Τo πασίγνωστo «Va, pensiero», από το «Ναμπούκο» του Βέρντι, η χορωδία της Βασιλικής Οπερας του Λονδίνου τo έχει τραγουδήσει αμέτρητες φορές. Ομως, πρόσφατα, τo τραγούδησε για πρώτη φορά όχι σε παράσταση ή σε ηχογράφηση, αλλά για την έκθεση ενός μουσείου.
Αυτήν ακριβώς την ηχογράφηση θα ακούν από τα ακουστικά τους οι επισκέπτες του βρετανικού μουσείου Victoria & Albert, περιδιαβάζοντας στο τμήμα της νέας φιλόδοξης έκθεσής του, το οποίο θα αναβιώνει την ιστορική πρεμιέρα του έργου στο Μιλάνο του 1842. Τότε που οι Ιταλοί, πλημμυρισμένοι από συγκίνηση, καθρέφτισαν στο τραγούδι των σκλαβωμένων Εβραίων του λιμπρέτου τις δικές τους ελπίδες για απαλλαγή από τον ζυγό των Αυστριακών και ενοποίηση της πατρίδας τους.
Η ιστορία της όπερας έχει να επιδείξει πολλές τέτοιες στιγμές με πολιτικές και κοινωνικές αιχμές. Σε αυτές θα εστιάσει η διοργάνωση με τον τίτλο «Οπερα: πάθος, δύναμη και πολιτική», που εγκαινιάζεται στις 20 Σεπτεμβρίου στο V&A και θα περιλάβει περισσότερα από 300 σημαντικά εκθέματα. Ανάμεσά τους, η αυθεντική παρτιτούρα της πρεμιέρας του «Ναμπούκο». Αυτόγραφη παρτιτούρα του Σοστακόβιτς, σκηνικές οδηγίες, σχέδια κοστουμιών κ.ά. Σχέδια του Σαλβαντόρ Νταλί για τα κοστούμια της «Σαλώμης» του Πίτερ Μπρουκ του 1949, αλλά και σχέδια του Βερσάτσε για άλλη παράσταση του ίδιου έργου πολλά χρόνια αργότερα.
Και, ακόμα, έργα ζωγραφικής, κοστούμια και πολλά άλλα, δανεισμένα από την Πινακοθήκη Τρετιακόφ και τη Βρετανική Βιβλιοθήκη έως τη Βασιλική Οπερα του Λονδίνου, που είναι και συνδιοργανωτής.
Η πρεμιέρα
«Η έκθεση αυτή θα μας παρουσιάσει την όπερα ως το σάουντρακ της ιστορίας της Ευρώπης», σημειώνει χαρακτηριστικά ο Κάσπερ Χόλτεν, διευθυντής της Royal Opera House. «Ελπίζουμε ότι θα δείξουμε στο κοινό, τόσο σε αυτό που αγαπά την όπερα όσο και σε εκείνο που δεν τη γνωρίζει ακόμα, ότι αυτό το καλλιτεχνικό είδος είναι ολοζώντανο και έχει να πει τόσα στη σύγχρονη κοινωνία όσα είχε να πει πριν από 400 χρόνια».
Ξεκινώντας τη διαδρομή της από την Ιταλία της Αναγέννησης και φτάνοντας έως σήμερα, η έκθεση εστιάζει σε παραστάσεις που υπήρξαν ιστορικές όχι μόνο για καλλιτεχνικούς, αλλά και για πολιτικούς και κοινωνικούς λόγους. Ανάμεσά τους, η πρεμιέρα του έργου του Σοστακόβιτς «Η λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ» το 1934 στην Αγία Πετρούπολη, που το κοινό αγκάλιασε ως την έκφραση της λυρικής τέχνης της νέας σοβιετικής εποχής, για να απαγορευθεί δύο χρόνια μετά τη λογοκρισία.
