Ενα δεύτερο Πράσινο Ταμείο μέσα στο Πράσινο Ταμείο προσπαθεί να δημιουργήσει το υπουργείο Περιβάλλοντος για να ξεμπλοκάρει τις απαλλοτριώσεις κοινόχρηστων χώρων. Στο δεύτερο «πορτοφόλι» θα καταλήγει το 50% των προστίμων για τη νομιμοποίηση μεγάλων αυθαιρέτων, με προφανή στόχο να παρακαμφθεί ο «κόφτης» του 2,5% στην ετήσια διάθεση των αποθεματικών του Πράσινου Ταμείου. Ο «κόφτης» έχει εξελιχθεί σε μείζον πρόβλημα για τη λειτουργία του Ταμείου, καθώς στο 2,5% περιλαμβάνονται και οι φόροι που καταβάλλει κάθε χρόνο επί των τόκων του αποθεματικού του, που πλέον αντιστοιχούν στο ένα τρίτο του ετήσιου προϋπολογισμού δράσης του.
Ο νέος μηχανισμός για τη χρηματοδότηση απαλλοτριώσεων κοινόχρηστων χώρων και άλλων πολεοδομικών δράσεων βρίσκεται στο πλαίσιο της «Τράπεζας Δικαιωμάτων Δόμησης και Κοινόχρηστων Χώρων». Η τράπεζα θα είναι μια ηλεκτρονική εφαρμογή, που θα υπάγεται απευθείας στο ΥΠΕΝ και στο Πράσινο Ταμείο και η οποία έχει ως κύριο σκοπό την υποβοήθηση του μηχανισμού μεταφοράς συντελεστή δόμησης.
Σύμφωνα λοιπόν με το σχέδιο νόμου για την αυθαίρετη δόμηση (στο οποίο περιλαμβάνονται οι επίμαχες διατάξεις), στην τράπεζα θα καταλήγουν το 50% των προστίμων που θα εισπράττονται από τα μεγάλα αυθαίρετα (κατηγορίας 5 του σχ. νόμου), τόσο από τον νέο νόμο όσο και αυτά που έχουν εισπραχθεί από τον ν.4178/13 που ισχύει σήμερα. Με τα χρήματα αυτά, η τράπεζα θα μπορεί να αποζημιώνει απευθείας έναν ιδιοκτήτη κοινόχρηστου χώρου που έχει δεσμευθεί από έναν δήμο χωρίς να απαλλοτριωθεί (συχνά για αρκετές δεκαετίες), αν αυτός προτιμά τα μετρητά από την έκδοση τίτλου μεταφοράς συντελεστή.
Εκτός από απαλλοτριώσεις ελεύθερων χώρων, η Τράπεζα Δικαιωμάτων Δόμησης θα μπορεί με τα χρήματα αυτά να κάνει κι άλλες δράσεις «περιβαλλοντικής/πολεοδομικής εξισορρόπησης», όπως την απόκτηση και παραχώρηση σε δήμους ακινήτων για τη δημιουργία κοινοχρήστων χώρων και τη δημιουργία υπόγειων και υπέργειων χώρων στάθμευσης.
Με τον μηχανισμό αυτό η Τράπεζα θα επιχειρήσει να κάνει αυτό… για το οποίο δημιουργήθηκε το Πράσινο Ταμείο: να χρησιμοποιήσει χρήματα από τα αυθαίρετα για να αποκτηθούν οι λιγοστοί αλλά πολύτιμοι εναπομείναντες ελεύθεροι χώροι στις πόλεις. Η αναμφίβολα ευεργετική αυτή δράση του Πράσινου Ταμείου περιορίστηκε απότομα, όταν τέθηκε το 2012 «κόφτης» 2,5% επί του αποθεματικού του (δηλαδή μπορεί να χρησιμοποιεί μόλις το 2,5% των εσόδων του κάθε χρόνο).
Το πρόβλημα στην εκπλήρωση των σκοπών του Πράσινου Ταμείου επιτείνεται και από έναν άλλο παραλογισμό: το Πράσινο Ταμείο (δηλαδή το κράτος) όχι μόνο είναι υποχρεωμένο να πληρώνει φόρους για τους τόκους του αποθεματικού του (στο κράτος), αλλά οι φόροι αυτοί συνυπολογίζονται στο 2,5% που μπορεί να διαθέσει ετησίως για όλους τους σκοπούς του. Αυτό σημαίνει ότι το 2016 το Πράσινο Ταμείο χρησιμοποίησε τα 22 εκατ. ευρώ από τα 70 εκατ. ευρώ που μπορούσε να διαθέσει για να πληρώσει φόρους! Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», το Πράσινο Ταμείο είχε προτείνει ρύθμιση ώστε τουλάχιστον το ποσό των ετήσιων φόρων να μη συμπεριλαμβάνεται στο 2,5%, αλλά η διάταξη «κόπηκε» από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Αντίθετα, στο σχέδιο νόμου για τα αυθαίρετα, πέρασε μια μάλλον ακατανόητη ρύθμιση, με την οποία επιτρέπεται στο Πράσινο Ταμείο (το αποθεματικό του οποίου ξεπερνά τα 2,7 δισ. ευρώ) να συνάπτει δάνεια.
Επαναφορά συντελεστή δόμησης
Το σχέδιο νόμου επιχειρεί να επαναφέρει στη ζωή τον θεσμό της μεταφοράς συντελεστή με κάποιες αλλαγές: η κυριότερη είναι ότι θα απαγορεύεται η πώληση των τίτλων από τον ιδιοκτήτη τους (καθώς τα προηγούμενα χρόνια παρατηρήθηκε συγκέντρωση τίτλων μεταφοράς συντελεστή από μικρό αριθμό εταιριών). Η διάθεση των τίτλων θα γίνεται από την Τράπεζα Δικαιωμάτων Δόμησης. Οι τίτλοι θα διατίθενται είτε για να αγοράσει κάποιος το δικαίωμα να χτίσει περισσότερο (σε ειδικές ζώνες, τις οποίες θα υποδείξουν οι δήμοι ή το ΥΠΕΝ) ή για την οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση των μεγάλων αυθαιρέτων. Το καλό είναι ότι οι ζώνες αυτές θα ορίζονται με πολεοδομική μελέτη που θα καλύπτει όλη την έκταση ενός δήμου, ώστε να συνυπολογίζεται η πολεοδομική επιβάρυνση κάποιας περιοχής. Αυτό που λείπει –και είναι κρίσιμο– είναι το κίνητρο για τους δήμους ώστε να ορίσουν ζώνες υποδοχής συντελεστή. Τίτλοι μεταφοράς συντελεστή θα μπορούν να εκδοθούν και για οικόπεδα στα οποία έχει απαγορευθεί η δόμηση για αρχαιολογικούς ή περιβαλλοντικούς λόγους.