Μία από τις πιο αλγεινές στιγμές της αρχαιοελληνικής ιστορίας: Στα τέλη του Χρυσού Αιώνα καίγονται δημόσια στην Αθήνα τα βιβλία του Πρωταγόρα. Ο συγγραφέας, κριτικός ορθολογιστής, κατηγορήθηκε για ασέβεια και γλίτωσε χάρη στη φιλία του Περικλή, που διευκόλυνε την απόδρασή του. Την παράδοση έχουμε πολλούς τρόπους να την αξιοποιούμε, ακριβώς επειδή είναι πολυδιάστατη. Εχουμε λοιπόν και πολλούς λόγους να μην την αναδεχόμαστε με περηφάνια όλη. Υπάρχει λόγος, π.χ., να συνεχίζουμε τη δικομανία των αρχαίων Αθηναίων; Υπάρχει λόγος να παραμένουμε θιασώτες της λογικής που εκβάλλει στο κάψιμο (συμβολικό ή πραγματικό) των γραπτών με απόψεις «ασεβείς» ή «αιρετικές»; Μάλλον όχι. Και είναι εσαεί άξιος σεβασμού ο Ωριγένης, που ενώ οι φανατικοί έκαιγαν το «Κατά χριστιανών» σύγγραμμα του Κέλσου, αυτός το διέδωσε ατόφιο μέσα στο αντιρρητικό του κείμενο.
Ανεπιθύμητου αρχαιοαθηναϊκού τύπου είναι η βιομηχανία αγωγών από εξουσιούχους εναντίον κριτών τους. Καμία εξουσία δεν αντέχει τον έλεγχο. Παραμένει όμως νόσος της δημοκρατίας η ευκολία με την οποία οι (έστω και άδικα) κρινόμενοι σπεύδουν στα δικαστήρια, ενώ διαθέτουν πολλές μεθόδους δημόσιας αυτοϋπεράσπισης. Να προσφεύγεις στη Δικαιοσύνη όταν βάλλεσαι ατεκμηρίωτα σαν ήρωας άνομων επεισοδίων. Αν όμως ελέγχεσαι για τις απόψεις σου, οι αγωγές δείχνουν λειψή αυτοεκτίμηση. Ο χαρακτηρισμός «γκαουλάιτερ του σταλινισμού», που αποδόθηκε το 2010 από επιστολογράφο της Athens Review of Βooks στον νυν υπουργό Εξωτερικών ήταν πολιτικής τάξεως. Βαρύς, πλην όχι ασυνήθιστος. Ο Δημήτρης Ψαράς αποθησαύρισε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» μπόλικα κείμενα του «Ριζοσπάστη», όταν ο κ. Κοτζιάς ήταν στέλεχος του ΚΚΕ, όπου ο όρος γκαουλάιτερ πάει κι έρχεται χωρίς ποτέ να συνδέεται στο μυαλό κανενός με τον ναζισμό. Τη σημασία του «φανατικού υποστηρικτή μιας ιδέας» του αποδίδουμε, όπως τόνισε και ο γλωσσολόγος Χρ. Χαραλαμπάκης σε ένορκη κατάθεση. Τα δικαστήρια όμως, στα οποία προσέφυγε ο κ. Κοτζιάς, κρίνοντας ερήμην της γλωσσολογίας και της κοινής χρήσης, κατέληξαν ότι το «γκαουλάιτερ» είναι αποκλειστικά και οπωσδήποτε ναζιστικού χρωματισμού. Η «ΑRΒ» καταδικάστηκε να αποζημιώσει τον υπουργό, που δεν αρκέστηκε στη δικαστική ικανοποίηση, αλλά ονειρεύεται το κλείσιμό της. Γι’ αυτό δέσμευσε τις εισπράξεις της, χρησιμοποιεί δε την ιστοσελίδα του υπουργείου σε ιδιωτική αντιδικία. Εχει φαίνεται τις συνέπειές της η μακρά θητεία στον μονολιθικό δογματισμό.