Οχι, δεν την έχω δει ακόμα τη «Δουνκέρκη». Ωστόσο, η νέα αυτή ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν έγινε θέμα συζήτησης πριν καν από την προβολή της στις ελληνικές αίθουσες. Ο Βρετανός σκηνοθέτης έχει πιστούς θεατές που τον παρακολουθούν ανεξαρτήτως του είδους των ταινιών του. Τώρα, για πρώτη φορά καταπιάνεται με ένα ιστορικό γεγονός, την τεράστια επιχείρηση εκκένωσης της Δουνκέρκης το 1940, προτού οι Γερμανοί αιχμαλωτίσουν μεγάλο μέρος του βρετανικού στρατού.
Η «Δουνκέρκη», όπως και παλαιότερες σχετικές ταινίες με θέμα τον πόλεμο, ανασύρει το ίδιο ερώτημα: πώς ανασυστήνεις αφηγηματικά ένα αδιανόητο τοπίο όπως είναι το πεδίο μάχης; Σύμφωνα με τον κορυφαίο στρατιωτικό ιστορικό Τζον Κίγκαν, ο δούκας του Ουέλινγκτον είχε αποδοκιμάσει κάθε απόπειρα να μετατραπεί η μάχη του Βατερλώ σε μυθιστόρημα ή και μάθημα Ιστορίας. Συμβούλευσε μάλιστα έναν ανταποκριτή, ο οποίος ζήτησε τη βοήθειά του προκειμένου να γράψει ένα άρθρο για τη μάχη, να αφήσει τη μάχη του Βατερλώ όπως είναι. Ο δούκας έτρεφε μια δικαιολογημένη δυσπιστία στο να περιγραφεί η έκβαση μιας μάχης βάσει της ανάλυσης του αιτίου και του αποτελέσματος. Η ιστορία μιας μάχης δεν διαφέρει από την ιστορία ενός χορού, εξήγησε ο δούκας. Ορισμένα άτομα ίσως θυμούνται όλα τα μικρά γεγονότα μιας μάχης που οδήγησαν στη νίκη ή την ήττα. Ομως, κανείς δεν είναι σε θέση να θυμηθεί τη σειρά ή την ακριβή στιγμή που συνέβησαν, γεγονός από το οποίο εξαρτώνται η πραγματική αξία και η σημασία τους. Προφανώς ο δούκας του Ουέλινγκτον δεν θα ενέκρινε το «Μοναστήρι της Πάρμας» του Σταντάλ, πόσο δε μάλλον μια ταινία όπως η «Δουνκέρκη» ή η «Διάσωση του στρατιώτη Ράιαν» κ.ά.
Ο Νόλαν διατείνεται πάντως πως η «Δουνκέρκη» δεν είναι πολεμική ταινία, αλλά ταινία επιβίωσης. Λογικό: εάν ήταν μια ακόμα πολεμική ταινία, θα ήταν η ιστορία μιας ήττας των Βρετανών από τους Γερμανούς. Με το στοιχείο της επιβίωσης μπροστά, μια μεγαλοπρεπής ήττα μετατρέπεται σε θρίαμβο.
Επιβίωση ή όχι, το φιλμ έχει ως θέμα τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος θέλγει ακόμα. Οπως είχε γράψει ο Αμερικανός συγγραφέας Κερτ Βόνεγκατ: «Ο Β΄ Παγκόσμιος δεν θα βγει ποτέ εκτός της σόου μπίζνες χάρη στις στολές των Γερμανών». Ο Βόνεγκατ αιχμαλωτίστηκε από τους Γερμανούς το 1944 και έζησε ως αιχμάλωτος πολέμου τον συμμαχικό βομβαρδισμό της Δρέσδης έγκλειστος στο υπόγειο Σφαγείο Υπ’ Αριθμ. 5 (που έγινε και τίτλος του πιο γνωστού του μυθιστορήματος). Μετά το πέρας του βομβαρδισμού, οι Γερμανοί τον ανέβασαν στην επιφάνεια για να βοηθήσει στην περισυλλογή πτωμάτων.
Καθόσον γνωρίζω, στη «Δουνκέρκη» βλέπουμε ελάχιστα Γερμανούς. Ο Β΄ Παγκόσμιος θέλγει διαχρονικά, λοιπόν, με ή χωρίς τις εντυπωσιακές στολές των Γερμανών. Ακόμα και σε μια ήττα, σε μια μάχη που δεν είναι μάχη αλλά υποχώρηση – δραματική, αγωνιώδης, υπεράνθρωπη. Και, βέβαια, η «Δουνκέρκη» έχει μια υπόγεια νότα αισιοδοξίας: το κοινό γνωρίζει αυτό που δεν γνωρίζουν οι κακοπαθημένοι ήρωες της ταινίας: ότι στο τέλος οι Γερμανοί με τις ωραίες στολές θα συντριβούν.