Η απόφαση της σερβικής κυβέρνησης, να ανακαλέσει μέσα σε μια νύχτα στο Βελιγράδι «για διαβουλεύσεις» την πρέσβη της και το σύνολο των μελών της πρεσβείας στα Σκόπια, άφησε άναυδη τη διεθνή διπλωματία.
Με τον απρόβλεπτο Αλεξάντερ Βούτσιτς, βέβαια, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για τίποτα, όμως τέτοιες κινήσεις θεωρούνται ιδιαίτερα προωθημένες στις διακρατικές και διεθνείς σχέσεις.
«Μόνο όταν πρόκειται να ξεσπάσει άμεσα πόλεμος αδειάζεις άρον άρον την πρεσβεία σου», λέει χαρακτηριστικά στην «Κ» έμπειρος διπλωμάτης.
Πόλεμος βέβαια μεταξύ FYROM και Σερβίας δεν μπορεί, για πολλούς λόγους, να γίνει υπό τις παρούσες συνθήκες και οι Σέρβοι διπλωμάτες γύρισαν τελικά στα Σκόπια την Πέμπτη, όμως ο γρίφος παρέμεινε. Ο πρόεδρος Βούτσιτς και ο ΥΠΕΞ Ιβιτσα Ντάτσιτς επικαλέστηκαν «ιδιαίτερα επιθετική κατασκοπευτική δράση κατά σερβικών οργάνων και θεσμών, περιλαμβανομένης της σερβικής πρεσβείας στα Σκόπια».
Απέφυγαν ωστόσο να δώσουν περαιτέρω εξηγήσεις – είπαν ότι θα το κάνουν τις επόμενες επτά με δέκα ημέρες. Ούτε η τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ Βούτσιτς και Ζάεφ έλυσε το μυστήριο, αφού το κοινό ανακοινωθέν δεν είχε κουβέντα για την «ταμπακιέρα».
Τι συνέβη, λοιπόν;
Οι υποθέσεις και τα σενάρια δίνουν και παίρνουν στα Σκόπια και στο Βελιγράδι, με τα περί κατασκοπείας να προσδίδουν μυθιστορηματικές διαστάσεις στη σκοτεινή αυτή υπόθεση.
Μια εκδοχή που συζητείται πολύ είναι να ήθελε το Βελιγράδι να προλάβει πιθανή θετική ψήφο των Σκοπίων στην ψηφοφορία, τον Νοέμβριο, για ένταξη του Κοσόβου στην UNESCO. Ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή στην Πρίστινα, ωστόσο, δήλωσε στην «Κ» πως το Κόσοβο έχει επισήμως ξεκαθαρίσει πως δεν πρόκειται να υποβάλει φέτος υποψηφιότητα.
Ούτε βέβαια μπορεί να θεωρηθεί ως αιτία ένα ενδεχόμενο ψήφισμα από το νέο Κοινοβούλιο των Σκοπίων γύρω από το αίτημα των αλβανικών κομμάτων να υπάρξει επίσημη αποδοκιμασία από την ΠΓΔΜ για τη γενοκτονία που, όπως υποστηρίζουν, υπέστησαν οι ομοεθνείς τους τον περασμένο αιώνα από τους Σέρβους.
Τέτοιο ζήτημα δεν συμπεριλήφθηκε τελικά στην κυβερνητική ατζέντα από τον πρωθυπουργό Ζάεφ. Μια άλλη ερμηνεία θέλει το Βελιγράδι σφόδρα ενοχλημένο από την υπογραφή πρόσφατα συμφώνου φιλίας μεταξύ Βουλγαρίας και ΠΓΔΜ, κάτι που φοβίζει τη σερβική πλευρά, η οποία διαβλέπει ότι η βουλγαρική επιρροή βαθμιαία θα εξαπλωθεί εις βάρος των συμφερόντων της. Οσο για τις «κατασκοπευτικές δραστηριότητες» των Σκοπίων ή κάποιας άλλης ισχυρής χώρας, όπως υπαινίχθηκε το Βελιγράδι, «φωτογραφίζοντας» τις ΗΠΑ, δεν πρόκειται δα για «αποκάλυψη». Τα παιχνίδια κατασκοπείας στην ΠΓΔΜ δεν έλειψαν βέβαια ποτέ από ιδρύσεώς της, και τώρα με την αυξανόμενη σύγκρουση επιρροής μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, δείχνουν να έχουν πολλαπλασιαστεί.
Ηταν ο γραμματέας της σερβικής πρεσβείας στα Σκόπια Ζόραν Ζιβελίεβιτς που εθεάθη κατά την αιματηρή εισβολή, αμέσως μετά τις εκλογές, των οπαδών του Γκρούεφσκι στο Κοινοβούλιο των Σκοπίων να φωτογραφίζει από τα έδρανα της Βουλής, με αποτέλεσμα να αξιώσει από τους Σέρβους ο Ζάεφ την απόσυρσή του, όπως και έγινε.
Τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και της Γερμανίας υπαινίχθηκε ο Γκρούεφσκι ως υπεύθυνες για τις υποκλοπές τηλεφωνικών συνομιλιών που είδαν το φως της δημοσιότητας με πρωταγωνιστές τον ίδιο και στενούς συνεργάτες του σε υποθέσεις διαφθοράς, και συνέβαλαν καθοριστικά στην αποδόμησή του.
Απόρρητες εκθέσεις του επικεφαλής της αντικατασκοπείας της ΠΓΔΜ στρατηγού Βλαντιμίρ Ατανασόφκι ανέφεραν κατασκοπευτικές δραστηριότητες στα Σκόπια που κατευθύνονταν από τη ρωσική πρεσβεία.
Τελικά, ποιο μήνυμα ήθελαν να στείλουν οι ηγέτες τους στη νέα κυβέρνηση του φιλοδυτικού Ζόραν Ζάεφ; Διακυβεύονται μήπως και οικονομικά συμφέροντα που ακουμπούν υψηλές ελίτ στο Βελιγράδι, όπως υποστηρίζουν διπλωμάτες που διατείνονται ότι γνωρίζουν παρασκήνια; Ισως να μην το μάθουμε ποτέ.