, στην πραγματικότητα, όμως, «χριστιανός στη θρησκεία, μαρξιστής στην οικονομία και φιλελεύθερος στην πολιτική», στόχος της μικροψυχίας και της κακοπιστίας ακροαριστερών, συντηρητικών και φανατικών καθολικών που δαιμονίζονται όταν ο πατέρας διατρανώνει πως οι φτωχοί δικαιούνται μια αξιοπρεπή ζωή σ’ αυτόν τον κόσμο και όχι στο επέκεινα, θα δολοφονηθεί από παραστρατιωτικούς στο κέντρο του Μεδεγίν. Το βιβλίο που έγραψε ο γιος του είναι μια προσπάθεια να αποσπάσει αυτόν τον σπάνιο άνθρωπο από τη λήθη, με τον πιο γενναιόδωρο, θερμό, και ανεπιφύλακτο τρόπο που μπορεί ένας συγγραφέας να γράψει για ένα τόσο οικείο του πρόσωπο, έναν πατέρα που ο μικρός του γιος τον αγαπάει «με μια αγάπη ζωώδη», αναζητώντας, όσο είναι παιδί, σχεδόν με πάθος τη μυρωδιά του, τη φωνή του, τη μορφή του, κι ύστερα, όταν είναι πια μεγάλος και ο πατέρας νεκρός, το ανεξίτηλο αποτύπωμά του στη μνήμη.
Μέσα από την απλή, σπλαγχνική, ρεαλιστική αφήγηση του Φασιολίνσε (που βρίσκεται πολύ μακριά από τον μαγικό ρεαλισμό του συμπατριώτη του Μάρκες), ξετυλίγονται οι αντιφάσεις μιας κοινωνίας που παραπαίει ανάμεσα στον καθολικό μυστικισμό και τον ορθολογισμό, τον αυταρχισμό και το αίτημα για δημοκρατία, έρμαιο των εγκληματικών ακροδεξιών ομάδων. Ομως πέρα από την πολιτική του διάσταση, το βιβλίο, πάνω απ’ όλα, είναι ξεχείλισμα υιικής αγάπης, τρυφερή συγκινητική ανασύνθεση ενός σπάνιου ανθρώπου, και μια, αμλετικής καταγωγής, απόκριση στο αίτημα του φαντάσματος του νεκρού πατέρα: «Να με θυμάσαι».