Υπάρχουν άραγε φαντάσματα; Και αν ναι, πιστεύουμε σε αυτά; Και τι μπορεί να αποτελεί ένα φάντασμα; Μια σκέψη, ένας φόβος, ένα απωθημένο, ένα πρόσωπο, ένας αγαπημένος ή απεχθής νεκρός; Ή ακόμα και παλιές συνήθειες, παλιά κομμάτια του εαυτού μας, του πολιτισμού μας, του ασυνειδήτου μας; Η φετινή εικαστική πρόταση του Πύργου Μπαζαίου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Νάξου, φέρει τον τίτλο «Phantasma», εγκαινιάστηκε στις 3 Ιουνίου και θα διαρκέσει έως τις 28 Σεπτεμβρίου.
Καλλιτεχνική σύμπραξη
Υστερα από προηγούμενη εμπειρία συμβίωσης, έτσι και φέτος, ο επιμελητής της έκθεσης Μάριος Βαζαίος, και υπεύθυνος μαζί με τον Στέλιο Κρασανάκη του φεστιβάλ, κάλεσε τους καλλιτέχνες Ειρήνη Γκόνου και Γιώργο Παπαφίγγο από την Ελλάδα, τη Manuela Zervudachi από τη Γαλλία, τον Collin Mura-Smith από τις ΗΠΑ και τη Miyuki Kido από την Ιαπωνία για να συμπράξουν.
Συμβιώνοντας για ένα τετράμηνο μέσα στον πύργο, ο καθένας με το προσωπικό ύφος και είδος (ζωγραφική, γλυπτική, βίντεο, εγκαταστάσεις), επεξεργάζονται την ιδέα του φαντάσματος, της ψευδαίσθησης, του ανοίκειου, του φαντασιακού, διαμορφώνοντας με τα έργα τους ένα σύμπαν που ξεγλιστράει από τον ρεαλισμό και την πραγματικότητα προς την αλληγορία και τον συμβολισμό.
Εκθέματα
Ενα πλοίο ταξιδεύει πάνω σε χιλιάδες μπουκάλια, ένα πουλί βρίσκεται βαλσαμωμένο στον θρόνο του επισκόπου, μικρά και μεγάλα κουδούνια χτυπούν σε ανεπαίσθητο χρόνο σαν να περνούν κοπάδια ζώων, μαρμαρόσκονη που θυμίζει το Αιγαίο, φαντασίωση ενός δάσους, τοτέμ, βωμοί ή και πηγές εξορκισμού κακών σκέψεων και φόβων, βίντεο, ψηφιακά έργα κοσμούν τον Πύργο Μπαζαίου που είναι από μόνος του ένα κόσμημα. Αυτή η έκθεση δεν θα μπορούσε να έχει καλύτερη πλαισίωση, διότι ο πύργος της ομώνυμης οικογένειας, που εγκαινιάστηκε ως χώρος τέχνης-φιλοξενίας του φεστιβάλ από το 2000, παραπέμπει σε έναν φαντασματικό κόσμο.
Οι δράσεις δεν βρίσκονται μόνον όμως εντός του χώρου αλλά και εκτός, με ένα έργο της Ειρήνης Γκόνου που οδηγεί τον επισκέπτη στην πλαγιά, στην αναζήτηση του βυζαντινού μοναστηριού της Καλορίτσας του 9ου αιώνα. Η καλλιτέχνις σκέφτηκε να καθοδηγήσει με ένα λιτό και πλήρως εναρμονισμένο με το τοπίο έργο, με τίτλο «Γαλάζια ακολουθία», τον πιστό, τον προσκυνητή, τον περιπατητή, τον εξερευνητή, στα ερείπια ενός ναού που κρύπτεται ως άλλο «φάντασμα» από το βλέμμα τού μη μυημένου επισκέπτη.