Στο V&A θα παρουσιαστεί υλικό από την παραγωγή αυτή, αλλά και από την προπαγάνδα εις βάρος του έργου. Ακόμα, ένα ζωγραφικό έργο του Πάβελ Φίλονοφ, εμπνευσμένο από την «Πρώτη Συμφωνία» του Σοστακόβιτς. Αλλες ιστορικές παραστάσεις στις οποίες θα εστιάσει η έκθεση είναι ο «Τανχόιζερ» του Βάγκνερ το 1861 στο Παρίσι, η «Σαλώμη» του Ρίχαρντ Στράους το 1905 στη Δρέσδη και οι «Γάμοι του Φίγκαρο» το 1786 στη Βιέννη, όπου οι θεατές είδαν τους ήρωες του Μότσαρτ ως τύπους διαλεγμένους από την καθημερινή ζωή, που φορούσαν ρούχα της εποχής τους. Τα κοστούμια εκείνης της ιστορικής παράστασης, καθώς και ένα πιάνο στο οποίο είχε παίξει ο συνθέτης σε ένα ταξίδι του στην Πράγα θα εκτεθούν στο λονδρέζικο μουσείο.
«Με πολλή χαρά παρουσιάζουμε αυτή τη φιλόδοξη έκθεση σε στενή συνεργασία με τη Βασιλική Οπερα, για να αναδείξουμε ολοκληρωτικά την τέχνη της όπερας σε αυτόν τον εντυπωσιακό νέο χώρο», δηλώνει και η επιμελήτρια Κέιτ Μπέιλι. Αναφέρεται στη Sainsburry Gallery, έναν από τους μεγαλύτερους εκθεσιακούς χώρους στην Ευρώπη, μέρος των καινούργιων εγκαταστάσεων του μουσείου με την τελευταία λέξη της οπτικοακουστικής τεχνολογίας. Πρόκειται για το μεγαλύτερο αρχιτεκτονικό εγχείρημα του V&A εδώ και 100 χρόνια, που έχει ως σκοπό να κάνει την τέχνη και την τεχνολογία προσβάσιμες σε όλο τον κόσμο, μέσα από προγράμματα που συνδυάζουν τον πολιτισμό, την παιδεία, τη μόδα, την οικογένεια κ.ά.
Ευφάνταστοι συνδυασμοί
Το V&A εξάλλου είναι από τα πρώτα ευρωπαϊκά μουσεία που δοκίμασαν και πέτυχαν ευφάνταστους συνδυασμούς της υψηλής τέχνης και της μαζικής κουλτούρας δίχως συντηρητικές αγκυλώσεις. «Εσκισε» με τις εκθέσεις του Μπάουι και του ροκ της δεκαετίας του ’60 και συνεχίζει με τους Πινκ Φλόιντ.
Η έκθεση «Pink Floyd, Their Mortal Remains», που εγκαινιάστηκε τον περασμένο Μάιο με την ευκαιρία της επετείου των 50 χρόνων από το πρώτο τους άλμπουμ «The Piper at the Gates of Dawn», θα συνεχιστεί έως τον Οκτώβριο. Εξυπνες ιδέες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν καλό παράδειγμα και για τα δικά μας μουσεία, τα οποία διστάζουν να ξανοιχτούν σε τέτοιες διοργανώσεις.
Καθώς τα εισιτήρια της έκθεσης «Οπερα: πάθος, δύναμη και πολιτική» (χορηγός η Societe Generale), που θα διαρκέσει έως τον Φεβρουάριο του 2018, προπωλούνται σαν ζεστό ψωμί, οργανώνονται ξεναγήσεις, διαλέξεις, ενώ σε συνεργασία με το BBC θα μεταδοθούν και ντοκιμαντέρ, ιστορικές παραστάσεις, νεότερες παραγωγές λυρικών έργων του Μπέντζαμιν Μπρίτεν, του Φίλιπ Γκλας κ.ά.