Ο Αντολφ Βάγκνερ, οικονομολόγος που έδρασε τον 19ο αιώνα, είχε προβλέψει ότι, καθώς οι κοινωνίες γίνονται πιο πλούσιες, θα αυξάνεται η φορολογία. Η αιτία πίσω από την αύξηση των φόρων είναι η επιθυμία των πολιτών να λαμβάνουν ακόμη περισσότερες από τις υπηρεσίες που το κράτος τείνει να προσφέρει καλύτερα από τον ιδιωτικό τομέα, όπως εθνική ασφάλεια, παιδεία, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και εγγυημένη συνταξιοδότηση. Ο λεγόμενος «νόμος του Βάγκνερ» μάλλον επαληθεύτηκε με την πάροδο των ετών, ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν πολλοί που προσποιούνται το αντίθετο. Εύχονται να μπορούσαμε να έχουμε μια χώρα με ισχυρότερο στρατό, καλά σχολεία, καλό σύστημα πρόνοιας και υψηλές συντάξεις αλλά με μείωση της φορολογίας. Πρόκειται περί φαντασιοπληξίας.
Την περασμένη Τετάρτη, ο Λάρι Σάμερς, οικονομολόγος και πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, παρουσίασε σε εκδήλωση στην Ουάσιγκτον τα στατιστικά στοιχεία που αποδομούν τις φαντασιώσεις περί μείωσης της φορολογίας. Ουσιαστικά αναθεώρησε τον νόμο του Βάγκνερ για την Αμερική του 2017. «Με τις ίδιες αξίες και προτιμήσεις και την ίδια βασική θεώρηση για τη λειτουργία του δημόσιου τομέα σε σχέση με τον ιδιωτικό», είπε ο κ. Σάμερς, «θα πρέπει να περιμένετε πως στο μέλλον ο δημόσιος τομέας θα είναι μεγαλύτερος απ’ ό,τι στο παρελθόν». Απαρίθμησε τέσσερις βασικές αιτίες. Πρώτον, η κοινωνία γερνάει, γεγονός που σημαίνει αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών. Η αναλογία των ηλικιωμένων Αμερικανών, όσων, δηλαδή, υπολογίζεται πως βρίσκονται στα τελευταία 15 έτη της ζωής τους, θα αυξηθεί κατά περίπου 50% μεταξύ του 2010 και του 2030. Δεύτερον, έχει ενισχυθεί πολύ η ανισότητα και παραμένει στάσιμο το βιοτικό επίπεδο της μεσαίας και της εργατικής τάξης. Η φορολογία μειώνει την ανισότητα. Τρίτον, ο κλάδος των υπηρεσιών όπου υπάρχει ένταση εργασίας, η παιδεία και η ιατρική περίθαλψη, έχουν γίνει πιο ακριβά, ενώ σε αυτές τις υπηρεσίες καταγράφεται μεγάλη κρατική δαπάνη. Τέταρτον, οι αμερικανικές αμυντικές δαπάνες εσχάτως δεν αυξάνονται με τον ίδιο ρυθμό που αυξάνουν τις δαπάνες τους οι βασικοί αντίπαλοι των ΗΠΑ – Κίνα, Ιράν και Ρωσία. Αυτή η τάση δεν θα έπρεπε να συνεχιστεί για πολύ, είπε ο κ. Σάμερς. Θεωρώ πως η επιχειρηματολογία του είναι πειστική. Ακόμη και αν διαφωνείτε με μία από τις τέσσερις αιτίες, υποστηρίζετε ας πούμε την αύξηση της ιδιωτικής παιδείας ή έναν πιο αδύναμο στρατό, συνδυαστικά το κόστος είναι τόσο μεγάλο ώστε να δικαιώνει την πρόβλεψη Σάμερς περί αύξησης της φορολογίας. Εν μέρει, γι’ αυτόν τον λόγο θα έπρεπε να αυξηθεί η φορολογία των πλουσίων και να περιοριστούν οι μεγάλες φοροαπαλλαγές. Δεν προτείνω πως οι φόροι θα έπρεπε να αυξάνονται πάντοτε και πως, τελικά, η κυβέρνηση θα καταλάβει την οικονομία. Είναι σαφές πως ο καπιταλισμός έχει λειτουργήσει καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική πρόταση. Υπάρχουν εποχές, για παράδειγμα έπειτα από έναν πόλεμο ή όταν μειώνεται η μέση ηλικία του πληθυσμού, που θα έπρεπε να μειώνεται η φορολογία. Εξίσου σημαντικό είναι να μειώνεται η σπατάλη πόρων από την κυβέρνηση. Ωστόσο, το να πιστεύει κανείς στον καπιταλισμό είναι διαφορετικό από το να πιστεύει πως η κυβέρνηση δεν θα πρέπει να έχει μεγαλύτερο ρόλο.
Ο σύγχρονος καπιταλισμός εξαρτάται από την καλή λειτουργία της κυβέρνησης. Ο καπιταλισμός ενισχύθηκε πολύ στη διάρκεια του περασμένου αιώνα και στις ΗΠΑ και σε μεγάλο μέρος της υφηλίου, και ο κόσμος είναι πολύ πλουσιότερος απ’ ό,τι πριν από 100 χρόνια. «Αν επιθυμούμε να διατηρήσουμε τις αμερικανικές αξίες», είπε ο κ. Σάμερς, «θα πρέπει να μεγαλώσει σημαντικά το κράτος». Την περασμένη Πέμπτη, ο κ. Τραμπ αναφέρθηκε σε έναν μαγικό κόσμο, όπου η ζωή θα βελτιώνεται διαρκώς και οι φόροι θα μειώνονται. Θυμηθείτε: Αν καταφέρει ο κ. Τραμπ να μειώσει τη φορολογία για τους πλούσιους, θα πρέπει να αυξηθούν περισσότερο οι φόροι για όλους τους άλλους.