Δράση και αντίλογος
Το έργο «Γαλάζια ακολουθία», μία εβδομάδα μετά την ανέγερσή του, εξαφανίστηκε. Το έργο λειτουργούσε σαν μια σήμανση της δύσβατης πορείας από τον πύργο, που ήταν παλιά μοναστήρι, προς το μοναστήρι της Καλορίτσας, που έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον αλλά είναι δύσκολο να το βρει κάποιος. Και αυτό το έργο, προφανώς από κάποιους «γνωστούς-αγνώστους», ανθρώπους που βλέπουν εχθρική μια πολιτιστική δράση, εκλάπη. Ο Μάριος Βαζαίος, επιμελητής της έκθεσης, τονίζει την ανάγκη να είναι το Φεστιβάλ Νάξου χρήσιμο για τον τόπο του. «Υστερα από 17 χρόνια λειτουργίας σκεφτόμαστε πολύ στο πώς θα είμαστε ωφέλιμοι για τον τόπο, πώς θα προσφέρουμε αυτό που δεν μπορεί να το προσφέρει κάποιος άλλος, με σεβασμό στο παρελθόν αλλά κυρίως με μια έγνοια για το μέλλον».
Στην ερώτηση που ετέθη σχετικά με την αποκαθήλωση του έργου της Ειρήνης Γκόνου, ο ίδιος υπήρξε σαφής αν και όχι και τόσο ξαφνιασμένος. «Με αφορμή αυτή την έκθεση, θέλαμε να δούμε εάν μας περιβάλλουν φαντάσματα, να τα προκαλέσουμε να εμφανιστούν, και η δράση που επιχειρήθηκε στον περιβάλλοντα χώρο που είναι κοντά στον πύργο, και είναι συγγενικός με αυτόν, είχε αυτό το αποτέλεσμα. Εμείς δεν βάλαμε κανένα έργο σε εκκλησία. Εκεί που τοποθετήθηκε το έργο υπάρχουν ερειπωμένα κτίσματα, ο ναός άλλωστε της Καλορίτσας βρίσκεται σε ένα σπήλαιο, το οποίο είναι αφιερωμένο στη Γέννηση. Η “Γαλάζια ακολουθία” της Γκόνου για εμάς ήταν μια αυτονόητη πράξη, δεν ήταν παρέμβαση. Είναι ό,τι πιο εύληπτο στην ιερότητα και στην παράδοση της διαδρομής του προσκυνητή. Είναι μια ακολουθία, το λέει η ίδια, το προκαλεί. Το επιστέγασμα αυτού ήταν το γαλάζιο πανί της, το οποίο ενόχλησε. Από τη μια λοιπόν έχεις έναν καλλιτέχνη, ο οποίος επώνυμα και τεκμηριωμένα τοποθετεί μια δράση, και έχεις τον αντίλογο ενός ανώνυμου που αδικαιολόγητα αφαιρεί ένα έργο και αυτός κρύβεται στο σκοτάδι. Ας ερχόταν να προτάξει τον αντίλογο. Ας εμφανιζόταν. Διαφορετικά λειτουργείς ως φάντασμα. Αυτός είναι ο σκοταδισμός σήμερα», συμπληρώνει ο κ. Βαζαίος.
Παρηγορία και τέχνη
Στη συζήτηση που πυροδότησε η αφαίρεση του έργου τοποθετείται και ο «πόλεμος» που έχει δεχθεί κατά καιρούς το Φεστιβάλ Νάξου από μεμονωμένη μερίδα πληθυσμού, κυρίως ανθρώπων της Εκκλησίας, οι οποίοι αυθαίρετα διαφωνούν με τη μη κερδοσκοπική χρήση του πύργου ως φεστιβάλ πολιτισμού γιατί παλιά ήταν μοναστήρι.
Ο Μάριος Βαζαίος, ιδιοκτήτης του πύργου, δίνει τη συμβολική συνέχεια, από τη θεραπευτική λειτουργία της πίστης παλιότερα στη θεραπεία που πλέον μόνον η τέχνη μπορεί να προσφέρει. «Μπορεί κάποτε να έβρισκες την παρηγοριά στη θρησκεία, σήμερα όμως η θρησκεία δεν είναι χώρος ανεκτικός στη διαφορετικότητα, άρα βιώνεις και την απόρριψη πλέον. Θεωρούμε ότι μόνον η τέχνη πλέον στις σύγχρονες κοινωνίες με τα τόσα δεινά μπορεί να προσφέρει ανακούφιση, παρηγορία και τελικά θεραπεία. Αρα εμείς είμαστε συνεπείς απέναντι στη χρήση του χώρου».
Διοργάνωση: ΑΙΩΝ
Παράλληλα, το φεστιβάλ φιλοξενεί μουσικές δράσεις, δράσεις λόγου, εργαστήριο δραματοθεραπείας.
Πληροφορίες: www.naxosfestival.gr.