Οι τεχνολογίες του Διαδικτύου και των δεδομένων ταράζουν τις ισορροπίες δεκαετιών και στον χρηματοοικονομικό τομέα. Από τα online νομίσματα μέχρι τις υπηρεσίες στα κινητά μας, καλλιεργείται μια δυναμική κοινότητα νεοφυών επιχειρήσεων που εισάγουν καινοτόμες υπηρεσίες, όπως οι εταιρείας Fintech. Στην αρχή οι παραδοσιακοί οργανισμοί χρήματος στάθηκαν αμυντικά απέναντι στη ραγδαία αλλαγή. Σταδιακά έγιναν μέρος της προσπάθειας και σήμερα επενδύουν σημαντικούς πόρους στο νέο τοπίο. Η Βρετανία και η Αυστραλία έχουν θέσει ως πρώτη προτεραιότητα τα ανοικτά δεδομένα και πρότυπα στην τραπεζική (open banking) για να βελτιώσουν τη θέση του καταναλωτή και να διευκολύνουν τη λειτουργία και την εποπτεία της αγοράς.
Στην ίδια κατεύθυνση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προωθεί τα ενιαία πρότυπα και πειραματίζεται με τις νέες τεχνολογίες στην ασφάλεια και στα online νομίσματα. Αναγνωρίζοντας, παράλληλα, την επιτακτική ανάγκη για άμεση πρόσβαση στα αναλυτικά δεδομένα των τραπεζών, θέτει σε εφαρμογή από το επόμενο έτος ένα ενιαίο μοντέλο πιστωτικών δεδομένων (AnaCredit).
Σκοπός της να κατανοεί και να παρακολουθεί τις εξελίξεις σε διάφορους οικονομικούς τομείς ανά χώρα, ώστε να λαμβάνει μέσα από την τραπεζική εποπτεία έγκαιρα τις κατάλληλες αποφάσεις, με στόχο την πιο αποτελεσματική νομισματική πολιτική και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Η συγκεκριμένη εποπτική υποχρέωση σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας εποχής, με στατιστικές αναλύσεις από την ΕΚΤ και τις Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες, σε εναρμονισμένα αναλυτικά δεδομένα αντί συγκεντρωτικών στοιχείων.
Οι εθνικές τράπεζες καλούνται πλέον να διαμορφώσουν ουσιαστικό ρόλο μέσω της αξιοποίηση των αναλυτικών δεδομένων, παρέχοντας κοινόχρηστη πληροφόρηση. Η συλλογή ομογενοποιημένων δεδομένων σε εθνικό επίπεδο μπορεί να βοηθήσει τόσο στην καλύτερη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών οργανισμών όσο και στη βαθύτερη ανάλυση της οικονομικής κατάστασης της χώρας. Παράλληλα μπορούν να αποτελέσουν το κλειδί για τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Οι ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις του εποπτικού μηχανισμού έχουν οδηγήσει στην ποιοτική αύξηση του επιπέδου της πληροφορίας που παράγουν οι τράπεζες. Ωστόσο έχει επιφέρει και δυσκολίες, καθώς καλούνται να στελεχώσουν τις αρμόδιες διευθύνσεις με προσωπικό που τις περισσότερες φορές δεν διαθέτει τις κατάλληλες γνώσεις και απαιτείται χρόνος για την εκπαίδευσή του.
Ο αυξημένος όγκος της πληροφορίας που ζητείται ήδη από τον επόπτη προέρχεται από την εκτέλεση μη αυτοματοποιημένων εργασιών, οι οποίες απαιτούν εξειδικευμένη γνώση και σημαντικούς πόρους για την εκτέλεσή τους και τη συντήρησή τους. Το προσωπικό που στελεχώνει τις αρμόδιες διευθύνσεις βρίσκεται σε διαρκή πίεση χρόνου για να αναπαράγει έγκαιρα τα στοιχεία που οφείλει να υποβάλλει σε περιοδική βάση. Παράλληλα, καθώς εισάγονται διαρκώς νέες ασκήσεις και αναφορές από τον εποπτικό μηχανισμό επιφέρουν επιπρόσθετο βάρος στη συντήρηση των υφιστάμενων εργασιών και στην εκτέλεση των νέων. Η παροχή αναλυτικών δεδομένων στον επόπτη θα μπορούσε να οδηγήσει στη βελτιστοποίηση της παραγόμενης πληροφορίας, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις όπου ζητείται, μέσα από διαφορετικές εποπτικές αναφορές, ουσιαστικά σχεδόν η ίδια πληροφορία. Επίσης θα οδηγούσε τον επόπτη σε ασφαλέστερα αποτελέσματα, καθώς η πληροφορία που θα παράγεται θα προέρχεται από την εκτέλεση κεντροποιημένης διαδικασίας, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο παρερμηνείας των απαιτουμένων προδιαγραφών και λανθασμένων υπολογισμών.
