«Νταρμ-μιτ-Σαρμ» είναι μια όμορφη, σπιρτόζικη ρίμα, που σημαίνει στα γερμανικά: έντερο με γοητεία. Σπιρτόζα είναι αναμφίβολα (αν την κρίνουμε, μέσω YouTube, και από τις παραστατικές της επιδόσεις) η νεαρή Γερμανίδα γιατρός που είχε την ιδέα και την ικανότητα να εκλαϊκεύσει σε ένα εύπεπτο βιβλίο τις πιο πρόσφατες θεωρίες και επιγνώσεις σχετικά με τη φύση του εντέρου. Λιγότερο, ίσως, από όλους θα εκπλαγούν, με όσα θα διαβάσουν στο «Νταρμ-μιτ-Σαρμ», οι… πλατωνιστές.
Η ψυχή, μας λέει ο Πλάτων στον όμορφο μύθο του «Φαίδρου», είναι τριμερής: νους, συναίσθημα, πόθος. Αν αντιστοιχήσουμε, σύμφωνα με τον κοινό τόπο, τον νου στον εγκέφαλο, το συναίσθημα στην καρδιά και τον πόθο στην κοιλιά, θα έχουμε, μάλλον, αποδεχθεί ήδη και την πλατωνική υπόδειξη για το ποιος πρέπει να έχει το πάνω χέρι.
Ο Πλάτων πρότεινε, βέβαια, το δέον – γνώριζε, ωστόσο, καλά ότι οι πραγματικοί κυβερνήτες είναι τουλάχιστον τρεις. Η Εντερς έρχεται να ταρακουνήσει τη δεοντολογία αυτής της εμπεδωμένης ιεραρχίας: Η ηγεμονία του εγκεφάλου σηκώνει συζήτηση. Το έντερο, μας εξηγεί, παραείναι πολύπλοκο και εξελιγμένο για να επιτελεί μονάχα τους ταπεινούς, γνωστούς σε όλους, ρόλους του.
Παραείναι «νευρικό» και παραείναι «πλούσιο» για κάτι τέτοιο. Στο κεφάλαιο «Ο εγκέφαλος και το έντερο», πληροφορούμαστε με έκπληξη τον «απίστευτο αριθμό νεύρων» με τα οποία είναι εφοδιασμένο το έντερο – νεύρα, μάλιστα, «απίστευτα διαφορετικά από τα αντίστοιχα στο υπόλοιπο σώμα».
Η συσχέτιση ερεθισμένου εντέρου, στρες και κατάθλιψης ανήκει στα τμήματα του βιβλίου που θα προκαλέσουν πολλά επιφωνήματα έκπληξης στους αναγνώστες. Ωστε, λοιπόν, το έντερο είναι «το μεγαλύτερο αισθητήριο όργανο του σώματος» και «ωχριούν μπροστά του» τα μάτια, τα αυτιά, η μύτη και το δέρμα! Ωστε «το έντερο είναι ένα τεράστιο πλέγμα που διαισθάνεται την εσωτερική ζωή και τις λειτουργίες της σε υποσυνείδητο επίπεδο»! Κι ίσως το επιφώνημά μας ακουστεί μέχρι τη διπλανή πολυκατοικία διαβάζοντας ότι «το 95% της σεροτονίνης [αποκαλούμενης και ορμόνης της ευτυχίας] που παράγουμε δημιουργείται στα κύτταρα του εντέρου, όπου έχει την τεράστια συνέπεια να επιτρέπει στα νεύρα να προκαλούν κίνηση των μυών, ενώ αποτελεί και σημαντικό παράγοντα αποστολής σημάτων».
Από εκεί και ύστερα, ο αναγνώστης θα παραδοθεί χωρίς πολλές αντιστάσεις στο τρίτο κεφάλαιο, όπου θα εξοικειωθεί με τον θαυμαστό βιότοπο της εντερικής χλωρίδας. Η Γιούλια Εντερς, επικουρούμενη από την αδελφή της Τζιλ, που εικονογραφεί το βιβλίο, έχει το χάρισμα να εκλαϊκεύει και το προσόν να ξοδεύει μπόλικο χιούμορ. Μικρόβια, βακτήρια, φλεγμονές, ασθένειες, αντιβιοτικά – λέξεις, με άλλα λόγια, και έννοιες που, εκ πρώτης όψεως, είναι δυσάρεστες και στρεσογόνες, μετατρέπονται με τη βοήθεια της πένας της σε μια συναρπαστική ήπειρο υπό εξερεύνηση.
Ο ορθολογιστής ή ο συντηρητικός δεν έχουν τίποτε να φοβηθούν – η συγγραφέας δεν φλερτάρει ούτε με μεταφυσικές ούτε με φονταμενταλιστικά εναλλακτικές προσεγγίσεις. Παραμένει από την αρχή μέχρι το τέλος γερά προσδεμένη στο άρμα της επιστήμης, προσπαθεί όμως να το παρακολουθήσει στις πιο πρόσφατες πτήσεις του και να εξάγει τα κατάλληλα συμπεράσματα. Η λέξη «επανάσταση» συνδέεται, άλλωστε, ιστορικά με πολλές και ανατρεπτικές επιστημονικές επαναστάσεις.
Ζυμομύκητες, νηματοσκώληκες, τοξοπλάσματα και ελικοβακηρίδια τοποθετούνται σε ένα γνωστικό πλαίσιο φιλικό για τον χρήστη, συνδυάζονται με διατροφικές συνήθειες, συνθήκες υγιεινής και γενετικές προδιαγραφές και απομυθοποιούνται, κατά το δυνατόν.
Ισως ο πραγματικός εχθρός αυτού του βιβλίου –αν πρέπει κάποιον να διαλέξουμε– είναι η αυταρχική ιατρική, η ιατρική της απρόσιτης αυθεντίας, που καμιά φορά μπορεί να κρύβει, ως μάσκα, το ακριβώς αντίθετό της: την έλλειψη γνώσης και ενημέρωσης. Ενας μικρότερος, λίγο αστείος «εχθρός» της Εντερς είναι το αγγλοσαξονικό αίσθημα υπεροχής που, αν διαβάσουμε υποψιασμένα, εκφράζεται στην «ξινίλα» που αποπνέει π.χ. η παρουσίαση του βιβλίου από τον «Γκάρντιαν». Κι αυτός, ωστόσο, το παραδέχεται: το βιβλίο της Γερμανιδούλας έτρεψε, κυριολεκτικά σχεδόν, την κόπρο σε χρυσό, αφού οι πωλήσεις του ήδη μετριούνται σε εκατομμύρια αντίτυπα.
Το βιβλίο «Η κρυφή γοητεία του εντέρου» της Giulia Enders κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση του Αντώνη Καλοκύρη.