Την ερχόμενη Πέμπτη, στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Βενετίας, θα πραγματοποιηθεί προβολή νέας κόπιας μιας κλασικής ταινίας που φέτος έγινε σαράντα ετών. Πρόκειται για τις «Στενές επαφές τρίτου τύπου» του Στίβεν Σπίλμπεργκ. Προβλήθηκε το 1977, με πρωταγωνιστές τον Ρίτσαρντ Ντρέιφους και τον σπουδαίο Γάλλο σκηνοθέτη Φρανσουά Τριφό. Η τιμητική προβολή του φιλμ στη Βενετία θα σηματοδοτήσει έναν κύκλο εβδομαδιαίων προβολών σε όλη την Αμερική.
Γιατί όμως αυτή η έμφαση σε μια ταινία επιστημονικής φαντασίας – πέρα από τη μεγάλη επιτυχία που είχε σημειώσει όταν προβλήθηκε τη δεκαετία του ’70; Σε άρθρο του στους New York Times (ΝΥΤ), ο J. Hoberman παραθέτει έναν αφορισμό του Τριφό: «Οταν μια ταινία σημειώνει ορισμένη επιτυχία, μετατρέπεται σε κοινωνιολογικό γεγονός». Οι «Στενές επαφές» ήταν ακριβώς αυτό, αποδεικνύοντας συνάμα εξαιρετικές αντοχές στο πέρασμα του χρόνου.
Είδα ξανά το φιλμ πρόσφατα και θαύμασα τη διαχρονική δύναμή του (δεν έχει γεράσει καθόλου), αυτή τη μείξη ρεαλισμού και θρησκευτικού δέους. Την είχα πρωτοδεί παιδί, όταν προβλήθηκε το 1977. Ημουν επτά χρόνων και μου είχε εντυπωθεί βαθιά η πρωτοφανής, για τότε, σκέψη του σκηνοθέτη οι εξωγήινοι όχι μόνον να μην είναι επικίνδυνοι αλλά, το αντίθετο, να έρχονται «εν ειρήνη» και να μοιάζουν με καλοκάγαθα παιδιά.
Η δε επικοινωνία μαζί τους μέσω μουσικών φθόγγων (ανυπέρβλητος για μία ακόμη φορά ο Τζον Ουίλιαμς) στο φινάλε της ταινίας δημιουργούσε μια μοναδική ευφορία και αισιοδοξία για το μέλλον. Αυτή η ανάγκη για ελπίδα συνδεόταν με την πολιτικοκοινωνική κατάσταση της Αμερικής τότε. Το φιλμ γυριζόταν ενώ «έτρεχε» η προεκλογική καμπάνια του υποψηφίου για την προεδρία Τζίμι Κάρτερ και η Αμερική έβγαινε τραυματισμένη από το Γουότεργκεϊτ.
Στους ΝΥΤ γίνεται αναφορά σε συνεντεύξεις του Σπίλμπεργκ από εκείνη την εποχή. Στην Washington Post είχε δηλώσει πως «από μια σκοπιά, η ταινία είναι ένα κοσμικό Γουότεργκεϊτ», ένα καλά κρυμμένο μυστικό της κυβέρνησης που αποκαλύπτεται στην ανθρωπότητα. Με άλλα λόγια, η χώρα χρειαζόταν να ξαναγεννηθεί τρόπον τινά, ίσως και να ξαναγίνει παιδί. Να το πάρει αλλιώς.
Τη χρονιά που μας πέρασε προβλήθηκε η εξαιρετική «Αφιξη», όπου η επαφή με επίσης αγαθούς εξωγήινους πραγματοποιείται μέσω μιας εξελιγμένης γλώσσας που δεν υπακούει σε μια γραμμική πρόσληψη της ροής του χρόνου. Η μελαγχολική, ωστόσο, ατμόσφαιρα της ταινίας είναι ενδεικτική: στο φινάλε, οι εξωγήινοι (που μοιάζουν με χταπόδια) εγκαταλείπουν τη Γη, αφήνοντας την πρωταγωνίστρια μόνη να θρηνεί ακόμη το παιδί που έχασε κάποτε. Στις «Στενές επαφές», τα εξωγήινα-παιδιά προσκαλούν στο σκάφος τους τον πρωταγωνιστή, έναν εκστασιασμένο Ντρέιφους, ο οποίος ξαναγίνεται παιδί που μοιάζει να μπαίνει για πρώτη φορά στο μεγάλο, θεαματικό πάρκο της Ντίσνεϊλαντ. Αυτό ακριβώς το αίσθημα μας λείπει αυτήν τη στιγμή, μολονότι η σημερινή εποχή περιέχει πολύ πιο «διαστημικά» χαρακτηριστικά. Αλλά η τεχνολογία από μόνη της δεν αρκεί.