Το να μιλάς για την αγάπη και μάλιστα για την πολιτική της διάσταση σήμερα ακούγεται αφελές – ίσως και μελοδραματικό. Το 1967, όμως, ακριβώς 50 χρόνια πριν, ο δυτικός κόσμος πέρασε το «Καλοκαίρι της αγάπης», την πρώτη προσπάθεια να ιδωθεί η πρωταρχική και ιδιωτική αυτή ανθρώπινη συνθήκη ως πολιτική, θέλοντας να ξεπεράσει τα όρια του ζευγαριού ή της οικογένειας και να μετατραπεί σε δημιουργική δύναμη για τη συγκρότηση κοινότητας.
Φέτος, το Art Space Pythagorion της Σάμου, η εικαστική πρωτοβουλία του Ιδρύματος Schwarz και της δραστήριας και επίμονης Χιόνας Ξανθοπούλου-Schwarz, επανεπισκέπτεται το «Καλοκαίρι της αγάπης». Η επιμελήτρια της έκθεσης, Κατερίνα Γρέγου, φωτίζει την έννοια του «κατεπείγοντος», όπως ίσχυε το 1967, όπου η πολιτική και η αγάπη έμοιαζαν επιτακτική απάντηση στο γεωπολιτικό συγκείμενο της περιόδου: Πόλεμος των Εξι Ημερών, πόλεμος του Βιετνάμ, ελληνική δικτατορία, αλλά και, κατά ειρωνεία της τύχης, αίτηση του Ηνωμένου Βασιλείου για ένταξη στην τότε ΕΟΚ.
Το «Καλοκαίρι της αγάπης» ήταν το απαύγασμα της πολιτικής ανυπακοής, του αντιαυταρχισμού, των μεγάλων αντιπολεμικών διαδηλώσεων, των «παιδιών των λουλουδιών» και του «flower power». Η Κατερίνα Γρέγου, την οποία συνάντησε η «Κ» στη Σάμο, θεωρεί ότι τα ζητήματα εκείνης της περιόδου, ακόμη κι αν έχουν περάσει 50 χρόνια από τότε, παραμένουν ανοικτά. «Οπως και πέρυσι με την έκθεση γύρω από το προσφυγικό, έτσι και φέτος, μου ήταν αδιανόητο να επιμεληθώ μια έκθεση ειδικά στη Σάμο, η οποία να μην περιστρέφεται γύρω από τα ζητήματα της αγάπης και του πόνου των ανθρώπων σήμερα. Κοιτάξτε» –λέει δείχνοντας το παράθυρο– «απέναντι είναι τα βουνά της Τουρκίας. Στο Βαθύ, έχουμε τα κέντρα φιλοξενίας. Πώς να τα αγνοήσεις όλα αυτά; Πώς να αγνοήσεις τα σωσίβια και τις βάρκες;» αφηγείται στην «Κ» η διεθνώς αναγνωρισμένη επιμελήτρια, η οποία έχει αναλάβει την καλλιτεχνική επιμέλεια της πρώτης Μπιενάλε της Ρίγας.
Στο ίδιο πνεύμα, το «Καλοκαίρι της αγάπης» στη Σάμο χτίζεται γύρω από τη θεωρία για την πολιτική αγάπη που έχει αναπτύξει ο θεωρητικός της λογοτεχνίας και πολιτικός φιλόσοφος Michael Hardt (γενν. 1960), μιλώντας για τη «συλλογική μεταμόρφωση» που μπορεί να προκαλέσει η αγάπη. Η Κατερίνα Γρέγου θεωρεί ότι αυτή η θεωρία είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, αφού σε πλανητικό επίπεδο έχουν εγερθεί ζητήματα εθνικισμού, ξενοφοβίας, σεξισμού, ομοφοβίας, κάτι που παρατηρείται ακόμη περισσότερο στην Ευρώπη.