Στον ελληνικό τραπεζικό κλάδο αγγίξαμε το κύμα αλλά αρνούμαστε να κολυμπήσουμε. Τα πράγματα γίνονται, εν πολλοίς, χειροκίνητα και κατακερματισμένα. Δύο τράπεζες (Εθνική και Eurobank) έδωσαν πρόσβαση στους προγραμματιστές σε μέρος των δεδομένων τους, με σκοπό την ανάπτυξη εφαρμογών. Μέχρι εκεί όμως. Η συζήτηση παραμένει αποκλειστικά στην ενδεχόμενη ανάγκη μιας νέας ανακεφαλαιοποίηση των λαβωμένων ελληνικών τραπεζών και δεν εξετάζεται η βελτίωση του συστήματος στην ολότητά του. Υπάρχουν μεγάλα περιθώρια εκσυγχρονισμού, τόσο στις παρεχόμενες υπηρεσίες, όσο και στο πεδίο του ανταγωνισμού και της εποπτείας.
Επομένως, προτείνουμε άμεσα παρεμβάσεις στους ακόλουθους άξονες:
1. Παροχή ανοικτών δεδομένων, με ενιαίο πρότυπο για όλες τις τράπεζες, των βασικών στοιχείων των παρεχόμενων υπηρεσιών (π.χ., τοποθεσία καταστημάτων, στοιχεία και κόστος υπηρεσιών, επιτόκια και συναλλαγές)
2. Ανταλλαγή δεδομένων με ενιαίο ανοικτό πρότυπο ανάμεσα στην ΤτΕ και στους εποπτευόμενους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς, με αυτοματοποιημένο τρόπο και σε καθημερινή συχνότητα βάση.
3. Δημιουργία δημοσίου αποθετηρίου ανοικτών δεδομένων και προτύπων για την ενδυνάμωση της έρευνας και της ανάπτυξης νέων υπηρεσιών από νεοφυείς επιχειρήσεις
4. Διερεύνηση των νέων τεχνολογιών, όπως το blockchain.
5. Αξιοποίηση ανοικτών τεχνολογιών, των big data analytics και του predictive modeling.
Οι παραπάνω παρεμβάσεις θα διευρύνουν τις επιλογές του καταναλωτή, θα ενισχύσουν τη συγκρισιμότητα των διαφόρων χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και θα αναβαθμίσουν την ποιότητα των υπηρεσιών μέσα από έναν εντονότερο και πιο ορθολογικό ανταγωνισμό. Την ίδια στιγμή, η μέτρηση και η λήψη αποφάσεων για την καταπολέμηση της απάτης και την αποφυγή των κρίσεων θα μπορεί να γίνουν σε πραγματικό χρόνο και να προλαμβάνουν την ταχεία εξάπλωση αρνητικών συνεπειών. Στον αντίποδα, θα δημιουργηθούν εργαλεία για να διαδοθούν οι θετικές παρεμβάσεις ταχύτερα και ευρύτερα.
* Εθνικό Κέντρο Ερευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» και Open Data Institute Athens του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών (eellak.gr )
** Open Data Institute Athens του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών (eellak.gr ) και επισκέπτης λέκτορας Χρηματοοικονομικής στο Bocconi University και University of Zurich
*** Διαχείριση Κινδύνου Ρευστότητας και Κινδύνου Αγοράς – Διαχείριση Eργων, Τράπεζα Πειραιώς