Η περιήγηση στον χώρο του Art Space Pythagorion, ένα παλιό ξενοδοχείο της περιοχής, που, μάλιστα, κατασκευάστηκε επί Επταετίας και ανακατασκευάστηκε από το Ιδρυμα Schwarz και τους αρχιτέκτονες Πένη Πετράκου και Στέλιο Λουλούργα, για τις ανάγκες των εκθέσεων, των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του χειμώνα και των residencies των καλλιτεχνών, είναι ένα μικρό εικαστικό σεμινάριο για την αγάπη σήμερα, πάντοτε, όμως, στη συγκεκριμένη κοινωνική της διάσταση. Το βίντεο της Bonajo («Night Soil – Economy of Love», 2016) συγκινεί με την καταγραφή των γυναικών επαγγελματιών του σεξ στο Μπρούκλιν, οι οποίες βρίσκουν στην εργασία τους τον τρόπο να χειραφετηθούν. Ο Grimonprez, στο δικό του βίντεο («Every day words disappear», 2016), αντιπαραβάλλει τη φιλοσοφία του Hardt με το φιλμ του Ζαν-Λικ Γκοντάρ «Alphaville», για να μιλήσει για την αγάπη ως αντίδοτο στον φόβο. Από το Ινστιτούτο Κοινωνικής Ιστορίας του Αμστερνταμ βλέπουμε τις αφίσες του 1967 για τη σεξουαλική απελευθέρωση και τον πόλεμο στο Βιετνάμ, ενώ η Itakura δημιουργεί οδόσημα, τα οποία στη μία τους πλευρά αναφέρουν διεκδικήσεις του 1967 και στην άλλη εκείνες του 2017.
Ο Μιχαήλ Καρίκης δημιουργεί μια εγκατάσταση με βινύλια της εποχής και εμβληματικά βιβλία, κατασκευάζοντας ένα πολύχρωμο σαλόνι σπιτιού, ενώ οι Κοζάκης και Veneigem έχουν δύο βίντεο σε διάλογο, πραγματευόμενοι τον κόσμο μακριά από τα αδιέξοδα του καταναλωτισμού, του περιβάλλοντος και της κοινωνικής ανισότητας, χρησιμοποιώντας εικόνες από την Ελλάδα. Ο Mäetamm εκθέτει μια σειρά δέκα ζωγραφικών έργων, ακραίας pop αισθητικής, με συνθήματα που αντέχουν μέχρι το παρόν.
Η Monko, με το «Lucy in the sky» (2017), χρησιμοποιεί υλικά του ’60, όπως το βινύλιο και η ταπετσαρία, μιλώντας για το τσιγάρο ως φαλλικό σύμβολο αλλά και για το χάπι αντισύλληψης που έκανε θραύση την ίδια δεκαετία. Ο Orlow, από πλευράς του, στην εγκατάσταση «The short and the Long of it» (2010-2017), με σχέδιο, κείμενο, φωτογραφία και βίντεο, αφορμάται από την αποτυχία 14 πλοίων να διέλθουν τη Διώρυγα του Σουέζ λόγω του Πολέμου των Εξι Ημερών, μένοντας καθηλωμένα για οκτώ χρόνια, δημιουργώντας μια νέα κοινότητα.
«Με τα έργα αυτά», όπως μας λέει η Κατερίνα Γρέγου, «μπορούμε να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε την αγάπη ως κάτι πιο κοινό. Η τέχνη, από τον ρασιοναλισμό του ’70 και μετά, έχασε την μπάλα της αγάπης, ιδιαίτερα με την κυριαρχία της εννοιολογικής τέχνης. Μαζί, χάθηκε και το χιούμορ. Η έκθεσή μας δεν είναι, όμως, νοσταλγική. Αλλωστε, δεν πιστεύω καθόλου σήμερα στο “flower power”. Αυτό που κάνουμε φέτος εδώ είναι περισσότερο πολιτική δήλωση ότι η αγάπη έχει παραγκωνιστεί. Να μην ξεχνάμε ότι σήμερα, η αγάπη είναι έκφραση της αποδοχής του διαφορετικού. Τα κέντρα φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών, εδώ στη νησί και αλλού, είναι ακριβώς μια έκφραση αγάπης».
Art Space Pythagorion, Πυθαγόρειο Σάμου. Εως 15 Οκτωβρίου.